Lust en Gratie. Jaargang 15

[p. 7]

Chaja Polak
Wiegedans

De straat maakte zich los van de stad, liet de stad achter zich, boog af naar links en bleef wachten voor een horizon van donkere weilanden die wegzonken in de duisternis. In de bocht, achter een van de ramen - daar waar een lantaarnpaal stond - zat een vrouw op haar hurken voor een ledikant. Met een hand hield ze zich vast aan de blauwe spijlen. Hier en daar schemerde een veeg hout door de verf heen. Het was een kale kamer, waar ze gehurkt zat, er stond alleen een scheefgezakte stoel en tegen de muur leunde een zware linnenkast. De gordijsnen, waarvan de kleur niet duidelijk te herkennen was - beige, of misschien eerder grijs - waren dichtgetrokken. Op de grond lag zeil.

De vrouw zong. Haar gezicht stond afwezig en onrustig. Ze zong zonder woorden, zonder erbij na te denken - het was eerder neuriën dan zingen. Iets moest

[p. 8]

haar gedachten in beslag nemen want ze staarde maar naar de mistige muren die net als de kast, voor haar ogen leken op te lossen - ze werden doorzichtig en bedrieglijk doorlaatbaar. Gehurkt voor het kinderbed neuriede ze steeds dezelfde melodie, een bijna toonloos refrein, en merkte niet dat haar baby in slaap was gevallen.

De buitendeur sloeg dicht. Voetstappen vlogen de trap op. Had ze geslapen? Verstijfd van het lange hurken kwam ze overeind.

Job stond op de drempel, zijn hoed hing scheef op zijn hoofd, hij had zijn overjas half opengetrokken.

‘Sshjt,’ zei ze knipperend met haar ogen tegen het felle licht.

‘Waarom hebben jullie niet op mij gewacht?!’ Job sloot de deur achter zich, het kostte hem moeite zich te beheersen. ‘Waarom?’ vroeg hij weer, ‘het was toch míjn beurt!’

Hij nam zijn hoed af. Ze voelde het meer dan dat ze het zag, ze voelde de wind, alsof dat zou kunnen. ‘Ze moet slapen,’ zei ze, ze kneep de handen ineen en bewoog ze krampachtig voor haar buik heen en weer, ‘jullie houden haar allemaal maar uit de slaap, ik weet zo langzamerhand niet meer wat ik moet doen!’

[p. 9]

[p. 10]

[p. 11]

Ingehouden beet hij haar toe: ‘Het was míjn beurt, ik heb juist heel hard gefietst.’

‘Ik kan er niets aan doen,’ zei ze.

Hij deed een stap terug, boog diep door zijn linkerknie en hield haar als een bedelaar met beide handen zijn hoed voor. ‘Maurits zegt me net dat hij haar al een schone luier heeft gegeven. Is dat waar, zusje?’

‘Alleen omdat jij er niet was.’

Nog altijd met die smekende hoed schoof hij achteruit tot aan de roerloze gordijnen. ‘Ik was er niet,’ hoonde hij met tranen in zijn stem.

‘Maar jij mag toch vanavond. Na het eten!’

‘Vanavond is Bette's beurt. Maurits en Bette spelen altijd onder één hoedje.’

‘Zij heeft het moeilijk, de arme Bette.’

Maar hij ging koppig verder: ‘Al zo lang ze getrouwd zijn trekken ze elkaar voor,’ en smalend deed hij Bette's stem na: ‘geef haar vlug de fles, Maurits, doe jij haar maar in bad, je broer is er toch niet.’ Hij zweeg abrupt. ‘Waarom staat die stoel uit de kamer hier?’

Ze ontwaakte uit haar houding.

‘Waarom staat die stoel daar, naast het ledikant!?’

[p. 12]

Ze liep op hem toe, legde haar hand om zijn mond en hij kuste die gewoontegetrouw. Even stonden ze zo, zij met haar wang tegen zijn overjas, hij met haar vingers aan zijn lippen.

Ze gleed onder zijn omhelzing uit en haar vingers plooiden spelend zijn revers. ‘Maurits heeft naar de baby zitten kijken vanmorgen.’

‘Alleen?’ Hij liet haar los en deed een stap terug.

‘Alsof dat er iets toe doet. Jij mag morgen, morgen mag jij het ochtendflesje geven. En je mag Denise in bad doen, ik zweer het je.’ Met zachte dwang wilde ze hem de gang in duwen maar hij greep haar arm, trok haar ruwer dan hij had gewild met zich mee naar de vensterbank en dwong haar naast hem te gaan zitten. Het gordijn plooide op achter hun rug en het oranje licht van de lantaarnpaal voor het huis gulpte naar binnen. En hing weer stil. Schuldig keken ze naar de baby, die wakker geworden door het lawaai en het licht, op haar duim was gaan sabbelen. In de verte, op de gang, hoorden ze de anderen lopen.

Gerinkel van bestek en glazen. Ze waren aan het tafeldekken.

‘Het mistte toen ik van mijn werk ging,’ zei hij. ‘Je kon geen hand voor ogen zien.’ Opeens vrolijk legde ze haar hand op zijn borst. ‘Ik hoor je hart, bonk, bonk, bonk. Wat een lawaai!’

[p. 13]

[p. 14]

[p. 15]

‘Zullen we net doen als vroeger, Floortje?’ fluisterde hij als een kleine jongen. Ze knikte.

Maar ze bleven gewoon zo zitten, hun hoofden tegen elkaar.

Ze gleed weg in gedachten. Het leek zo kort geleden dat zij met Job en Leo naar de stad was geweest, met z'n drieën naar het cabaret. Niet meer dan een jaar

geleden, toen kon het nog, daarna werd het verboden. Ze droeg haar nieuwe winterjas: een wijnrode, met een chic zwart bontkraagje. Strak in de taille.

Tussen de twee mannen in, haar jongste broer Job en haar man Leo, ieder aan een kant, allebei met een hoed. Dat was mode. De hemel was volmaakt blauw geweest, bijna pijn deed het aan je ogen wanneer je omhoogkeek. Ze zouden ergens gaan eten, dan naar het theater, ze hadden de kaartjes opgehaald. Job zwaaide met die malle hoed, iedereen keek naar hem. ‘Ga daar eens voor die wagen staan, dan maak ik een foto van jullie.’ Ze moest lachen bij het idee, buikpijn kreeg ze van die jongens. ‘Alsjeblieft,’ hield Job vol en greep het fototoestel dat Leo hem al toestak. En natuurlijk gaf ze toe en leunde nonchalant en met een olijke blik tegen het portier, net alsof die glanzende zwarte lakwagen

[p. 16]

van haar was, en van Leo. En Leo naast haar, met een gespeelde sigaar, stak zijn buik naar voren...

Job nam haar hand van zijn borst en begon hem tussen de zijne te warmen maar zij trok zich los en keek haar broer uitdagend aan. ‘Leo heeft me iets laten brengen.’ Onder haar trui haalde ze een ovalen, houten hangertje te voorschijn en woog het in de kom van haar hand. ‘Hij heeft het zelf gemaakt, en zelf geschuurd, het is zo glad als ivoor. Hier, voel maar.’

‘Vol eerbied raakte Job het sieraad aan.

‘Alleen haar naam, alleen “Denise”, staat er, de rest heeft hij weggegutst. Stel je voor, wat een werk. Al die dunne letters.’

‘Ze zijn geverfd,’ zei Job verrast. ‘Met Oost-Indische inkt.’

‘Als hij maar veilig is,’ zei ze, ‘bij die vreemde mensen. Maar jij moet bij me blijven.’

‘Natuurlijk,’ zei hij, ‘ik blijf altijd bij je, kom, laten we net doen als vroeger.’

Met de ogen strak op hem gericht liet ze het hangertje onder haar trui glijden. ‘Het komt allemaal goed, echt,’ zei hij. Hij stond op en maakte een sierlijke buiging. ‘We gingen toch dansen?’

[p. 17]

[p. 18]

Ze slikte iets weg, maar glimlachte alweer toen ze soepel en licht overeind kwam en voor hem ging staan. Hun vingers verstrengelden zich. Overmoedig voerde hij haar de kamer rond, één arm om haar middel en de andere, waarin de hare rustte, recht vooruit. Ze dansten om het ledikant waarvoor zij net nog op haar hurken had gezeten, ze zwierden om die hatelijke stoel waarop Maurits de hele morgen naar Denise had kunnen kijken terwijl Bette naast hem op de leuning zat, haar armen om zijn hals.

‘Wat draagt u een mooie japon, mevrouw,’ zei hij.

‘Het is een plezier door u geleid te worden, meneer.’

‘Ik zou u dolgraag weer ontmoeten, mevrouw, wanneer u mij dat wil toestaan.’ Opeens liet hij zijn arm zakken. ‘Wanneer houdt dit op? Wanneer houdt deze waanzin in godsnaam op?’ Bijna zonder bewegen dansten ze verder, wang aan wang, voor het ledikant. Het was zo stil dat zij het gesabbel konden horen, de kleine ijle geluidjes, het lichte bewegen, zo licht alsof het er niet was.

‘We moeten naar ze toe,’ fluisterde ze, ‘ze zitten te wachten met eten.’

‘Nee,’ zei hij, ‘nog even, nog heel even.’