Lust en Gratie. Jaargang 16

[p. 111]

Sjuul Deckwitz
Een gevaarlijke business

Ze mogen van me zeggen wat ze willen. Werkelijk. Als het maar waar is. Want dan geeft het niet. De waarheid betreffende mijn zeer opvliegende en dionysische karakter heb ik gelukkig zelf goed in de kijker, zonder ooit een zogenaamde psychenjager geconsulteerd te hoeven hebben. Ik bezit, naast vele mooie eigenschappen (die gezien hun slome, brave aard nooit aanleiding kunnen vormen voor een fijne roddel) ook botte, hufterige trekjes: ik ben ongeduldig, snel verveeld, ik ben de eerste om een zeikerd in de hoek te zetten of de deur uit te kijken of weg te blazen van de bar, zonder te bedenken dat het ‘ook maar een mens is’. Ik ben verwaand en hooghartig op de koop toe. Dus, als er op de lentebries of met de najaarsstorm geruchten tot mij komen dat die-en-die zus-en-zo over mij rondvertelt en het is waar, dan kan me dat niets schelen. Dan denk ik: goed gezien, makker. Zoiets is geen roddel.

Normale roddel is de waarheid met een kleurtje. Men kan op talloze manieren vertellen dat X. bij de Bijenkorf een dure jas heeft gekocht. Vol mededogen, omdat de kleur heel vreemd is, vol mededogen nogmaals, omdat X. al zo had geklaagd over haar overspannen creditcard, vol mededogen wederom, omdat de ceintuur van de jas X. het aanzien geeft van een ouderwetse conductrice. Maar het is tenminste waar, X. heeft een nieuwe jas gekocht. Wanneer X. ooit zou horen wat haar kennisjes werkelijk van de jas vinden, ach, dan kan ze maar beter haar schouders ophalen en er de klassieke gedachte: jaloers zeker, tegenaan gooien. MAAR: ‘X. heeft volgens mij die jas vast gekregen van haar regiomanager, met wie ze een verhouding heeft,’ zou vuige insinuatie zijn, een leugen. Achterklap, laster. Achterklap is gevaarlijk, achterklap is een veel zwaarder vergrijp.

Hoewel volgens de tijdgeest roddel ook iets anders kan betekenen. Een luchtiger iets, een onschuldig, gezellig iets, een leuk vleugje human interest. Wij zijn allen immers in dezelfde treurige toestand op de aardbol gesmeten. Sterfelijk, feilbaar, nietig. Ons kent ons,

[p. 112]

nietwaar? En God kent alle mensen, ja, zo is het maar net, en wij allen zoeken de troost van gezamenlijkheid, van gedeelde opinies.

Ik zou het bijvoorbeeld vervelend vinden wanneer mijn kompanen plotseling de wereld, de dingen, de mensen om ons heen, anders zouden gaan bekijken of inschatten dan ik van ze gewend ben. Want dan zit je onthand en in wezen verlaten op dat feestje of in die koffieshop. Geheel gedepriveerd van de broodnodige bevestiging en feedback. We hebben roddel nodig als Sociaal Korset. Het hoeft niet mooi te zijn, niet sexy, er mogen kantjes en strikjes aan zitten, maar het hoeft niet. Als het maar past.

Ik ben zelden postmodern in de weer geweest, gewoon modern was altijd goed genoeg, maar nu moet er toch even iets gedeconstrueerd: themanummers zijn kinderen van de tijdgeest. Iemand heeft dat thema gevonden, of geroken, het zweeft door de lucht. Tien jaar geleden, voor Big Brother, Jerry Springer en Sex voor de Buch, voor dus de vernietigende vervlakking van wat Van Kooten en De Bie ooit ‘Wormen in Naarden’ noemden, had geen redactie zich met roddel als thema beziggehouden, en zeker niet vrolijk, slinks, kwinkelend gezegd: ‘En als je wilt, kun je natuurlijk al schrijvend ook zelf roddelen.’ Interessant, niet, zo'n opstelling? Deze suggestie gaat echter voorbij aan een essentiële voorwaarde: voor roddel moet je elkaar kennen. Over wie zou ik moeten roddelen? De meeste van mijn vrienden en kennissen zijn niet beroemd - niemand kent ze. Hun leven laat de lezer koud. En aangaande degenen die wel bekend zijn van radio, tv of de wereld der kunsten: ik kijk wel uit. Ik ben niet gek. Waarom zou ik met onbekenden, met lezers, zelfs ook maar onnozele, grappige feitjes delen over de gewaardeerde personen met wie ik omga? Zou dat niet ontzettend plat zijn, en dom, en tja, eigenlijk ook vies? Want welke intieme band zou ik bestendigen door u op de hoogte te brengen van de wederwaardigheden van de acteur O. of de presentatrice M.? Wij hebben geen band, lezer. Maar ik ben nu wel weer beland bij 112 de gevaarlijke kant van roddel. De achterklapkant. Achterklap, verzonnen roddel, heeft een prijs, en die moet de roddelaar wel willen betalen. Meestal willen ze dat niet, maar dat ligt in de aard der men-

[p. 113]

sen. Ik zal u een waarschuwend verhaal vertellen over een speciaal avontuur van mij en de boekverkoper Loes Jansen, voorheen werk-zaam bij boekhandel Xantippe, zaliger nagedachtenis. De feiten kloppen, het verhaal is waar, en ik heb Loes gevraagd of het mocht en het mocht. Heden ten dage is Loes te bezichtigen in De Larense Boekhandel (stap toch eens binnen als u in de buurt bent).

Vijfjaar geleden kreeg ik van Loes voor mijn verjaardag een uitje aangeboden. Naar de genezeres Jomanda, in Tiel. Zij interesseerde ons enorm, vanwege haar goedkope allure. We hadden op tv beelden gezien van bezeten gillende invaliden in de gangpaden van de Tielse evenementenhal. Zou die aanblik ons ook beschoren zijn? Zouden we zelf gaan gillen? Ik moet nog vermelden dat de meeste mensen ons hartelijk hadden uitgelachen. Welk normaal belezen mens ging er nu naar Jomanda? Jomanda was voor ‘anderen’, voor de eenvoudigen van geest. In zeker opzicht doorbraken wij een taboe door te gaan. Helaas werden we niet aangeraakt door welke siddering dan ook. Het ‘ingestraalde’ water liet ons koud. Loes bleef Loes en ik bleef ik. Maar de showkrachten van de genezeres waren groot en de wens van haar publiek om ‘beter’ te worden, te genezen, zelfs tegen beter weten in, was schrikbarend, benauwend groot. We werden dan wel niet opgenomen in de massale euforie, maar als ervaring was het heel apart. Vooral de groepsgenezingen. Op afroep kwamen er categorieën lijders naar voren om door Jomanda aangeraakt te worden: kanker, hartklachten, reuma, allergieën en ‘roken’. ‘Roken’ was een hele grote groep. Ik rookte in die dagen nog. Gewoon. En ik was zeker niet van plan om er mee te stoppen. En als ik ooit wenste te stoppen, dan zou dit vrij ordinaire type profetes mij daar zeker niet bij kunnen helpen.

Maar, Gods wegen zijn wonderbaar, de volgende dag zette ik tijdens de lunchpauze de televisie aan voor mijn favoriete woordquiz Call My Bluff. Ik was wat te vroeg en viel midden in een kinderprogramma, in een sage over Het Mondkaboutertje, een wezentje dat bij slapende mensen door de mond naar binnen kroop en daar filmde wat hij in

[p. 114]

hun lichaam aantrof. In deze aflevering dwaalde Het Mondkaboutertje door de longen van een roker (zwarte roetflarden, grijze walmen, hijgen). Geërgerd zapte ik weg, onder het mompelen van de woorden: ‘Missionarissenmentaliteit’ en ‘Laat kinderen toch zelf beslissen.’ En vijfweken later, precies op de trouwdag van mijn broer, hield ik aan het diner op met roken. Omdat ik dat wilde. Van de ene seconde op de andere. Zes, zeven weken ellende heeft het me gekost. Mijn handen fladderden nutteloos rond, ze wisten van gekkigheid niet wat ze moesten doen. Ze tekenden veel lampen. Ik ontwierp de raarste lampen. Vooral het zeer woeste en gekwelde model ‘Oester’ maakte indruk op zowel vriend als vijand. Waarom deed ik dat? Er is voor zoveel geen waarom aan te wijzen, maar waarom ik ophield met roken had te maken met gezond verstand en angst (Het Mondkaboutertje) en pure, genadeloze wil.

En toen. Op een vrijdagmiddag, tijdens het wekelijkse happy hour in het café, te midden van vrienden en bekenden, ving ik op dat ‘iemand’ de mare had rondgestrooid dat ik van het roken ‘genezen’ zou zijn door Jomanda. En sommigen, mensen die eerst om Loes en mij hadden gelachen, bleken nu voetstoots aan te nemen dat niet ik de klus had geklaard, maar een vrouw in een malle jurk. Zelf rookten ze onbekommerd verder, zich niet bewust van de Vloek van Het Mondkaboutertje. Ik weetniet, wat vervelender wasdom te worden aangezien voor een Jan Lui die in volkse profetessen geloofde, dan wel voor iemand die geen wil van formaat bezat. En sluw, heel voorzichtig, ja, zeer sluw (pas op voor detective Deckwitz) rookte ik via onschuldige ‘interviewtjes’ met deze en gene de Gemene Achterklapster uit haar hol. Het bleek geen kennis te zijn, wat ik had gehoopt, maar een vriendin.

Dan haalt men in gedachten een pen te voorschijn en zet een streep door dit lor dat niet langer verdient een vriendin te zijn. O, zo iemand merkt het pas na een paar maanden. Men blijft zo beleefd mogelijk. Men beziet haar hopeloos voortpaffende gestalte en lacht minzaam. Daarom, en u kent voorvallen als deze uit eigen ervaring, daarom

[p. 115]

blijft roddelen een gevaarlijke business. Balanceren op het scherp van de snede. Gevaarlijk, maar spannend. Alleen heel reine, heel saaie mensen roddelen nooit. Een expert op het gebied van honden zei eens: ‘Mensen vragen mij wel, wat beweegt De hond? Wat wil De Ilond? En dan kan ik alleen maar antwoorden: andere honden.’ En voor ons ligt het precies zo. Wij zijn geen haar beter. Roddel: overal met onze neus in.