Lutherse Bijbel (1648)

Het ij. Capittel.

Heeft vijf deelen: I. Vergaderinge der Wijsen te Babel, van eens drooms wegen, dien Nebucad-Nezar gehadt heeft. II. Daniël verneemt den droom door goddelijcke openbaringe. III. De droom wort verhaelt, ende IV. Verklaert. V. Daniël wort verhoogt ende ge-eert.

I.1

IN het tweede jaer des Rijcks Nebucad-Nezars, hadde Nebucad-Nezar eenen droom; daer hy van verschrickte, dat hy ontwaeckte.

2

Ende hy geboodt alle Sterre-kijckers ende Wijse, ende Tooveraers, ende Chaldeën, te samen te roepen, dat sy den Koninck sijnen droom souden seggen: ende sy quamen, ende traden voor den Koninck.

3

Ende de Koninck sprack tot hen: Ick hebbe eenen droom gehadt, die heeft my verschrickt; ende ick wilde geerne weten, wat het voor een droom geweest zy.

4

Doe spraken de Chaldeën tot den Koninck op Chaldeeusch: ⁺ Heer Koninck, Godt verleene u een lanck leven! segt uwen knechten den droom; soo willen wy hem beduyden.

+ Dan. 3,29. cap. 5,10. cap. 6.6, 21.

5

De Koninck antwoordde, ende seyde tot de Chaldeën: ’t Is my ontvallen: indien ghy-lieden my den droom niet en sult te kennen geven, ende hem beduyden, so sult ghy heel end’ al om-komen, ⁺ ende uwe huysen schandelijck verstoort worden.

+ Dan. 3,29.

6

Indien ghy-lieden my den droom sult te kennen geven, ende beduyden; so sult ghy geschencken, gaven ende groote eere van my hebben: daerom so segget my den droom, ende sijne beduydinge.

7

Sy antwoordden wederom, ende seyden: De Koninck segge sijnen knechten den droom; so willen wy dien beduyden.

8

De Koninck antwoordde, ende sprack: Voorwaer! ick merck’et, dat ghy-lieden uytstel soeckt; dewijle ghy siet, dat het my ontvallen is.

9

Maer indien ghy-lieden my den droom niet en sult seggen, so gaet het recht over u; als die ghy leugenen ende gedichten voor my te spreken voor-genomen hebt, tot dat de tijt voor-by gae: daerom so segget my den droom; so kan ick mercken, dat ghy oock de beduydinge treffet.

10

Doe antwoordden de Chaldeën voor den Koninck, ende spraken tot hem: Daer en is geen Mensch op aerden, die daer seggen kan ’t gene, dat de Koninck eyscht; so en isser oock geen Koninck, hoe groot of machtigh hy oock zy, die sulcks ergens van eenigen Sterre-kijcker, Wijse ofte Chaldeër eysche.

11

Want het gene, dat de Koninck eyscht, is te hoogh: ende daer en is oock anders niemant, die ’t voor den Koninck seggen konne; uytgenomen de Goden, die by de Menschen niet en woonen.

12

Doe wiert de Koninck seer toornigh, ende beval alle de Wijse te Babel om te brengen.

13

Ende ’t vonnisse ginck uyt, dat men de Wijse soude dooden: ende Daniël, mitsgaders sijne gesellen, wiert oock gesocht, dat mense doodde.

II.14

DOe vernam Daniël soodanigh oordeel ende bevel van Arjoch, den oversten Richter des Konincks, dewelcke uyt-toogh om de Wijse te Babel te dooden.

15

Ende hy begoste, ende sprack tot des Konincks Vooght, den Arjoch: Waerom is sulck een strenge oordeel van den Koninck uyt-gegaen? Ende Arjoch gaf het aen Daniël te kennen.

16

Doe ginck Daniël op, ende badt den Koninck, dat hy hem uytstel woude geven, op dat hy de beduydinge den Koninck seggen mochte.

17

Ende Daniël ginck nae sijn huys, ende gaf sulcx sijnen gesellen, Hananja, Misaël, ende Asarja, te kennen:

18

Op dat sy Godt van den Hemel om genade baden, ⁺ sulcks verborgen dings halven; op dat Daniël, ende sijne gesellen, niet met de andere Wijse te Babel om en quamen.

+ ’t Gebedt is) onse eyndelijcke troost ende toevlucht, ende en laet ons oock niet feylen.

19

Doe wiert Daniël alsulck verborgen dinck door een gesichte des nachts geopenbaert; ⁺ daer over loofde Daniël den Godt van den Hemel;

+ Hoe geerne ende genadiglijck verhoort Godt der geloovigen gebedt!

20

Hief aen, ende sprack: ☜Gelooft zy de Naem Godts van eeuwigheyt tot eeuwigheyt! want sijne is beyde wijsheyt ende sterckte.

21

Hy verandert ^a tijden ende stonden; Hy sett Koningen af, ende sett Koningen in: Hy geeft den Wijsen hare wijsheyt, ende den verstandigen haer verstant.

a Tijden ende stonden) Hy set den tijt, hoe langh een yegelik Rijck staen, jae hoe langh een yegelijck Mensch leven, ende een yegelijck dinck dueren sal.

22

^* Hy openbaert wat diep ende verborgen is: Hy weet wat in de duysternisse leyt; want by Hem is enckel licht☞.

* Job. 32,8.

23

Ick dancke u, ende loove u, Godt mijner Vaderen, dat Ghy mij wijsheyt ende sterckte verleent; ende nu geopenbaert hebt, daer wy U om gebeden hebben, namelijck, Ghy hebt ons des Konincks sake geopenbaert.

III.24

DOe ginck Daniël op tot Arjoch, die van den Koninck bevel hadde, de Wijse te Babel om te brengen, ende sprack tot hem alsoo: Ghy en sult de Wijse te Babel niet om-brengen; maer brengt my op tot den Koninck, ick wil den Koninck de beduydinge seggen.

25

Arjoch bracht Daniël met haeste op voor den Koninck, ende sprack tot hem alsoo: Daer is een gevonden onder de gevangene uyt Iuda, die den Koninck de beduydinge seggen kan.

26

De Koninck antwoordde, ende sprack tot Daniël, dien sy Beltsazar hieten: Zijt ghy degene, die my den droom, dien ick gesien hebbe, ende sijne beduydinge, kan te kennen geven?

27

Daniël begost voor den Koninck, ende sprack: Het verborgen dinck, dat de Koninck eyscht van de Wijse, Geleerde, Sterre-kijckers ende Waerseggers, dat en staet in haer vermogen niet den Koninck te seggen:

28

Maer ☜Godt van den Hemel; die kan verborgene dingen openbaren☞!

[fol. 83r]

die heeft den Koninck Nebucad-Nezar te kennen gegeven, wat in toe-komende tijden geschieden sal. Vw’ droom, ende uwe gesichten, doe ghy sliept, quamen daer van.

29

Ghy Koninck dacht op uw’ bedde, hoe ’t doch hiernae gaen soude: ende Hy, die verborgene dingen openbaert, heeft u te kennen gegeven, hoe ’t gaen sal.

30

So is my alsulck verborgen dinck geopenbaert; ⁺ niet door mijne wijsheyt, als ware sy grooter dan aller, die daer leven: maer daerom, op dat den Koninck de beduydinge wiert te kennen gegeven, ende ghy uwes herten gedachten gewaer wiert.

+ Dat magh immers doch wel eene ootmoedigheyt heeten!

31

Ghy Koninck saegt, ende siet, een seer groot ende hoogh beelt stont tegen u over, dat was schrickelijck aen te sien.

32

Desselven beelts hooft was van fijn gout; sijne borst ende armen waren van silver; sijn buyck, ende sijne lendenen waren van koper:

33

Sijne schenckelen waren van yser; sijne voeten waren eensdeels van yser, ende eensdeels van leem.

34

☜Sulcx saegt ghy, tot dat ’er een Steen af-gescheurt wiert sonder handen: die sloegh dat beelt aen sijne voeten, die van yser ende leem waren; ende vermaeldese☞.

35

Doe wierden te samen vermaelt het yser, leem, koper, silver ende gout; ende sy wierden gelijck kaf op de somersche dorsch-vloeren; ende de wint waeydese wegh, dat mense nergens meer vinden en konde: maer de Steen, die ’t beelt sloegh, wiert een groote bergh, so dat hy de gantsche werelt vervulde.

IV.36

DAt is de droom: nu willen wy de beduydinge voor den Koninck seggen.

37

Ghy Koninck zijt een Koninck der Koningen; ⁺ dien Godt van den Hemel ’t Koninckrijcke, macht, sterckte, ende eere gegeven heeft,

+ Ezech. 26,7.

38

Ende alles daer lieden woonen; die daertoe de dieren op ’t velt, ende de vogelen onder den Hemel in uwe handen gegeven, ende u over alles gewelt verleent heeft: ghy zijt dat gouden hooft.

39

Nae u sal een ander Koninckrijcke op-komen, minder dan het uwe: daer nae het derde Koninckrijck, dat koperen is, ’t welck sal over alle landen heerschen.

40

Het vierde sal hart zijn, gelijck yser: want gelijck als yser alles vermaelt, ende in stucken slaet: ja gelijck ’t yser alles verbreeckt; alsoo sal het oock alles vermalen ende verbreken.

41

Maer dat ghy gesien hebt de voeten ende de teenen eensdeels van leem, ende eensdeels van yser, dat sal een gedeelt Koninckrijcke zijn; doch sal van des ysers ^b plante daer in blijven: gelijck ghy dan gesien hebt yser met leem vermengt.

b Plante) Sommige seggen van des ysers sterckte, maer hy wil seggen, dat het Roomsche Rijcke te dier tijt, als het sal verdeelt zijn, versett, ende gelijck als eene plante of wortel elders henen komt; ende sal doch desselven ysers of Rijcks plante, ende niet een nieuw ander rijcke zijn: Dit is altemael geschiedt, als het Roomsche Rijcke van de Griecken op de Duytschen gekomen is, door den Paus ende Carolum Magnum.

42

Ende dat de teenen aen sijne voeten, eensdeels yser, ende eensdeels leem zijn; dat sal ten deele een sterck, ende ten deele een swack Rijcke zijn.

43

Ende dat ghy gesien hebt yser met leem vermengt, so sullen sy haer wel nae menschen-bloede onder malkanderen mengen; maer sy en sullen doch niet aen malkanderen houden: gelijck als hem yser met leem niet vermengen en laet.

44

☜Doch ter tijt sulcker Koninck-rijcken, ⁺ sal Godt van den Hemel een Koninckrijcke op-richten, ⁺ dat nimmermeer verstoort en wort; ende sijn Koninckrijck en sal op geen ander volck komen: ’t sal alle dese Koninckrijcken vermalen, ende verstoren; maer het selve sal eeuwighlijck blijven.

+ Het Rijcke Christi.

+ Dan 4.3, 34. cap. 6,27. c. 7,14. Mich. 4,7. Luc. 1,33.

45

Gelijck ghy dan gesien hebt eenen Steen, sonder handen van den bergh af-gescheurt, die het yser, koper, leem, silver ende gout vermaelde☞: alsoo heeft de groote Godt den Koninck te kennen gegeven, hoe ’t hiernae gaen sal. Ende dat is gewisselijck de droom, ende de beduydinge is recht.

V.46

DOe viel de Koninck Nebucad-Nezar op sijn aengesichte, ende ^c badt aen voor den Daniël: ende beval, men soude hem spijs-offer ende reuck-offer doen.

c Hy badt aen niet den Daniël, maer Godt in Daniël: anders en hadde ’t Daniël niet toegestaen.

47

Ende de Koninck antwoordde Daniël, ende sprack: ☜Daer en is geen twijffel aen, ⁺ dat u-lieder Godt een Godt boven alle Goden is, ende een Heere boven alle Koningen, die daer kan verborgene dingen openbaren☞, dewijle ghy dit verborgen dinck hebt konnen openbaren.

+ 1 Tim. 6,15.

48

Ende de Koninck verhoogde Daniël, ende gaf hem groote ende vele geschencken, ende maeckte hem tot eenen Vorst over ’t gantsche lant van Babel, ⁺ ende stelde hem tot eenen Oversten over alle de Wijse van Babel.

+ Wijsheyt regeert boven gewelt.

49

Ende Daniël badt van den Koninck, dat hy over de lantschappen van Babel setten mochte, Sadrach, Mesach, Abednego: ende hy, Daniël, bleef by den Koninck te Hove.