Lutherse Bijbel (1648)

Het xx. Capittel.

Begrijpt eene leere van ’t rechte gebruyck der tonge, in vier deelen: I. Dat men voorsichtigh zy in ’t straf-ampt. II. Dat men sich wachte voor ydele klappernye. III. Dat men de leugen vermijde. IV Dat men met verstandt ende voor-dacht moet spreken.

I.1

DAer straft dickwils een sijnen Naesten ter ontijt; ende dede wijslijcker, dat hy swege.

2

’t Is beter vry straffen, dan heymelijck haet dragen:

3

Ende wie ’t in danck aen-neemt, dien brengt het bate.

4

Wie gewelt oeffent in ’t gerichte; die is even als een Hof-meester, die eene maegt schendt, die hy bewaren soude.

5

Menigh swijgt, om dat hy sich niet en kan verantwoorden;

6

Maer menigh swijgt, ende verwacht sijnen tijt.

7

Een wijs man swijgt, tot dat hy sijnen tijt siet; maer een haestigh sot en kan den tijt niet verwachten.

II.8

WIe veel klapt, die maeckt hem verhaet: ende wie hem selven veel gewelts aen-neemt, op dien wort men gram.

9

Het geluckt menigen in quade saken; maer het gedijt hem ten verderve.

10

Daer geeft een dickwils wat, daer hy’t qualijck besteedt: daer-en-tegen geeft een wat, daer hy ’t seer wel besteedt.

11

Wie seer pronckt, die verderft daer over; maer wie hem nederigh houdt, die komt op.

12

Menigh koopt ten eersten goeden koop; maer daer-nae moet hy ’t duyr genoegh betalen.

13

Een wijs man maeckt sijn geschenck weert met lieflijcke woorden: maer wat de sotten schencken, dat maecken sy selve onweert.

14

Des sotten geschenck en sal u niet veel baten: want een ooge geeft hy; ende met seven oogen siet hy, wat hy daer voor krijge.

15

Hy geeft weynigh, ende verwijt eenen veel; ende roept het uyt, als een [wijn-]uyt-roeper.

16

Heden leent hy, morgen wil hy ’t weder hebben: dat zijn verdrietige lieden.

17

De sot klaegt: My en is niemant ^a getrouw, niemant en danckt my voor mijne weldaden.

a Getrouw) Hy en kan sijne weldaden niet groot genoegh achten.

18

Oock die mijn broot eten, en spreken niet goets van my.

19

O hoe dickwils ende van vele wort hy bespot!

20

Hy valt gevaerlijcker door sulcke woorden, dan of hy van den solder viel: alsoo gaet het den boosen, dat sy doch ten laetsten schielijck vallen moeten.

21

Een bot ongemaniert Mensch snapt onvoorsichtighlijck; ende klapt altoos voort, gelijck ’t hem in-valt.

22

Wanneer een sot al schoon wat goets spreekt, so en deugt ’et doch niet: want hy en spreeckt het niet ter rechter tijt.

23

Menigen belet sijne armoede, dat hy geen quaet en doet: daer af heeft hy dit voordeel, dat hy geene quade conscientie en heeft.

24

Menigh doet liever het argste, dan dat hy sijne eere verliese; en doet het om godt-looser lieden wille.

25

Menigh dient eenen anderen tot onrechtveerdige saken, ende even daer-mede krijgt hy hem ten vyant.

III.26

DE leugen is een leelijcke schand-vlecke aen eenen Mensche: ende is gemeyn by ongemanierde lieden.

27

Een dief en is niet soo quaet, als een Mensch die sich tot leugens gewent; maer ten laetsten komen sy beyde aen de galge.

28

Liegen is den Mensche een schandelijck dinck, ende hy en kan nimmermeer tot eere komen.

IV.29

EEn wijs man brengt hem selven tot eere door sijne wijse woorden: ende een kloeck man is lief ende weert by Vorsten.

30

Wie sijnen acker neerstigh bouwt, ⁺ die maeckt sijne hoopen groot: ende wie hem by Vorsten houdt, dat hy lief ende weert is, die kan veel quaets voor-komen.

+ Prov. 12,11. cap. 28, 29.

[fol. 27r]

31

Geschencken ende gaven verblinden de Wijse; ⁺ ende doen hen eenen toom in den mont, dat sy niet bestraffen en konnen.

+ Exod. 23,8. Deut. 16,19.

32

Een wijs man, die sich niet gebruycken en laet, ende een begraven schat, waer toe zijn die beyde nut?

33

’t Is beter, dat hem de onwijse verberge, dan de wijse.