Lutherse Bijbel (1648)

Het xx. Capittel.

Heeft, neffens andere leer-poincten, twee deelen: I. Waerschouwinge tegen dronckenschap. II. Wort sulcke waerschouwinge bewesen.

I.9[1]

"DE wijn maeckt loose lieden, ende stercke dranck maeckt ^a wilde: wie daer lust toe heeft, die en wort nimmer-meer wijs.

a Wilde) dat is, asotia illa, Eph. 5,18. En suypt u niet vol wijns, daer een onordentlijck ofte wilt wesen uyt volgt.

II.2

⁺ DE schrick des Konincx is gelijck het brullen eens jongen leeuws: wie hem vertoornt, die sondigt tegen sijn leven.

+ Psal. 17,12.

3

’t Is den man eene eere, van den twist te blijven; maer die geerne twisten, zijn altemael sotten.

4

Om der koude wille en wil de ^b luyaert niet ploegen; so moet hy in den oogst bedelen, ende niets verkrijgen.

b Luyaert) Predikers ende Regenten, die haer ampt niet recht en drijven, ende vreesen aen-vechtinge ofte haet, etc. zijn gelijck luye huys-houders.

5

⁺ De raet in ’t herte eens mans is gelijck diepe wateren; maer een verstandige kan ’t mercken, wat hy meynt.

+ Psal. 64.3, 6, 7. Prov. 18,4. cap. 26,24.

6

☜Vele Menschen worden ^c vroom geroemt; maer wie wil eenen vinden, die recht vroom is☞?

c Vroom) Want de geveynstheyt is groot, oock onder de goede wercken: men houdt menigen voor boos, ende menigen voor goet, daer men beyden onrecht doet: daerom en betrouwt op de Menschen niet.

7

^* Een Rechtveerdige, die in sijne vromigheyt wandelt, diens kinderen sal ’t wel-gaen nae hem.

* Psal. 25.12, 13 ende 112. 1, 2.

8

Een Koninck, die op den stoel sitt om te ⁺ oordelen, verstroyt alle quaet met sijne oogen.

+ Prov. 20,26.

9

⁺⁺ Wie kan seggen: ☜Ick ben reyn in mijn herte, ende louter van mijne sonde☞?

++ 1 Reg. 8,46. 2 Paral. 6,36. Iob 14,4. Psal. 51,7. Eccl. 7,21. 1 Ioh. 1,8.

10

^/ Menigerleye gewicht ende mate, is beyde den HEERE een grouwel.

/ Deut. 25,16. Prov. 11,1. cap. 20,23.

11

^* Oock kent men eenen jongen aen sijn doen, of hy vroom ende redelijck worden wil.

* Jonck gewoon, out gedaen.

12

☜^// Een horende oore, ende siende ooge, die maeckt de HEERE beyde☞.

// Exod. 4,11. Psal. 94,9.

13

En hebt den flaep niet lief, ⁺ op dat ghy niet arm en wordt; laet uwe oogen wacker zijn, so sult ghy broots genoegh hebben.

+ Prov. 6.9, 11. cap. 19,15.

14

^d Quaet, quaet! seyt men, als men ’t heeft: maer als ’t wegh is, so prijst men ’t dan. ⁺

d Quaet) wat men heeft, dies wort men moede; ende men wil hebben, datter niet en is.

+ Prov. 17,27.

15

Daer is gout, ende vele peerlen; maer een vernuftige mont is een edel kleynoot. ⁺

+ Prov. 3.14, 15.

16

Neemt dien sijn kleet, ⁺ die voor eenen anderen borge wort; ende pandt hem om des onbekenden wille.

+ Prov. 11,15. cap. 27,13.

17

☜Het gestolen broot smaeckt yeder-man wel; ⁺ maer daer-nae sal hem de mont vol key-steenkens worden☞.

+ Iob 20.12, 14. Prov. 9,17.

18

Aen-slagen bestaen, als mense met raet voert; ⁺ ende den oorloge sal men met vernuft voeren.

+ Prov. 24,6.

19

Weest met dien onverwerret, ⁺ die heymelijckheyt openbaert, ende met den achter-klapper, ende met den valschen mont.

+ Prov. 11,13. cap. 25,9.

20

Wie sijnen vader en sijne moeder vloeckt, ⁺ diens lampe sal uyt-gebluscht worden, midden in de duysternisse.

+ Exod. 21,17. Lev. 20,9. Deut. 27,16. Matth 15,4. Marc. 7,10.

21

^* Het erve, daer men in ’t eerste seer nae ^e haestet, en sal ten laesten niet gesegent zijn.

* Prov. 13,11. cap. 28,20.

e Haestet) als de kinderen, die geerne hare ouders ende vrienden doot sagen, etc. Item, die ander lieden goet met eenen schijn tot hen brengen, tegen het negende gebodt: exempelen zijn, Absalom, Brutus.

22

⁺ En segt niet: Ick wil het quaet vergelden; verbeydt den HEERE, die sal u helpen.

+ Deut. 32,35. Prov. 17,13. cap. 24,29. Rom. 12,17. 1 Thess. 5,15. 1 Pet. 3,9.

23

⁺⁺ Menigerley gewicht is den HEERE een grouwel; ende een valsche wage en is niet goet.

++ Prov. 20,10.

24

^/ Yeder-mans gangen komen van den HEERE; ^// welcke Mensch verstaet sijnen wegh?

/ Job 31,4. Psal. 37,23. ende 139.2, 3. Prov. 16,9.

// Jer. 10,23.

25

’t Is den Mensche een strick het ^f heylige te lasteren; ende daer-nae geloften te soecken.

f Heylige) Godts Naem, Woort, dienst, etc. ende dan aelmoessen geven, bidden, vasten, etc. dat is, ghy heylige S. Marten, sy offeren u eenen penninck, ende stelen u een peert.

26

Een wijs Koninck verstroyt de godt-loose; ende brengt het radt over hen.

27

De ^g lampe des HEEREN is des Menschen adem; die gaet door ’t gantsche herte.

g Lampe) dat is, Godts troost ende genadige wille.

28

Vroom ende waerachtigh zijn,

[fol. 266r]

bewaren den Koninck; ⁺ ende sijn throon bestaet door vromigheyt.

+ Psal. 101,1.

29

Der jongelingen sterckte is haren prijs: ende ^* grijs hayr is der ouden cieragie.

* Prov. 16,31.

30

Men moet den ^h boosen weeren met harde straffe; ⁺ ende met ernstelijcke slagen, die men voelt.

h Mali non verbis, sed verberibus emendantur. Laxa imperia etc. Anarchia en is geen nutte.

+ Prov. 10,13.