Lust en Gratie. Jaargang 17

[p. 170]

Andreas Burnier
De man in de lift

...dat de som van alle Melkwegformaties die er maar bestaan in de orde van grootte van honderdmiljard lag, waarvan slechts een onaanzienlijk miljoen voor onze hedendaagse telescopen bereikbaar was.
Thomas Mann, Doctor Faustus Frankfurt a/M., S. Fischer Verlag, 1947 Ned. vert. Thomas Graftdijk, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1985

‘Je weet toch dat moeder thuis is?’ roep ik hard tegen de oude man in het bed. Maar hij weet het beter. Moeder dwaalt 's nachts door de gangen van dit gebouw en bezoekt iedereen, behalve hem. Door de halfzijdige verlamming is zijn linkeroog groter dan het rechter; zijn linkerwang, linkerkaak en de linkerhelft van zijn lippen hangen scheef. Zijn linkerarm ligt machteloos terneer, terwijl de rechter, sterk en krachtig, het dek kneedt. Ik weet dat zijn linkerbeen is verlamd en dat hij incontinent is. Hij die altijd zo schoon, zo ordelijk en zo precies was en, ja, een beetje ijdel nog steeds, ziet er ineens tien jaar ouder uit dan zijn vierentachtig jaar, in plaats van tien jaar jonger, zoals tot gisterochtend.

Hij is nauwelijks te verstaan, maar zijn gehoor is plotseling opmerkelijk veel beter geworden dan toen hij nog gezond was. Zonder gehoorapparaat blijkt hij mij nu te kunnen horen. ‘Moeder is erg moe! Zij moet nu uitrusten, terwijl ik jou bezoek!’ roep ik tegen hem, in uitroeptekens.

‘Weet je wat gek is,’ antwoordt hij op een vertrouwelijke, warme toon, ‘nu wonen wij al zoveel jaren hier en wij hebben nooit geweten dat dit boven ons was. Zit moeder beneden?’

Ik zwijg.

‘Het was een ontzettend lawaai,’ zegt hij. ‘Wij waren dus op bezoek bij Antoinette, in Wassenaar. Die had mensen laten komen om haar televisie te repareren. En wat denk je? Die laten hun gereedschap, iets van metaal, met een ontzettende klap op dat apparaat vallen. Dat is een

[p. 171]

afschuwelijk hard lawaai, vooral als je er niet bij bent. Afschuwelijk.’ Ik knik begrijpend.

‘Het was me het partijtje wel,’ vervolgt hij. ‘Die man was dus in de lift gezet: zo, schuin verticaal, met zijn handen voor zich gekruist, door die twee mannen. De vrouwen helemaal overstuur, dat begrijp je. Maar wat ik erg vind, is dat Antoinette moeder in de nacht alleen naar huis heeft laten lopen, terwijl ze toch weet dat zij zo slecht ter been is. Alleen met de tram naar huis: een vrouw die zo moeilijk kan lopen. Dat vergeef ik haar niet.’

‘Antoinette was vanmiddag bij je op bezoek,’ antwoord ik. Zij is erg op je gesteld en laat je heel hartelijk groeten.’

‘Maar het was me het partijtje wel,’ zegt hij. ‘Een vreselijk geluid was dat. En dat van moeder vergeef ik haar niet.’

‘Wil je iets drinken, vader?’ vraag ik. Nadat hij hoestend en zich verslikkend, want ook de linkerhelft van zijn keelspieren is verlamd, een slokje heeft gedronken, praat hij voort, kennelijk opgelucht dat iemand hem eindelijk eens uitgebreid aan het woord laat.

‘Vannacht ben ik helemaal naar boven geweest, naar de twaalfde verdieping,’ gaat hij verder. ‘En toen weer met de lift naar beneden, naar de vijfde en vierde verdieping.’

‘Waarom heb je dat gedaan?’ vraag ik. Ik begin te merken dat hij een soort droomtaal spreekt, met de innerlijke logica van droombeelden.

‘Ja, dat weet ik niet. Zomaar eens,’ antwoordt hij schalks. ‘Beneden kwam er allemaal papier uit het plafond. Een soort papier. Je kon het niet oprapen. Een soort stroom van schuim, doorzichtig. De patiënten raakten er helemaal onder bedolven. De brandweer, de politie, alles moest eraan te pas komen.’

‘Is het nu weg?’ vraag ik.

‘De kleinkinderen werken hier gelukkig allebei,’ antwoordt hij. ‘Dat heb ik nooit geweten. Allebei in de verpleging, Carlo en Anne. Maar Carlo zegt niets tegen mij.’ Dan valt hij in slaap.

De volgende dag slaapt hij nog steeds, of weer. Hij ligt blootgewoeld, op zijn verlamde zijde gerold aan de rand van het bed. Zijn ontblote

[p. 172]

dijen zijn besmeurd en achter hem liggen zijn faecaliën. (Woorden als ‘drollen’, ‘poep’ of ‘stront’ waren onder en boven zijn stand. ‘Ontlasting’ was meer het woord dat mijn moeder zou gebruiken. En ‘essetee’, voor de eerste twee letters van stront, was hem te flauw Haagsedamesachtig.)

Ik loop om het bed heen en kijk hem aan. Hij ademt. ‘Vader,’ zeg ik zacht. Hij opent zijn ogen en zegt: ‘Zo, dag kind. Fijn je weer te zien.’ Ik kus hem op zijn verlamde wang, bedenk dat hij dat niet voelt en kus hem nogmaals op zijn voorhoofd. ‘Ik zal even de zuster halen,’ zeg ik. Zij komen met hun drieën, de gordijnen om het hek gaan dicht en na een kwartier mag ik naast het bed gaan zitten, aan zijn goede kant, want dan kan hij mij beter zien, heeft de neuroloog gezegd.

‘Je moet zachtjes praten en voorzichtig zijn met wat je zegt,’ begint hij. De aard van het incident is hem gelukkig ontgaan. Geen spoor van gêne. ‘Er hangen hier namelijk overal microfoons.’ Hij wijst op de stang boven het bed naast het zijne. ‘Microfoons,’ fluistert hij. ‘Wat jullie beneden thuis zeggen, kunnen ze hier allemaal horen, de dokters. Dus voorzichtig.’

‘Is de dokter tevreden over je?’ vraag ik.

‘Ja, dat gaat wel. Maar ik ben niet tevreden.’

‘Waarom niet?’ vraag ik.

‘Deze hand heeft geen kracht meer,’ zegt hij. ‘Ik kan er niets mee. Deze kant van mij is eigenlijk al afgestorven.’

Ik pak zijn gezonde hand. ‘Je zult veel moeten oefenen,’ zeg ik. ‘Dan komt het meeste wel weer goed.’

Hij moet een beetje huilen. Ik leg mijn hand boven op zijn hoofd. Hij ontspant, kijkt tevreden en valt in slaap.

‘Het is toch zo raar,’ zegt hij.’ ‘'s Nachts is het hier een ontzettend lawaai en drukte op de kamer. Die man naast mij, waar de microfoons zitten, heeft een “bakkie” en daar ligt hij de hele nacht mee te zenden. En wat er dan uitkomt! Een vuilbekkerij, dat houd je niet voor mogelijk.’

‘Dat lijkt mij erg naar,’ zeg ik. ‘Kun je dan wel slapen?’

[p. 173]

‘Nee, helemaal niet. Er komt ook bezoek, 's nachts. Moeders nicht, Adèle, is hier al drie keer geweest. Maar dan blijft zij bij het bed van hem staan en zegt niets tegen mij. Begrijp jij dat nou? En mijn neef, Benno, was er gisternacht, helemaal uit Californië overgekomen om de patiënt te bezoeken. Maar die bleef zo half achter de deur staan en zei niets.’ Hij lacht kort, met een glimp van zijn oude humor, of is het spot of sarcasme? ‘Dat is zeker modern.’

Ik probeer hem water te laten drinken, waarbij hij zich weer verschrikkelijk verslikt, schudt zijn kussens op, probeer hem recht te leggen en zijn blootgewoelde voeten, kleine, bleke oude-mannenvoeten, te bedekken met het laken.

‘Jij schrijft toch boeken?’ zegt hij. ‘Vannacht was jouw werk te aanschouwen. Op de Engelse televisie. Hoe heet je laatste boek ook weer? Dat ging toch over gevangenen? Ik heb goed nieuws: de gevangenen komen vrij!’

De verpleegsters hebben het zwaar, lopen de hele dag te hollen, maar zij zijn te jong en te hardhandig. Dan zijn de broeders zachter. Die nemen ook meer tijd voor de patiënten, vindt hij.

Aan weerszijden van zijn bed zijn nu stevige gazen wanden bevestigd, want hij kan niet tegen hekjes. (‘Ik heb namelijk de oorlog meegemaakt.’) Hij werd onrustiger en is vannacht op de grond gevallen. Van die nachtelijke onrust bemerk ik tijdens de bezoekuren niets. Tamelijk gelaten ligt hij in zijn kinderbed. Ik voer hem hapjes pudding, kleine stukjes perzik, en laat hem melk drinken, waarbij ik zijn hoofd ondersteun. Van bovenaf bezien is zijn hoofd vrijwel zoals vroeger. Dan herinner ik mij hem zoals hij was. Maar frontaal is hij als een broodmagere, broze negentigjarige, zonder gebit, zonder gehoorapparaat en soms met een grote leesbril op, omdat hij denkt dat hij dan beter kan zien.

Hij bezoekt nu wat hij ‘de loopschool’ noemt. Uit zijn verslagen maak ik op dat hij veel moeilijkheden heeft met de fysiotherapeut. Die begrijpt er niets van. De fysiotherapeut beseft helemaal niet dat deze patiënt tot voor kort een geheel zelfstandige man was. Schijnt te den-

[p. 174]

ken dat hij altijd zo slap is geweest. Aan de ene kant heeft hij daar wel begrip voor, want de fysiotherapeut (soms zegt hij ‘psychotherapeut’) heeft hem nooit anders gekend. Maar hij voelt zelf dat hij onder al die zielige kneuzen die hier verblijven nog veruit de vitaalste is.