Lutherse Bijbel (1648)

Het xj. Capittel.

Heeft vier deelen: I. Monarchye der Meden ende Persianen. II. Griecxsche Monarchye. III. Geschiedenissen tusschen Egypten ende Syrien. IV. Van Antiochus Epiphanes, etc.

I.

SIet, daer sullen noch drie Koningen in Persien staen; maer de vierde sal grooter rijckdom hebben, ^A. dan alle d’andere; ende als hy in sijnen rijckdom op ’t machtigste is, sal hy alles tegen ’t Koninck-rijcke in Griecken-lant verwecken.

A. Xerxes.

II.3

DAernae salder een machtigh Koninck opstaen, ^B. ende met groote macht heerschen; ende wat hy wil, ⁺ sal hy uyt-richten.

B. Alexander de Groote.

+ Dan. 7,6. cap. 8,5.

4

Ende als hy op ’t hooghste gekomen is, sal sijn Rijcke breken, ⁺ ende sich in de vier winden des Hemels verdeelen; niet op sijne nakomelingen, oock niet met sulcke macht, gelijck de sijne geweest is: want sijn Rijcke sal uyt-geroeyt, ende vreemden ten deele worden.

+ Dan. 8,8.

III.5

ENde de Koninck tegen ’t Zuyden, die een van sijne Vorsten is, ^C. sal machtigh worden: maer tegen dien salder een oock machtigh zijn ende heerschen, ⁺ wiens heerschappye sal groot zijn.

C. Ptolemaeus Lagi.

+ Seleucus Nicanor.

[fol. 88r]

6

Maer nae sommige jaren sullen sy sich met malkanderen bevrienden: ende de dochter des Konincks tegen ’t Zuyden, ^D. sal komen tot den Koninck tegen ’t Noorden, ⁺ om eenigheyt te maken; maer sy en sal niet blijven by de macht des arms, daertoe oock haer zaet niet staende blijven: maer sy sal over-gegeven worden, mitsgaders de gene, die haer gebracht hebben, ende met ’et kint, ende dien, die haer een wijle tijts machtigh gemaeckt hadde.

D. Bernice Ptolemaei Philadelphi dochter.

+ Antiochus Theos.

7

Maer daer sal der spruyten een van haren stamme opkomen, ^E. die sal komen met heyr-kracht, ende den Koninck tegen ’t Noorden in sijne ^a Vesten vallen, ende hy sal ’t uytrichten, ende d’overwinninge behouden.

E. Ptol. Euergetes, Bernice broeder. Sel. Gallinicus. Antiochus Hierax.

a Vesten) heet hy alhier het Koninck-rijcke.

8

Oock sal hy hare Goden, ende beelden, mitsgaders de kostelijcke kleynodien, beyde silveren ende gouden, wegh-voeren in Egypten; ende eenige jaren, voor den Koninck tegen ’t Noorden, wel staende blijven.

9

Ende wanneer hy door desselven Koninck-rijcke getogen is, so ^b sal hy wederom in sijn lant trecken.

b Dat is, hy en sal ’t Koninck-rijcke niet behouden, als hy wel konde.

10

Maer sijne ^{+ c} sonen sullen toornigh worden, ende groote heyren te samen brengen: ende d’een van haer sal komen, ende als een vloet daer henen varen, ende genen wederom voor sijne Vesten tergen.

+ F.

c Antiochus de Groote, ende sijn broeder Seleucus Keraunus.

11

Dan sal de Koninck tegen ’t Zuyden ^d vergrammen ende uyt-trecken, ende met den Koninck tegen ’t Noorden ^e strijden, ende sal sulck eenen grooten hoop te samen brengen, dat hem genen hoop wort in sijne hant gegeven.

d Ptol. Philopator.

e Antiocho den Grooten.

12

Ende sal den selven hoop wegh-voeren: dies sal hem sijn herte verheffen, om dat hy soo vele duysenden ter neder geleyt heeft; maer daer mede en sal hy sijner niet machtigh worden.

13

Want de Koninck tegen ’t Noorden sal wederom eenen grooteren hoop, ^G. dan de voorige was, te samen brengen: ende nae eenige jaren sal hy daer henen trecken met eene groote heyr-kracht, ende met grooten goede.

G. Die selve groote Antiochus.

14

Ende ter selver tijt sullen hen vele tegen den Koninck van ’t Zuyden ^f setten: oock sullen hen sommige af-vallige uyt uw’ volck verheffen, ende de prophetie vervullen, ende sullen vallen.

f Ptol. Epiphanem.

15

Also sal de Koninck tegen ’t Noorden ^g daer henen trecken, ende wallen opwerpen, ende ^h vaste steden winnen: ende de armen van ’t Zuyden en sullen ’t niet konnen keeren, ende sijn beste volck en sullen niet konnen tegenstant doen.

g De groote Antiochus tegen Ptol. Epiphanem.

h Vaste steden) niet in Egypten; maer de steden van Syrien ende Judaea, die te vooren des Ptolemaei waren.

16

Maer hy sal, als hy aen hem komt, sijnen wille doen, ende niemant en sal hem mogen wederstaen: hy sal oock in ’t weerde lant ⁱ komen, ende sal ’t voleynden door sijne hant.

i Weerde lant) De groote Antiochus dede den Ioden groote eere aen, daerom dat sy hem holpen tegen Ptolemaeum Epiphanem Syrien volkomelijck winnen.

17

Ende sal sijn aengesichte richten, dat hy met de macht sijnes gantschen Koninck-rijcks kome: maer hy sal sich met hem verdragen, ende sal hem sijne dochter ^k ten wijve geven, dat hy hem verderve; maer ’t en sal hem niet geluc-ken, ende daer en sal niet van worden.

k Sijne dochter Cleopatram.

18

Daernae sal hy hem keeren tegen de eylanden, ende der selver vele winnen; maer een ^{+ l} Vorst sal hem leeren ophouden met smaden, op dat hy hem niet meer en smade.

+ H.

l De Romeynen namen den Antiocho Asien af.

19

Also sal hy hem wederom keeren tot de Vesten sijns lants; ende sal sich stooten ende ^m vallen, dat men hem nergens vinden en sal.

m Tot Elimais in Persen-lant wiert hy verslagen.

20

Ende in sijne plaetse salder een op-komen, die in konincklijcke eeren sal sitten, gelijck een ^{+ n} Schatter; maer nae weynigh dagen sal hy breken, nochtans niet door toorn, noch door strijt.

+ I.

n Seleucus Philopator, die niet vorstelijcx gedaen en heeft, ende vilde de lieden.

IV.21

IN diens plaetse salder op-komen ^{+ o} een ongeachte, dien welcken de eere des Koninck-rijcks niet toe-gedacht en was; die sal komen, ende ’t sal hem gelucken, ende het Koninck-rijcke met soete woorden in-nemen.

+ K.

o Antiochus Epiphanes, zijnde beter tot een boef, als tot een Koninck geschickt.

22

Ende de ^p armen (die gelijck een vloet daer henen varen) sullen voor hem, gelijck als met eenen vloet, overvallen ende verbroken worden; daertoe oock de Vorst, met dien ^q ’t verbondt gemaeckt was:

p Armen) De Hooft-lieden des Konincks van Egypten, in Syrien.

q ’t Verbont) Ptol. Philometor, Antiochi susters soon.

23

Want nae dat hy met hem bevriendet is, sal hy listiglijck tegen hem handelen, ende sal op-trecken, ende met weynigh volcks hem overweldigen.

24

Ende ’t sal hem gelucken, dat hy in de beste steden des lants komen sal, ende sal ’t also uyt-richten, dat sijne vaders, noch sijne voor-ouders niet doen en konden, met rooven, plonderen ende buyt-maken; ende hy sal nae de aller-sterckste steden staen, ende dat een tijt lanck.

25

Ende hy sal sijne macht, ⁺ ende sijn herte tegen den Koninck van ’t Zuyden verwecken, met eene groote heyr-kracht: dan sal de Koninck tegen ’t Zuyden getergt worden tot den strijt, met eene groote machtige heyr-kracht; maer hy en sal niet bestaen; want daer worden verraderyen tegen hem gemaeckt.

+ L.

26

Ende even de gene, ⁺ die sijn broot eten, die sullen hem helpen verderven, ende sijn heyr onderdrucken, dat ’er seer vele verslagen worden.

+ Psal. 41,10.

27

Ende beyder deser Koningen herte sal dencken, hoe sy malkanderen schade mogen doen, ende sullen doch aen eene tafel valschelijck met malkanderen spreken, maer ’t sal hen feylen: want het eynde is noch op eenen anderen tijt bestemt.

28

Daernae sal hy wederom nae huys trecken met grooten goede, ⁺ ende sijn herte richten tegen ’t heyligh verbondt: daer sal hy yet uyt-richten, ende alsoo nae huys in sijn lant trecken.

+ M.

29

Daernae sal hy ter gelegener tijt weder tegen ’t Zuyden trecken; ⁺ doch ’t en sal hem ten tweeden mael niet gelucken, gelijck ten eersten mael.

+ N.

30

Want daer sullen schepen uyt Chittim tegen hem komen, ⁺ dat hy vertsagen sal, ende wederom keeren moet; ☜Dan sal hy tegen het heyligh verbont gram worden, ende sal ’t uyt-richten: ende sal

+ De Romeynen.

[fol. 88v]

hem om-sien, ende de gene aen hem trecken, die ’t heyligh Verbondt verlaten.

31

Ende sijne ^r armen sullen aldaer staen, die sullen ’t heyligdom in de Veste ontwyen, ⁺ ende het dagelijcx offer af-doen, ende eenen grouwel der verwoestingen op-richten.

r Armen) sijne Hooft-lieden ende Geweldige.

+ Num. 28,4. Dan. 8,11.

32

Ende hy sal huychelen, ende goede woorden geven den godtloosen, die ’t Verbondt overtreden☞; ⁺ maer het volck, die haren Godt kennen, sullen sich vermannen, ende het uyt-richten.

+ Dit is Judas Maccabaeus, ende sijne broeders ende aenhangh.

33

Ende de verstandige in ’t volck sullen vele andere leeren: daer over sullen sy vallen door ’t sweert, vyer, gevanckenisse ende beroovinge, eenen tijt lanck.

34

Ende als sy soo vallen, so sal hen noch evenwel eene kleyne hulpe geschieden: maer vele sullen hen tot hen vervoegen bedriegelijck.

35

Ende van de Verstandige sullender sommige vallen; ^* op dat sy beproeft, reyn ende louter worden, tot dat ’et een eynde hebbe: want daer is noch een ander tijt voor-handen.

* Dan. 12,10. 1 Pet. 1,7.