Lutherse Bijbel (1648)

[fol. *2r]

AEN DEN CHRISTELIJCKEN LESER.

SEer beminde ende Schrift-lievende Leser, Godt heeft ons voorgeleyt twee Boecken, waerinne wy dickwils ende dagelijcx vlytigh lesen ende ons wel oeffenen moeten: ’t een is ende heet het Boeck der Nature, ’t ander is ende heet het Boeck der H. Schrifture. Door het Boeck der Nature wort verstaen het wonder-schoone ende cierlijcke gebouw der geheele Werelt met alle de Creaturen, dewelcke Godt Al-machtigh in ’t begin sijner wegen, binnen den tijt van ses dagen, gemaeckt ende geschapen heeft; waer onder dan niet een eenigh schepseltjen soo kleyn ende geringh is, of het kan ons leeren den eersten trap van den waren Godts-dienst, dewelcke daerin bestaet, dat men weet ende ten vollen verseeckert is, datter een Godt zy. Want de geheele Nature wel aengesien zijnde, die en is anders niet, dan een groot Tooneel ende Schouw-burgh, waer op Godts des Scheppers ende Regeerders wijsheyt, goetheyt ende al-mogentheyt seer lieflijck onder malkanderen spelen, ende haer vertoogen voor de oogen der Menschen-kinderen. Dit Boeck houdt ons Koninck David voor, als hy den 19 Psalm begint met dese woorden: De Hemelen vertellen de eere Godts, ende het Firmament verkondigt sijner handen vverck. Een dagh seyt’et den anderen, ende een nacht doet het kondt den anderen. Met welcke woorden dan dese Geest-rijcke Propheet ende Koninck ons aen-wijst, dat, of wel den Hemel is een leef- ende spraeck-loose Creature, sonder mont ende tonge zijnde, so vertelle hy niet te min Godts eere; gevende den Mensche occasie ende aenleydinge, om des Scheppers heerlijckheyt t’ erkennen, ende Hem met herte ende mont te prijsen al sijn leven-langh. Want gelijck men anders spreeck-woorts wijse seyt, dat elck werck sijnen Meester prijst, alsoo prijsen oock alle de Creaturen, op hare wijse, den genen diese geschapen heeft. Waerom dan den Apostel Paulus in sijne heerlijcke Predicatie, dewelcke hy op de Richt-pleyn t’Athenen heeft gehouden, wel seggen ende verklaren mochte, dat de Heydenen Godt recht soeckende, Hem voelen ende vinden konden, gelijck men dit sien kan, Act. 17,27. Alwaer dan Paulus in de grond-tale een soodanigh woort gebruyckt, ’t welck van de Musijcke ontleent ende genomen is: want gelijcker een soet ende lieflijck geluyt volgt, als men het klavier op een orgel, ofte de snaren op een luyt, met de vingeren nae de konst aenraeckt; alsoo kan men nauwlijcx een van alle de schepselen aenraken, of men hoort gelijcksaem eenen aengenamen toon van Godts eere ende heerlijckheyt. Waerom dan oock desen voornoemden Apostel, Rom. 1,20. schrijft: Godts on-sienlijck vvesen, dat is, sijne eeuvvige kracht ende Godtheyt, vvort gesien, so men dat vvaer-neemt aen de vvercken, namelijck, aen de scheppinge der Werelt. So is dan de geheele Nature als een Academie ende hooge Schole, alwaer de Creaturen zijn als Professoren ende Leer-meesters, die ons het on-sienlijcke wesen Godts bekent maken. Maer dit is een onvolmaeckte kennisse, ende en heeft geen saligh makende gebruyck, ’t en zy dan, dat daer toe kome de kennisse, die geschept wort uyt het Boeck der H. Schrifture: ja d’eerste kennisse, sonder de tweede, dient hier toe, dat de Mensch sonder ontschuldinge gestelt worde voor Godts Richter-stoel; maer de tweede by d’eerste komende, die leydt den Mensch tot CHRISTUM, ende door Hem tot de eeuwige saligheyt. Nu overmits dit Boeck der H. Schrifture origineel ende oorspronckelijck van de heylige Mannen Godts, door ingevinge des H. Geestes, is geschreven, oft in de Hebreeuwsche tale, gelijck alle de Canonijcke Boecken des Ouden Testaments, (weynigh Capittelen ende verssen uytgenomen, die in ’t Chaldeeusch gestelt zijn) ofte in de Griecksche sprake, gelijck alle de Boecken des Nieuwen Testaments; so heeft Godt tot allen tijden eenige verweckt, die deselve overgeset hebben in soodanige talen, die den gemeynen man bekent waren. Ende onder sulcke Oversetters nu is in dese laetste eeuw ende tijden niet de laetste noch minste geweest D. M. LUTHER, die den geheelen BIBEL in de Hoogh-Duytsche sprake gebracht ende vertaelt heeft: welcke oversettinge van hare geboorte ende begin af, niet alleen van de gene, die d’onveranderde Augs-burghsche Confessie zijn toe-gedaen, maer oock van vele andere, soo hooge als lage Persoonen, al-tijt seer waert ende aen-

[fol. *2v]

genaem gehouden is. Ende al hoe wel ons bekent is, dat so wanneer men, nae sommiger gevoelen, een vertalinge nae den oorspronckelijcken Hebreeuschen ende Grieckschen text van woort tot woort soude maken willen, datter als dan vele woorden ende redenen anders souden mogen ende moeten vertaelt worden, als wel van D. LUTHER is geschiedt; so weten wy echter, dat de aert ende eygenschap van onse tale sulcx niet toe en laet, ende dat oock als dan vele woorden ende redenen van dien den eenvuldigen Leser enckel duystere ende verborgene raetsels souden wesen, so dat sy sonder bygevoegde Annotatien ende Verklaringen van hem niet en souden konnen verstaen worden. Ende dit is oock het wit ende oogen-merck geweest van D. M. LUTHER selven, namelijck, uyt het Hebreeusch ende Griecx te geven eenen suyveren ende duydelijcken Duytschen BIBEL, op dat de Duytsche eenvuldige Leser den sin van de Hebreeuwsche ende Griecksche woorden, oock in sijne Duytsche tale, mochte verstaen ende begrijpen; gelijck hy dan sulcx veel-sins ende dickwils betuygt heeft, schrijvende onder anderen Tom. 5. Jen. fol. 141.^b hier van seer naedenckelijck aldus: Ick hebbe Duytsch, ende niet Latijnsch noch Griecx spreken vvillen, als ick Duytsch te spreken in ’t vertalen voorgenomen hadde. Ende in gevalle, dat sijne vertalinge hier ofte daer in dispuyt soude konnen getrocken worden (gelijck al by sijn leven is geschiedt) so soude hy doch, indien hy noch leefde, soodanige redenen misschien weten te geven, waer door hy sijne berispers lichtelijck voldoen, ende den mont stoppen konde; dewelcke nu, nae sijnen doot, ons mogen onbekent zijn: gelijck hy dan een proefken hier van heeft gegeven over ’t 28 vers. in ’t Capittel des Send-briefs Pauli aen de Romeynen, Tom. 5. Jen. fol. 141.^a in sekeren Brief aen eenen goeden Vriendt daer over geschreven, ende wel waerdigh om gelesen te worden van de gene, die weten willen, wat van D. LUTHERS oversettinge te houden zy. Maer dit nu voorbygaende, so hebben wy in dese Neder-landsche oversettinge willen volgen sijn versoeck mondelijck ende schriftelijck meer-malen van hem gedaen, dat men sijn Werck ende Bibel, vvilde sijn Werck ende Bibel zijn ende blyven laten; ende dat de gene, die eenen anderen hebben vvillen, van haer selfs eenen anderen ende besonderen maken souden: ende dit is de oorsake geweest, dat wy so nauw, als mogelijck was, daer op hebben gelet, om hem van woort tot woort te volgen, hoe wel wy sulcx noch swaerlijck hebben by-brengen ende uyt-wercken konnen: dit aldus doende, so hebben wy met alle sorg-vuldigheyt gepoogt, Chrijstelijcke Leser, u mede te deelen een editie verbetert van fauten van vertalinge, quade distinctien, druck-fauten ende andere, die in de voorgaende editien, onder LUTHERS naem uytgegeven, in groot getal te vinden zijn; daer-en-boven so hebben wy hier by gevoegt D. LUTHERS Voor-redenen over de Boecken des Ouden ende Nieuwen Testaments, neffens sijne kant-glosen over sommige woorden ende redenen; gelijck dan oock hier by noch zijn gekomen sekere nieuwe sommarien ende af-deelingen van alle de Boecken ende Capittelen, waer mede den inhoudt ende de hooft-stucken van elck Boeck ende Capittel des BIBELS worden aengewesen; alles tot beter verstant ende begrijp van den Leser: wenschende, dat het lesen van desen Neder-duytschen BIBEL, door de genade des H. Geests, by u magh schaffen de vruchten, die Paulus, 2 Tim. 3,16. de H. Schrift als eygen heeft toe-geschreven, namelijck, Dat sy u magh gedyen ende nut zijn ter leeringe, ter bestraffinge, ter beteringe, ter ondervvijsinge in de gerechtigheyt, dat ghy volkomen, ende tot alle goet vverck geschickt meugt vvorden, door ’t geloove in Iesum Christum, Amen.