Lust en Gratie. Jaargang 16

[p. 42]

Lidy van Marissing
Te voet verder

Aan het eind van de ochtend wordt zij door een vriend afgehaald om met hem door de straten te gaan lopen. Hannes treft haar aan op de rand van het bed, waar zij zich nog de benauwenissen van de slaap uit het gezicht wrijft.

De kamer uit, het huis uit - het lijkt een goede manier om herinneringen en kwellende vragen uit de weg te gaan. Alles begint op straat.

Zodra ze de stoep betreden raken ze bedolven onder een laag van geluiden - een zware deken van herrie en rumoer valt over hun hoofd. Ze knipperen tegen het zonlicht. Vanaf de voordeur naar links loopt de straat met een bocht naar beneden. Eerst zet Laura een paar stappen, daarna ook Hannes, waarna beiden langzaam op gang komen met los langs het lichaam hangende armen. Hoewel Laura een zwaar hoofd heeft zijn haar voeten licht. Het is de eerste warme dag na de maandenlange winter, de mensen komen uit hun bouwsels te voorschijn. Een meisje ligt languit in het plantsoentje aan het einde van de straat: rose benen van vlees op gras. ‘Alsof zij zich in het veld heeft gegooid, bevrijd van alle banden,’ denkt Laura. Het regent nog niet, het is onbewolkt als ze de straat uit stappen, de man voorop, de vrouw een goede tweede.

Net om de hoek komen ze al een kennis tegen; de jongen klaagt luidkeels dat hij in deze stad rust noch duur heeft: ‘Overal drukte, harde muziek en lawaai! Liefst ieder stukje muur bedekken ze met schreeuwerige kleuren, knipperlichten, schrille reclame. Je zou willen zingen maar je moet huilen.’ Ze knikken hem toe, al passerend.

Aanvankelijk lopen ze zwijgend achter of naast elkaar, zo dicht mogelijk bij de ander, om die nabijheid vast te houden. Laura verbeeldt zich hun schoenzolen af en toe over de tegels te horen schuren ‘als de hoefjes van ezels of veulens’. Ze slepen een kleine onzichtbare stofwolk achter zich aan. Als gewoonlijk dwalen ze eerst over pleinen en binnenplaatsen, in hofjes, waar altijd wel iets aan de hand is, door vaag bekende buurten of totaal vreemde stegen, langs huizen met

[p. 43]

hele families erin - met achter de ramen slechts hier en daar een gezicht. Zo'n wandeling bestaat uit lijnen die elkaar kruisen en wendingen van hoeken en bochten. Als ze midden in een steeg (niet veel breder dan de gang van een woonhuis) hun armen links en rechts uitstrekken, blijven ze aan beide kanten nog geen handbreedte van de muur. Boven hun hoofd zijn soms van gevel naar gevel draden gespannen waaraan alle mogelijke lappen hangen. Iemand steekt ergens een brutale kop naar buiten waar elders een schuwe figuur schielijk naar binnen glipt.

Eenmaal onderweg laat Hannes zich graag door zijn verbeelding leiden; dit is het pad naar de luchtkastelen. Na verloop van tijd beweegt hij zich zwierig en licht slingerend als iemand die zich bevrijd voelt of tenminste opgelucht. Lukraak slaat hij een toevallige dwarsstraat in, in de hoop te kunnen genieten van de leegte die zich in hem begint uit te breiden. Laura houdt een enigszins onzekere manier van lopen, alsof ze voortdurend moet nadenken over de te volgen route hoewel ook zij gestart is zonder een eindbestemming voor ogen te hebben. Haar handen glijden langs oude stenen. Iemand schopt een roodgevlekte doek over de stoep heen en weer. Terwijl op de muur schaduwen trillen en okerkleurige vegen schuiven. Zomaar dwalen door de straten, zien waar je terechtkomt, op goed geluk zwerven, dolen, wegdromen bij gangen achter openstaande deuren. Steeds opnieuw en onvermoeibaar gaan haar gedachten van start, om toch weer uit te waaieren.

De hele middag loopt het tweetal over de schots en scheef liggende keien van dalende en klimmende straten en straatjes. Af en toe zeggen ze een losse zin, zonder elkaar aan te kijken. Soms golft even een soort gesprek heen en weer. Eenmaal een flink stuk op weg beginnen ze een dialoog die tot het eind van de middag duurt, begeleid door geratel van rolluiken; af en toe is een opmerking door het gedreun van een opstijgend vliegtuig niet te verstaan. Nu praten ze aan één stuk door, tot er een moment is bereikt waarop de een of de ander geen antwoord meer geeft.

[p. 44]

Ze weten zelf niet hoe lang ze zo naast of achter elkaar hebben gelopen, verwikkeld in een tweestemmig verhaal vol verhelderende misverstanden. Laura duikt wat dieper in haar jas. ‘Als je zwijgt gaat het praten in je hoofd gewoon door.’ De lange trajecten en onoverzichtelijke passages geven haar eindelijk het gevoel losser en losser van huis te raken - tot ze nergens vandaan lijkt te komen en nergens naar toe gaat. Zo loopt zij daar, beweegt zij zich langs de met nog hard winterlicht aangestreken gevelrijen, als een impressionist die gepassioneerd de wisselende kleur- en schaduweffecten opzuigt. Dit licht zet zich waterkleurig vast op takken en glas; niet van zins zich daar vast te laten haken glijdt het in volgende uren weer weg, verlegt zich bevend langs leien en goten, erkers en kozijnen. Op dit punt aangekomen vraagt Hannes zich af of al die beweging, deze aangenaam zigzaggende voortgang (‘zoals men dwars door een struikgewas een bos binnendringt’) niet een illusie is, een droom. Hebben ze niet al die tijd geslapen, op hun eigen manier verdwaald in een landschap dat zelf verdwaald is tussen bouwsels en stolsels, in een stad die zelf staat te slapen? Deze hallucinerende ogenblikken vervliegen net als alle andere ogenblikken als asdeeltjes in de wind.

Zo gaat hun zoektocht (naar niets?) ononderbroken heen en weer van de straten en pleinen naar de bedenksels in hun hoofd en weer terug. Naarmate de middag verstrijkt wordt het wit van de inmiddels dichtgetrokken lucht tot een grijs van vuil gaas; paars- en blauwtinten zijn al niet goed meer te onderscheiden.

Plotseling staan ze stil, ze kijken elkaar aan en roepen allebei tegelijk dat ze honger hebben. Ze gaan het eerste het beste eetlokaal binnen om eenvoudig neer te ploffen op een stoel en zich vol te proppen met gerechten. Daarna zitten ze enige tijd zonder iets te zeggen tegenover elkaar in een vermoeide maar tevreden uitwisseling van blikken. Vervolgens bedrinkt Hannes zich in snel tempo aan de tapkast, waar hij eerst erg veel spreekt, in eindeloos uitweidende en in elkaar hakende zinnen, kettingen van kettingen, allengs echter minder en minder zegt, tot hij alleen nog stil kleine slokjes staat te nemen. Kort daarna breken ze op.

[p. 45]

Het weer is omgeslagen. Een ruwe wind schudt aan alles, de eerste druppels vallen. Laura: ‘En jij zei dat het niet zou gaan regenen.’ Nu wordt het allemaal een stuk lastiger. Zwijgend ploeteren ze voort over nu eens opengebroken en dan weer ingezakte stoepen, waarin in elk geval altijd wel een paar tegels of klinkers verschoven of verdwenen zijn. Door een ongelukkig toeval komen ze uit bij de brokkelige rand van de stadswal, ze hebben geen zin naar boven te klauteren en eroverheen te kijken, dat zou werkelijk een dwaze onderneming zijn. Hier kun je op honderd manieren je nek breken. Nog even en ze weten zich slechts omringd door de resten van gesloopte bouwsels, ruïnes van woningen, ergens is een tegelwandje overeind gebleven, tussen neergehaalde balken wappert de laatste flard behang. Afgetrapte plaatsen, anoniem domein. Ze zoeken hun weg langs braakliggend terrein, dat omsloten is door slordige hekken. Langs een gebied vol grauwe schuren en loodsen, zonder ook maar een enkele boom. Overal ligt hier roestend ijzer, rottend hout of andere door de jaren heen opgehoopte troep. Een zwarte berg autobanden. Een stapel tonnen en vaten.

De regen klettert op het wegdek, ze moeten snel terug, hun schoenen laten al soppige geluiden horen. Ze haasten zich langs woonblokken, hele buurten van woonblokken, die eruitzien alsof ze gisteren uit de grond zijn gestampt en morgen weer verdwenen zullen zijn.

Hoe dichter ze het centrum naderen des te beter kunnen ze beschutting zoeken, door onder luifels en via passages te lopen. Het verkeer kronkelt en scheurt in razernij door de straten. Als de overkapping van het station zich eindelijk over hen beiden schuift begint het buiten te schemeren.

Op de perrons en op de trappen, tot in de liften, overal staan of zitten mensen, met of zonder bagage, vervormde figuren met te korte of te lange nekken, scheve of gebogen hoofden, gekromde en verkleurde handen, doorweekte broekspijpen, schuinstaande voeten. ‘Wat hebben we hier te zoeken, wat hebben we hier te zoeken?’ Zodra de wolkbreuk voorbij is lopen Laura en Hannes weer op straat, waar de avond

[p. 46]

valt. Onder de ijzeren spoorbrug gooien lampen al bevende lichtcirkels in het water.

Geleid of misleid door de overeenkomst tussen heel verschillende plaatsen volgen ze een route die op het eerste gezicht over kruispunten lijkt te voeren die ze eerder op de dag gepasseerd zijn. Niet alleen buiten, ook in hun hoofd lopen de wegen door elkaar en liggen de pleinen en terreinen er vragend bij. Toch laten de plekken waar ze zijn geweest zelden vastomlijnde indrukken bij Laura en Hannes achter. Terwijl ze zo door uitgewoonde stadsdelen schuiven strekt zich ook in hen een verlatenheid uit - er komt altijd weer een straat die nóg rumoeriger of havelozer is dan de vorige. Aan hun voortdurend zoeken naar stillere oorden of mooiere plaatsen ligt tenslotte al een ervaring van onherbergzaamheid ten grondslag. Omgeven door wat hij zelf heeft opgeroepen, onbedoeld of niet, raakt Hannes achter. Maar vlak voor de volgende splitsing haalt hij Laura weer in.

Een nog nadruppelend park biedt tijdelijk rust; ze gaan op een bank zitten praten over de wereld. De wereld. Te midden van verwaaiende lichtvlekken en onduidelijke schaduwen. Een vertraagde reiziger, een schoorvoetend passerende vrouw met hond, een tussen struiken achtergelaten kinderwagen zonder kind. Achter hun bank vallen onregelmatig tikkende druppels op de grond. De kreet van een nachtvogel komt steeds dichterbij. En omdat alles wat er gebeurt het terugkeren van hetzelfde is - ‘een oude geschiedenis in nieuwe spelling,’ zegt Hannes - belanden ze al pratend ook nu weer in het verleden, of wat daarvoor doorgaat. Op hetzelfde moment dat Laura zich ineens haarscherp iets herinnert - van heel ver schiet het beeld haar te binnen - warrelt die sensatie alweer uiteen en laat haar achter in een sneeuwbui van gedachtevlokken. Hannes springt op. Laura heeft het gevoel teruggevoerd te worden naar het punt van vertrek, met als winst dat zij intussen een paar nieuwe verbindingen heeft kunnen leggen, een onbekend vergezicht in zichzelf heeft ontvouwd - minder door eigen toedoen en stug volhouden dan door gelukkig of dom toeval, als in een droom.

Hannes gaat weer zitten.

[p. 47]

Het destructieve punt is het punt waarop alles zich samentrekt om krimpend in zichzelf te keren en in het zwartste gat weg te zakken - om na korte of langere tijd met venijnige vitaliteit des te feller overeind te veren. Wie echter dit punt zoekt, het punt waar alle krachten samenkomen, vindt niets.

De korte schreeuw van de nachtvogel hangt nu vlak boven hun hoofd in de boom. Hannes springt weer op. De beslistheid waarmee hij de riemen van zijn rugzak vastpakt is voor Laura een teken dat hij nú weg wil. Met wapperende jaspanden laten ze de boompartijen achter zich om hun omzwervingen te hervatten.

's Nachts wordt de stad een opeenhoping van donkere huizen, gebouwen vol onheilspellende stilte. Hoe later op de avond, des te ongrijpbaarder de passanten, vooral de schimmen die de beruchtste straten tot het ochtendgloren blijven bevolken terwijl ze in deuropeningen rondhangen, tegen vensterbanken leunen of op geveltrappen hurken. Voor argeloze zwervers als Hannes en Laura is het geen genoegen dergelijke figuren op de slecht verlichte stoepen te ontmoeten of letterlijk tegen het lijf te lopen. Hier kun je elk moment aan de rand van het duister een schim ontdekken die niet wegschiet maar roerloos blijft staan of zelfs naderbij komt. Een terloopse verschijning? Geschreeuw, verwarring, gevolgd door het geluid van wegrennende voeten, hoefgetrappel in de nacht. Een zijdelingse gebeurtenis, daar blijft het bij.

Ze zetten er nu liever flink de pas in.

Heelhuids terug in het verlichte centrum kiest Laura in een winkelgalerij een willekeurige voorbijganger uit. Ze volgen hem net zo lang (dit keer duurt het spel maar tien minuten: deze man blijft in de buurt) tot hij in een pastelkleurig huis verdwijnt. Ergens wordt voor altijd een deur dichtgeslagen. Weer kijken ze elkaar aan en roepen ze allebei tegelijk dat ze honger hebben. Ze gaan de eerste de beste eetgelegenheid binnen die nog open is, een nostalgisch lokaal met manshoge spiegels langs alle wanden, divans met rood fluweel bekleed,

[p. 48]

lampen van matglas, tabakkleurige plafonds. Ze zakken er niet alleen in kussens weg maar ook in zichzelf. Omgeven door geroezemoes en aangename geuren bestellen ze de heerlijkste gerechten. Achter in de zaak, in het donkere gedeelte, staan vijf speeltafels; boven elke tafel stort een enorme lamp wit licht uit zodat over het groene kleed een glans ligt en de handen van de spelers een doodse ivoorkleur aannemen. Ze kunnen voelen hoe de lucht daar trilt en tintelt, in die ruimte die is gevuld met de roes van goklust.

Het gesprek dat de twee behaaglijk in de kussens weggezakte zwervers onder het eten voeren heeft hetzelfde verloop als hun andere gesprekken: Hannes neemt eerst alle tijd om de opmerkingen en betogen van Laura aan te horen en dan te weerleggen, vervolgens begint hij na haar herhaalde uitleg en ongeduldige toelichting pas te begrijpen wat zij bedoelt en ten slotte moet hij toegeven dat ook hij geen greep heeft op de door haar aangeroerde wijsgerige kwesties. Laura eet en drinkt en lacht erom.

Intussen is het zo laat geworden dat het weer vroeg wordt. Als ze opnieuw de straat op gaan, ziet Hannes twee of drie mensen passeren van wie hij niet kan zeggen of ze op weg naar hun bed zijn of juist net zijn opgestaan om zich naar hun werk te begeven. Met een diepe zucht draait hij zich om, richting eindpunt. Ook Laura kan van vermoeidheid nauwelijks nog op haar benen staan. ‘Waarom loop ik hier?’ Hannes geeft haar een arm, doet tenminste alsof hij haar ondersteunend naar huis geleidt.

In haar straat blijven ze enkele minuten zwijgend op de stoeprand zitten. Twee, drie tellen staat Laura nog in de donkere deuropening afgetekend tegen het licht van het portaal. Dan wuift Hannes ten afscheid - hij keert zich draaiend op zijn hakken om.

Met haar schoenen in de hand hijst zij zich de trap op. De klim is zwaar, de treden kleven. Ze hoort de deuren die om haar heen open en dicht worden gedaan, de stemflarden in het binnenste van het huis. Boven in de gang zijn tussen de vloerplanken overal sprieten, stengels en takken opgeschoten; het pad naar haar kamer is zo goed als dichtgegroeid met struikgewas.