Lutherse Bijbel (1648)

Het xxiiij. Capittel.

Heeft twee deelen: I. Eene vermaninge, hoe men sich tegen de godt-loose ende andersins moet dragen. II. Hoe men buyten ende binnens huys verdraegsaem zijn moet.

I.1

EN ^a volgt niet boose lieden, ⁺ ende en wenscht niet by hen te zijn:

a Volgt) En laet u uw’ arm ellendigh leven niet verdrieten, dat ghy de boose in haer goet leven wildet volgen.

+ Prov. 1.16, 18. cap. 3,31. cap. 23,17.

2

^* Want haer herte trachtet nae schade; ende hare lippen raden tot ongeluck.

* Psal. 7,7.

3

Door wijsheyt wort een huys gebouwt; ende door verstant onder-houden.

4

Door ^b ordentlijck huys-houden worden de kameren vol van allen kostelijcken ende lieflijcken rijckdom.

b Ordentlijck) Wanneer ’t ordentlijck in ’t huys gehouden wort, dat baet meer dan grooten arbeyt: als, wanneer men geeft, waer, wanneer, ende wien men geven sal, etc. Sic impetus non est fortis, sed consilium est potens.

5

^* Een wijs man is sterck; ende een vernuftigh man is machtigh van krachten.

* Prov. 21,22. Eccl. 9.16, 18.

6

⁺ Want met raet moet men den krijgh voeren; ende waer veel raet-gevers zijn, daer is over-winninge.

+ Prov. 11,14. cap. 15,22. cap. 20,18.

7

⁺⁺ De wijsheyt is den sot te hoogh; hy en derf sijnen mont in de poorte niet open doen.

++ Prov. 14,6. Sir. 1,32.

8

Wie hem selven schade doet, dien heet men [billick] eenen ^c aerts-boos-wicht.

c Aerts-boos-wicht) sommige zijn soo boosachtigh, dat sy hen selven geerne schade doen, op dat haer Naeste noch grooter schade lijden moete: als, seker Mensch liet hem een ooge uyt-steken, op dat den anderen twee oogen uyt-gesteken wierden.

9

Des sotten dichten is sonde; ende de spotter is een grouwel voor de lieden.

10

Die en is niet ^d sterck, die in der noot niet vast en is.

d Sterck) Vele zijn stout, wanneer ’t wel staet; ende menige en vreest hem voor tien niet, als hy alleen is.

11

^/ Reddet de gene, die men ^e dooden wil, ende en ontreckt u niet van de gene, die men verworgen wil.

/ Psal. 82,4. Prov. 31.8, 9.

e Dooden) gelijck men de Christenen eertijts, ende noch altoos doodt, ende lacht’er noch toe, ofte seyt: Wy en verstaen ’t niet; ick moet mijns Heeren bevel vol-doen, ende gehoorsaem zijn.

12

Segt ghy: Wy en verstaen ’t niet. En meynt ghy niet, dat de gene, die de herten weet, het merckt? ende die op de zielen acht heeft, het kent? ^// ende vergeldt den Mensche nae sijn werck.

// Job 34,11. Psal. 62,13. Ier. 32,19. Rom. 2,6. Apoc. 22,12.

13

Eet ^f honigh, mijn soon; want ’t is goet: ende honigh-seem is soet in uwen halse:

f Honigh) dat is, Gebruyckt de goederen, die u Gode geeft; ende en spaertse niet tot uw’ nae-deel.

14

Alsoo leert de wijsheyt, ⁺ voor uwe ziele: als ghyse vindt, so sal ’t u daer nae wel gaen, ende uwe hope en sal niet te vergeefs zijn.

+ Psal. 19,11. ende 119,103. Prov. 23,18. Rom 5,5.

15

En loert niet, als een godt-loose, op het huys des Rechtveerdigen; en verstoort sijne ^g ruste niet.

g Ruste) als de gene, die der armen huysen ende goederen tot hen rucken; oftse anders met treken daer-uyt bijten.

16

⁺ ☜Want een Rechtveerdige ^h valt seven-mael, ende staet weder op: ⁺ maer de godt-loose versincken in ’t ongeluck☞.

+ Job 5,19. Psal. 34,20.

h Valt) Godt helpt de Rechtveerdigen altoos weder op, hoe dickwils dat hy oock verdorven ende verdreven wort.

+ Amos 5,2. cap. 8,14.

17

⁺⁺ En verblijdt u van den val uwes vyants niet; ende uw’ herte en zy niet vrolijck over sijn ongeluck.

++ Iob 31,29. Prov. 17,5.

18

De HEERE mocht’et sien, ende Hem mishagen; ende sijnen toorn van hem wenden.

19

^/ En vertoornt u niet over de boose; ende en yvert niet over de godt-loose.

/ Psal. 37.1, 8, 9. ende 73,3. Prov. 3,31. cap. 23,17.

20

^// Want de boose en heeft niets te hopen; ende de lampe der godt-loosen sal uyt-gaen.

// Iob 18.5, 6. Prov. 13,9. cap. 20,20.

21

☜Mijn kint, vreest den HEERE, ende den Koninck: [ende] en mengt u niet onder de op-roerige☞.

22

Want haer ongeval sal schielijck ontstaen; ende wie weet, wanneer beyder ongeluck komt?

II.23

DIt komt oock van de Wijse. ⁺ Het aensien des persoons in ’t gerichte en is niet goet.

+ Exod. 23.3, 6. Lev. 19,15. Deut. 1,17. cap. 16,19. Prov. 18,5. cap. 28,21. Ioh. 7,24, Iac. 2,1.

24

^* Wie tot den godt-loosen seyt: Ghy zijt vroom; dien vloecken de lieden, ende het volck haet hem.

* Prov. 17,15. Ies. 5,23. cap. 24,24.

25

Maer die [hem] bestraffen, die behagen wel; ende een rijcken segen komt op hen.

26

Een rechte antwoort is als een lieflijcken kus.

27

Beschickt uw’ werck daer buyten, ende bearbeydt uwen acker; daer nae bouwt uw’ huys.

28

En zijt niet getuyge sonder oorsake tegen uwen Naesten; ende en bedriegt niet met uwen monde.

29

En segt niet: Gelijck men my doet, ⁺ soo wil ick weder doen, ende eenen yegelijcken sijn werck vergelden.

+ Prov. 20,22. Rom. 12,17, 19.

30

Ick ginck voor-by den acker des luyaerts, ende voor-by den wijn-bergh des sotten:

31

Ende siet, daer waren enckel netelen op, ende hy stont vol distelen; ende de muer was in-gevallen.

32

Doen ick dat sagh, nam ick ’t ter herten, ende aen-schouwde, ende leerde daer aen.

33

^{* i} Ghy wilt een weynigh slapen, ende een weynigh sluymeren, ende een weynigh de handen t’samen vouwen, dat ghy rustet.

* Prov. 6.10, 11.

i Alsoo stellen de luyaerts hare saken uyt, seggende: Morgen, morgen, etc. en ’t komt noch wel. Item, ’t is haest geschiedt.

34

Maer uwe armoede sal u komen, als een wandelaer; ende uw’ gebreck, als een gewapent man.