Lust en Gratie. Jaargang 15

[p. 57]

Nausicaa Marbe
Het zoete graanoffer

Eens in de paar maanden kijkt Geta uit naar de zaterdagochtend. Anders dan na de gebruikelijke slapeloze nachten wordt ze vanzelf wakker, nog voordat de oude sovjetwekker loeit. Ze rolt voorzichtig tussen de dekens vandaan om haar bedlegerige moeder niet wakker te maken, steekt om dezelfde reden ook geen sigaret op en sluipt met muizenpasjes de kamer uit zonder dat ze de deur dicht doet. Zolang er gesnurk vanonder de dekens klinkt, heeft ze het rijk voor zich alleen. In de badkamer draait ze de waterkraan open, al weet ze dat daar op dit uur nog niets uitkomt. Maar weten en geloven zijn twee verschillende dingen en Geta heeft al lang geleden besloten zichzelf aan het tweede te wijden.

Gesputter, gerochel en meer veelbelovende geluiden in de waterleiding, maar geen druppel. Geta laat zich niet teleurstellen. Hemelse tekens openbaren zich tenslotte niet via de roestige ingewanden van een flatgebouw, dom is de mens die gelooft dat God zijn wonderen in de aanbieding heeft. Geta schaamt zich bijna voor dit geflirt met de almachtige, het laatste wat ze wil is juist nu zijn toorn opwekken.

Ze loopt naar de keuken en tilt de deksel van haar mooiste pan op, zoals je de deken waaronder een slapend kind ligt omhoog zou houden in een ogenblik van bewondering. Daaronder, aan de nog gave, nooit door het uitkoken van dweilen of ondergoed bevlekte wanden, kleeft de gisteren met toewijding voorbereidde granenbrei in afwachting van de hand die er vorm in zal brengen.

Op de tafel schikt Geta nauwkeurig de benodigde keukenspullen, zoals ze in haar verre verpleegsterverleden dat met de instrumenten in de operatiekamer deed. Orde moet er zijn als het gaat om kwesties van leven en dood. Allereerst de grote platte schaal die de val van de vijfde verdieping heeft overleefd. Drie maandsalarissen van voor de revolutie kostte het Chinese servies. Geta had er langer voor gespaard dan haar huwelijk leefbaar was gebleven. Toen ze een derde van het bedrag bij elkaar had, kwam Vasile elke dag dronken van de fabriek, bij tweederde liep ze al haar tiende blauwe oog op en op het

[p. 58]

moment dat ze nog een paar honderdjes moest gaan, kon ze zich niet meer herinneren wanneer de zatlap voor het laatst thuis had geslapen. Ze zou een nieuw leven beginnen, nam ze zich voor toen ze eindelijk met de reusachtige doos over straat liep. Alleen met soepborden, cacaomokken en eierdopjes voor twaalf personen was zoveel beter dan met een man die voor twaalf kon drinken, beloofde ze zichzelf terwijl ze het servies omhoog zeulde door het trappenhuis, natuurlijk deed de lift het niet. Haar sleutel deed het ook niet, en het duurde even voor ze begreep dat ze niet voor de verkeerde deur maar voor een nieuw slot stond. Wonder boven wonder, na veel gebonk deed Vasile open. Weg was de doos, dicht ging de deur, deze keer voelde Geta de traptreden niet eens onder haar voeten, ze was net op tijd beneden om de sneuvelpartij te kunnen aanschouwen. Dezelfde dag trok ze in bij haar moeder met als enige inbreng een schaal waarop een veelkleurig geschubde draak zijn staart krulde.

De zilveren lepel, zwaar in de hand, legt Geta naast het bord. Een verdwaald los stuk in de keukenla, afkomstig uit een niet te achterhalen tijd waarin op een twijgje van haar stamboom deftige lui moeten hebben gezeten. Daar wijdt Geta weleens een weemoedige gedachte aan. Was haar leven anders geweest als het met fruithappen van zilveren lepeltjes was begonnen? Waarschijnlijk niet, waarschijnlijk wel, peinst ze overeenkomstig haar stemming van het moment. Maar vandaag behoedt ze zich voor vruchteloos gemijmer over het aardse lot. Ook dat zou God onwelwillend kunnen stemmen. Het is nu zaak om vooruit te denken, in zijn gunst te vallen wat het verblijf in het hiernamaals betreft. Dat duurt tenslotte langer dan het zilverloze bestaan.

Dan zijn er nog de kleine zeef en het cacaopoeder voor een waasje kleur, de koffiebonen voor het kruis op de taart, de kleine kaars die erin wordt gestoken en de grote die naar de pope gaat voor het sprankje licht in de duisternis na de dood. Tot slot de vellen cellofaan en de schaar om daaruit vierkantjes te knippen, zo groot als de handpalmen van de bedelaars die na de dienst hun deel komen halen. Alle werelden staan met elkaar in verbinding. Wie hier niet voor zijn me-

[p. 59]

demens zorgt, mag niet hopen op barmhartigheid voor zijn dierbaren aan gene zijde van het zijn. Ook wat dat betreft zouden politici in dit land van de Heer kunnen leren.

Oefening baart kunst. Geta heeft dit ritueel zo vaak herhaald dat het haar tegenwoordig slechts vijf sigaretten kost om de boel in vorm te krijgen en op te smukken. Ze heeft nu tijd over om haar goede blouse met gouddraad te strijken. Dat die blouse tot nu toe tijdens sollicitatiegesprekken geen geluk heeft gebracht, zou juist een teken kunnen zijn dat ze bestemd is om hogere machten dan ziekenhuisdirecteuren te bekoren. Die blouse dus, en daaroverheen de jas van konijnenbont. Daaronder frist ze zich op met kostbare deodorant. In tegenstelling tot wat heidenen denken heerst er binnen de muren van godshuizen geen vrieskou, alleen al de honderden brandende kaarsen zorgen voor een eeuwig zomergevoel.

Lente in de lucht, zelfs in de boomloze betonwijk. Met de taart in haar handen omzeilt Geta de kuilen in het hobbelige trottoir. Ze glimlacht, verheugt zich op het komende aangezicht van de zaterdagse bedevaart. Naarmate ze dichter bij de kerk komt, verschijnen uit de zijstraten van de hoofdweg steeds meer vrouwen met een schaal in hun hand, hun slechtgeschoeide voeten versnellend als in de verte de klokken voor de ochtenddienst luiden. Vreemde, maar ook bekende gezichten, met sommigen heeft ze zelfs ooit een praatje gemaakt, zodat ze nu weet welke wensen hen naar het altaar drijft: dat de zielen van hun overleden dierbaren, hoewel zonder kaars of gebed gestorven, alsnog in het paradijs zullen belanden en daar aangekomen niet in een hoekje zullen verpieteren. Dat geen voorbije zonde een schaduw op hun eeuwigheid zal werpen. Dat de woorden van de pope gehoord zullen worden als hij, in een wolk van wierook, het zoete graanoffer zal heiligen en ‘rust in vrede’ zal zeggen.

Altijd een opwindend en tegelijk bedroevend moment: Geta legt haar creatie op de massieve tafel die elke zaterdag middenin de kerk opduikt. Ze hoort erbij, God is haar getuige. Maar niet zelden valt haar baksel in het niets vergeleken bij wat er verder verschijnt. Veel grote-

[p. 60]

re constructies met glanzend beslag, rustend op zilverpapier met kantmotief. Kruisen van kersenbonbons, stukjes buitenlandse chocolade, ooit zag ze zelfs rozen van marsepein. En dan nog die peperdure gouden kogeltjes, zo mooi als kralen, ook daarmee worden de kruisen versierd alsof er een goudsmid en geen kok aan het werk is geweest. Vanzelfsprekend stelt Geta zich de vraag die iedereen zich vandaag stelt: waar halen ze het geld vandaan? Een onwelkome gedachte die ze zo gauw mogelijk in de kiem moet smoren. Daarvoor hoeft ze alleen maar naar de grootste icoon van de kerk te kijken waarop Maria haar gekwelde blik op de kruin van een waterhoofdig Jezuskind richt. Het gaat hier om verliezen die geen Milka-reep of banketbakkersbloem goed kunnen maken. Om verdriet om diegenen die slechts een naam zijn, gepreveld door de pope naast honderden andere namen, in zijn gebed tegen de vergetelheid.

Geta kijkt uit naar dat laatste deel van de dienst. Ze houdt ervan de stevige, zwaar- en zwartbehaarde jongeman te zien friemelen aan de tientallen papiertjes die de kerkbezoekers hem hebben toegeschoven. Dan is die eerbiedwaardige net een schoolkind dat tijdens een proefwerk probeert te spieken. Zodra hij aan de opsomming begint, hangt iedereen aan zijn lippen, in afwachting van het moment waarop het lijstje met bekenden zal weerklinken. Geta kijkt daarbij van gezicht naar gezicht in afwachting van de tranen. Hoe meer tranen, vertelde haar grootmoeder ooit, hoe mooier en rijker Gods hof zal bloeien. Nog steeds hoopt Geta, nooit anders dan tuin- en zelfs balkonloos behuisd, daar een door geen sterveling ooit aanschouwde botanische weelde te zullen aantreffen.

De pope haalt diep adem en tuit zijn lippen. Ilarie, Arhon, Margareta, Zamfira en hun voorouders. Alexandru, Leonora, Haralambie, Eufrosina, Niculae en hun voorouders. Dimitrie, Pandele, Andrica, Cornelia en allen die hen voorgingen. Geen vers of muziek die aan die namenreeks kan tippen.

Soms hoort Geta in een onbekend gezelschap de naam van haar grootouders, van haar vader of van ooms en tantes die er al lang niet

[p. 61]

meer zijn. Elk jaar brengt ze op hun sterfdag en op Allerzielen een taart voor ze naar de kerk, zodat ze hen bij het weerzien in de andere wereld met een schoon geweten tegemoet kan treden.

Soms hoort Geta namen die ze aan de kinderen had willen geven die haar nooit geschonken zijn. Irina voor het eerste meisje, Constantin voor de oudste jongen, gevolgd door Mirela en Miron, jawel, een tweeling, dat schiet op als je pas op je zesendertigste bent getrouwd en een groot gezin wilt hebben. Veel kinderen, omdat je vroeger nooit wakker werd in een verstrengeling van broederlijke en zusterlijke ledematen en je op verjaardagen slechts onder de strenge blik van kinderloze ooms en tantes je kaarsen moest uitblazen. Radu, Emilia, Bogdan en Clementina - ze zou zo een hele schare neven en nichten uit haar mouw kunnen schudden. En wat te denken van het sappige Arcadie. Een naam om van te watertanden, zo wellustig paren de r en de c achterop de trillende tong. Bij die naam stelt ze zich de man voor die ze had moeten hebben, in een ander leven dan het huidige waar ze zich alleen doorheensleept in de wetenschap dat na haar dood niemand zich om haar ziel zal bekommeren.

Soms hoort ze haar eigen naam, in een adem genoemd tussen die van vreemden. Meestal bezorgt haar dat koude rillingen. Alsof een van de doktoren wier naam ze al lang vergeten is haar heeft opgegeven. Maar de vorige keer dat ze hier voor haar Vader stond, verscheen er een glimlach op haar gezicht toen ze de pope een reeks met Geta hoorde afsluiten. Ineens wist ze wat ze doen moest. Een keer per jaar, niet vaker, zou ze hier alleen voor zichzelf komen. Op een dag zoals vandaag, ver van familiesterfdagen, alsof die besmettelijk zouden zijn. Dat ze daar niet eerder aan had gedacht!

En nu wacht ze in kwellende spanning op haar allereerste keer. Vandaag let ze niet op tranen, maar staart ze naar de gemanicuurde duimnagel van de pope die langzaam over de papiertjes schuift. Als hij bij haar naam aankomt, op een vergeeld vel briefpapier met kartelrandje, sluit ze haar ogen en bidt om vergiffenis. Omdat ze, in goede gezondheid en de vijftig nog niet gepasseerd, alvast een voorschot durft te betalen op haar eigen eeuwige vrede.