Lutherse Bijbel (1648)
(2009)–Anoniem Lutherse bijbel (1648)– Auteursrechtelijk beschermdVOOR-REDEN over de Psalmen DAVIDS. D.M.L.VEle heylige Vaders hebben insonderheyt den Psalter voor andere Boecken der Schrift gepresen ende lief gehadt. Ga naar margenoot+Ende trouwens het werck prijst sijnen Meester selfs genoegh: doch so moeten wy onsen lof ende danck oock daer aen bewijsen.MEn heeft in de voor-ledene jaren seer vele Legenden van de Heyligen, Passionalen, Exempel-boecken ende Historien, om-gedragen, ende de Werelt daer mede vervult: so dat ondertusschen de Psalter onder de banck ende in sulcke duysternisse lagh, dat men nauwelijcx eenen Psalm recht en verstont; ende hy nochtans eenen sulcken treffenlijcken edelen reuck van hem gaf, dat alle vrome herten, oock uyt de onbekende woorden, aen-dacht ende kracht ontfingen, ende dit Boecxken daerom lief hadden. Maer ick houde, Ga naar margenoot+ dat geen fijnder Exempel-boeck ofte Legende der Heyligen op aerden gekomen zy, ofte komen magh, dan de Psalter is. Ende als men wenschen soude, dat uyt alle exempelen, Legenden, Historien, het beste gelesen, ende te samen gebracht, ende op de beste wijse gestelt wierde; so moeste’t de tegenwoordige Psalter worden. Want wy vinden hier niet alleen, wat een ofte twee Heyligen gedaen hebben, maer wat het Hooft van alle Heyligen selfs gedaen heeft, ende noch alle Heyligen doen: hoe dat sy hen tegen Godt, tegen vrienden ende vyanden stellen; hoe sy hen in alle gevaer ende lijden houden ende schicken: boven dat, dat allerley goddelijcke heylsame leeringen ende geboden daer inne staen. Ende de Psalter soude alleen daerom dierbaer ende lief zijn, Ga naar margenoot+ om dat hy van Christus doot ende op-standinge soo klaerlijck belooft, ende sijn Rijck, ende der gantscher Christenheyt staet ende wesen voor-beeldt. So dat het wel mochte een kleyne Bybel heeten, daer-in alles op ’t schoonste ende kortste, dat in de geheele Bybel staet, vervatet, ende tot een fijn Enchiridion ofte hant-boeck gemaeckt ende bereydt is. So dat my dunckt, de Heylige Geest hebbe selfs de moeyte op Hem willen nemen, ende een korten Bybel ende Exempel-boeck van de geheele Christenheyt, oft alle Heyligen, t’samen brengen: op dat, so wie den gantschen Bybel niet lesen en konde, dat hy hier in by-nae de gantsche Somme in een kleyn boecxken vervatt hadde. Ga naar margenoot* Maer boven dat alles, so is des Psalters edele deugt ende aert, dat andere boecken wel vele van de wercken der Heyligen by een rapen, maer seer weynigh van hare woorden seggen. In dit stuck is de Psalter uyt-muntende, waer-in hy oock soo wel ende soet rieckt, als men daer in leest, dat hy niet alleen de wercken der Heyligen en vertelt; maer oock hare woorden, hoe sy met Godt gesproken ende gebeden hebben, ende noch spreken ende bidden. Dat de andere Legenden ende exempelen, als mense tegen den Psalter houdt, ons bykans enckel stomme Heyligen voor-houden: maer de Psalter ons rechte wackere ende levendige Heyligen in-druckt. Ga naar margenoot+ Een stom Mensch is immers tegen eenen sprekenden by-nae als een half doot Mensch te achten: ende daer en is geen krachtiger noch edeler werck aen den Mensch, dan spreken; naedemael de Mensch door ’t spreken allermeest van andere dieren onder-scheyden wort, meer dan door de gedaente ofte andere wercken: overmits oock wel een hout eens Menschen gedaente door des beelt-snijders konst kan hebben; ende een dier soo wel sien, hooren, riecken, singen, gaen, staen, eten, drincken, vasten, dorst, honger, koude, ende een hart leger lijden kan, als een Mensch. Ga naar margenoot++ Boven dat doet de Psalter noch meer, dat hy geene slechte gemeyne redenen der Heyligen ons voor-beeldt; maer de allerbeste, diese met grooten ernst, in de allertreffelijckste saken, met Godt selfs gesproken hebben: waer mede hy niet alleen hare woorden boven hare wercken, maer oock haer herte, ende den grond-schat harer zielen ons voor-leyt; so dat wy in den gront ende fonteyn-ader harer woorden ende wercken, dat is, in haer herte sien konnen, wat sy voor gedachten gehadt hebben, hoe sich haer herte gestelt ende gehouden heeft in allerley saken, gevaer ende noot; ’t welck alsoo niet en doen, nochte konnen doen, de Legenden oft exempelen, die alleen van der Heyligen wercken ofte wonderen roemen: want ick en kan niet weten, hoe sijn herte staet, of ick al schoon vele treffelijcke wercken van eenen sie ofte hoore.
ENde gelijck als ick eenen Heyligen ongelijck veel liever wilde hooren spreken, dan sijne wercken sien: alsoo wilde ick noch veel liever sijn herte ende den schat in sijne ziele sien, dan sijne woorden hooren. Dit geeft ons nu de Psalter op ’t aller-rijckelijckste aen de Heyligen te kennen, dat wy konnen versekert zijn, hoe dat haer herte gestaen, ende hare woorden geluydt hebben, tegen Godt ende yeder-man. Ga naar margenoot/ Want het menschelijcke herte is gelijck een schip op de wilde Zee, ’t welck de storm-winden van de vier hoecken der Werelt drijven. Van gins stoot aen vreese ende sorge voor het toe-komende ongeval; van daer valt aen quellinge ende treurigheyt, van het tegenwoordige quaet: van gins sweeft hope ende vermetenheyt, van het toe-komende geluck; van daer blaest sekerheyt ende vreugde, in de tegenwoordige goederen. Maer sulcke storm-winden leeren met ernst spreken, ende het herte openen, ende den gront uyt-schudden: want wie in vreese ende noot steeckt, die spreeckt veel anders van een ongeval, dan die in vreugde sweeft; ende wie in vreugde sweeft, die spreeckt en singt veel anders van vreugde, dan die in vreese steeckt. ’t En gaet niet van herten (seyt men) als een treurigh Mensch lacchen, oft een vrolijck weenen sal: dat is, sijns herten gront en staet niet open, ende en gaet niet daer uyt.
MAer wat is het meeste in den Psalter, Ga naar margenoot+ dan sulck ernstelijck spreken, in allerley sulcke storm-winden? Waer vindt men fijner woorden van vreugde, dan de Lof-psalmen ofte Danck-psalmen hebben? daer siet ghy allen Heyligen in ’t herte, gelijck in schoone lustige hoven; ja gelijck in den Hemel, wat fijne hertelijcke lustige bloemen daer in op-gaen van allerley schoone vrolijcke gedachten tegen Godt, voor sijne wel-daden. Wederom, Ga naar margenoot* waer vindt ghy dieper, klagelijcker, jammerlijcker woorden van treurigheyt, dan de Klaeg-paslmen hebben? Daer siet ghy echter allen Heyligen in ’t herte, gelijck in den doot, ja gelijck in de Helle: hoe duyster ende doncker is het daer, van allerley bedroefden aenschijn des toorns Godts. Ga naar margenoot+ Alsoo oock, waer sy van vreese ende hope spreken, daer gebruycken sy sulcke woorden, dat u geen Schilder de vreese ofte hope alsoo konde schilderen, ende geen Cicero ofte wel-sprekende Mensch alsoo af-beelden. Ende (gelijck geseyt is) so is dit het allerbeste, dat sy sulcke woorden voor Godt ende met Godt spreken, ’t welck doet datter dobbel ernst ende leven in de woorden zijn: want als men anders tegen de Menschen in sulcke saken spreeckt, daer en gaet het niet soo sterck van herten; ’t en brandt, leeft ende en dringt niet soo seer. Ga naar margenoot++ Van daer komt het oock, dat de Psalter is een Boecxken aller Heyligen; ende een yegelijck, in wat voor saken hy is, die vindt daer-in Psalmen ende woorden, die op sijne saken passen, ende hem soo juyst dienen, recht of sy alleen om sijnent wille alsoo geset waren: so dat hyse oock selfs niet beter setten noch vinden en kan, noch wenschen en magh. ’t Welck oock daer-toe goet is, dat als yemant sulcke woorden behagen, ende sy op hem passen, dat hy versekert worde, dat hy zy in de gemeynschap der Heyligen, ende dattet allen Heyligen gegaen hebbe, gelijck het hem gaet; overmits sy altemael een liedeken met hem singen: insonderheyt, als hyse oock alsoo kan voor Godt spreken, gelijck sy gedaen hebben; ’t welck in den geloove geschieden moet: want eenen godt-loosen Mensche en smaken sy niet. Ga naar margenoot\\ Ten laetsten, so is in den Psalter de sekerheyt, ende een wel bewaert geleyde, dat men alle Heyligen sonder gevaer daer-in nae-volgen kan: want andere exempelen ende Legenden van de stomme Heyligen brengen menigerley werck voort, dat men niet en kan nae-doen; maer veel meer wercken brengen sy, die gevaerlijck zijn nae te doen, ende gemeynlijck secten ende ketteryen aen-richten, ende van de gemeynschap der Heyligen af-leyden ende trecken. Maer de Psalter houdt u af van de ketteryen tot der Heyligen gemeynschap: want hy leert u in vreugde, vreese, hope ende treurigheyt, gelijck gesint zijn ende spreken, als alle Heyligen zijn gesint geweest, ende gesproken hebben. Ga naar margenoot/ Somma, wilt ghy de Heylige Christelijcke Kercke af-geschildert sien, met levendige verwe ende gedaente, in een kleyn beelt vervatt; so neemt den Psalter voor u, so hebt ghy eenen fijnen klaren reynen spiegel, die u wijsen sal, wat de Christenheyt zy: ja ghy sult oock u selven daer in, ende het rechte Nosce teipsum vinden: daer-toe Godt selven ende alle creaturen. | |
[Folio 229r]
| |
Daerom laet ons nu oock toe-sien, dat wy Godt dancken voor sulcke onuytsprekelijcke goederen, ende met neerstigheyt ende ernst deselve aen-nemen, gebruycken ende oeffenen, Gode tot lof ende eere: op dat wy niet met onse ondanckbaerheyt wat ergers en verdienen. Want voor desen ter tijt der duysternisse, wat voor eenen schat soude het geacht zijn geweest, wie eenen Psalm hadde mogen recht verstaen, ende in verstandelijck Duytsch lesen ofte hooren! ende sy en hebben ’t doch niet gehadt. Maer nu zijn saligh de oogen, die daer sien wat wy sien; ende de ooren, die daer hooren wat wij hooren. Ende ick sorge nochtans, ja eylacie sien wy ’t, dattet ons gaet, gelijck den Ioden in de woestijne, die daer spraken van ’t Hemels-broot: Onse ziele walget voor de geringe spijse. Maer wy sullen oock weten, dat daer by staet, hoe sy geplaegt ende gestorven zijn; dat het ons oock alsoo niet en gae. Daer-toe helpe ons de Vader aller genaden ende barmhertigheyt, door Jesum Christum onsen Heere; den welcken zy lof ende danck, eere ende prijs, voor desen Duytschen Psalter, ende voor alle sijne ontelbare ende onuytsprekelijcke wel-daden in eeuwigheyt, Amen! Amen! |
|