Lust en Gratie. Jaargang 15

[p. 33]

Marion Vredeling
Interpassief

‘Ik schaam me een beetje om te zeggen dat ik al vijftien jaar voor dezelfde firma werk,’ bekent de Belg me. We zitten bezweet naast onze bagage en zuigen door een rietje cola uit een kartonnen beker. In een pijlsnelle boot, een Lancha, ben ik met deze Belgische jongen, die ik in het vliegtuig heb ontmoet, aangekomen op Isla Mujeres. De Belg gaat op dit Mexicaanse eiland een korte vakantie vieren en ik begin er een reis om materiaal voor een nieuw boek te verzamelen. De snelle Lancha was peperduur, maar ik had het ervoor over; ik was gelukkig op deze boot omdat er ook een mooie man meevoer die een gigantisch grote krab en een gitaar op schoot had.

De Belg neemt zijn intrek in een hotel waar ik niet wil wonen; er hangt in de patio een beklemmende ‘reizigers-informeren-reizigers-sfeer’. Ik verkies Hotel Caracol vanwege de verlichting. Tegen het plafond zijn grote levensechte zeesterren geplakt. Een fitting waarin een gloeilamp is gedraaid, doorboort het hart van de ster. De gloeilampen verspreiden geel licht over het sleutelrek en het bureautje van de señora die bij de receptie zit. De vrouw is bijna blind. Als ik haar om een kamer vraag, pakt zij een papiertje waarop levensgrote getallen staan die ze met heel veel blauwe ballpointinkt een flinke dikte heeft gegeven. Nog moet zij het papiertje met de getallen vlak voor haar dikke brillenglazen houden en spelt ze de cijfers met tot spleetjes toegeknepen ogen. Op de tast voelt zij of de sleutels van de kamers in het sleutelkastje hangen

Ik krijg kamer 16.

Het lukt me niet om de slaap te vatten. Midden in de Mexicaanse nacht zet ik een stoel op de galerij. Daar is het goed sigaretten roken; de zee is er hoorbaar op schelpsterkte. Vanaf de galerij kijk ik uit over de daken. Als ik mijn sigaret aansteek, gaan op het dak tegenover mij twee groene lichtjes gloeien. Een kat. Met z'n voorpootjes steunt het beest tegen een gemetselde schoorsteen. De kat reikt steeds hoger met de voorpoten en krabt met z'n nagels over het metselwerk. Hij

[p. 34]

heeft een heel lang, mager lichaam en grote oren. De kat kijkt naar mij en ik kijk naar hem. In het donker lijkt het beest met z'n oplichtende ogen op een nachtvogel. Een uil en een kat lijken op elkaar, zeggen ze hier. Een uil is niets anders dan een oude kat die vleugels heeft gekregen. Maar als het beest eenmaal kan vliegen, moet je ervoor oppassen. Want een uil die vlakbij je huis neerstrijkt en begint te roepen, kondigt ongeluk aan. Een uil eet het vlees van de doden die niet helemaal goed zijn begraven en pikt hen de haren van het hoofd. Daarom is een uil niet te vertrouwen. De inborst van een kat is daarentegen goed. Als een kat overdag je pad kruist, betekent dat geluk.

Nu is het nacht, dus zal ik volgens de Mexicanen geen winst kunnen halen uit mijn ontmoeting met de kat.

Om kwart voor zes komt de zon op. Een partij donkergrijze wolkjes die boven de horizon hangt, versplintert de rijzende bol in roodgloeiende bewegende scherven.

Als ik zie hoe snel die gloeiende schijf hier rijst, kan ik me voorstellen dat je gelooft dat er achter de horizon iemand woont die deze cirkel omhoog blaast. Iemand met enorm wijde wangen, waar veel lucht in past en die je te vriend moet houden door hem geschenken te geven. Acht uur 's morgens is het al heet. Met Mexicaanse muziek ga ik onder de douche Jimenez zingt over ‘amor’, ‘corazon’ en ‘dinero’.Veel trompetten en huilende violen klinken uit de luidspreker van het radiootje dat zo groot is als een stuk Sunlight-zeep. Waarom is thuis nergens die mooie muziek te horen die hier overal door geopende ramen, door daken, door deuren, door vloeren uit bussen en auto's gratis tot je komt?

Ik zing mee met Jimenez. Het galmt in de douchecel. De douche is blauw betegeld, net zoals de vloer van de hotelkamer. In de kamer waaiert een enorme ventilator mijn badhanddoek droog. Voor de ramen is fijn gaas gespannen tegen de muggen. Er staat een mooi lichtgeel toilettafeltje. Zittend in een lage houten stoel kan je er aan schrijven. Op de toilettafel staat een bosje kleurige bloemen van crêpepapier en erboven hangt een ronde rode spiegel. Een grote

[p. 35]

schelp met een lamp erin dient als bedlampje boven de twee bedden waarop vanwege de hitte alleen lakens liggen. De bedden hebben hier altijd de grootte van een twijfelaar. Het ‘je weet maar nooit’ is zeer tastbaar in de maat van de slaapkamerameubelementen. Het pronkstuk van de kamer is de grote blauwe wastafel, die een schelpvorm heeft. Het maakt me gelukkig als ik even de douchecel in ga en de wastafel bekijk waarop een klein stukje roze zeep ligt. Mijn familie zit in de sanitairhandel en zo'n wastafel doet me aan hen denken.

Het laatste huis, voordat je het strand bereikt, heeft balustrades die zijn gemaakt van op elkaar gestapelde betonnen geel-witte zwanen. Daarna begint het witte, witte zand, waarop onder palmbomen nog een schaduwrijk cafeetje is gebouwd. Je kunt er bier, limonade, koffie of kamillethee drinken, en een fiets huren. Tussen de palmbomen hangen slingers van kleurige plastic vlaggetjes. De houten stoelen zijn kaarsrecht en staan rond een eigenaardig ontworpen tafel. In het café hangt tot mijn grote geluk een groene wastafel in de vorm van een schelp. Een prachtige plek. Ik neem me voor om mijn eerste dagen op Isla Mujeres vaak naar dit cafeetje te gaan om er wat te lezen en schrijven. Het stadje kan ik dan altijd nog 's avonds na sluitingstijd verkennen. Ik voel me hier prettig in de schaduw; de enige onrust wordt veroorzaakt door mannen die kettingen en ringen van halfedelsteen verkopen. Bloedkoraal, jade, turkoois, tijgeroog.

‘Wat doe je hier zo in je eentje?’ zegt een man in het Engels als ik geen van zijn sieraden koop.

‘Ben je niet bang voor de dood?’ vraagt hij vrijmoedig.

‘Waarschijnlijk niet minder bang dan jij,’ antwoord ik.

‘Op dit moment ben ik niet bang voor de dood,’ zegt hij, ‘want nu zijn wij samen.’

De verkoper laat me achter met een raadselachtig spreekwoord: ‘De que se lo como el gusano, que se lo coma el humano.’

Een paar dagen later leg ik de uitspraak voor aan de Belg die al vijftien jaar bij dezelfde firma werkt. Hij heeft me gezocht en bij het strand-

[p. 36]

café gevonden en vraagt of hij me in de schaduw gezelschap mag houden.

De Belg zoekt het woord ‘gusano’ op in zijn woordenboek.

‘“Gusano” betekent worm,’ zegt de Belg.

‘Waarmee de worm zich voedt, daarmee voedt zich de mens,’

luidt onze eerste vertaalpoging. De Belg kijkt me aarzelend aan. ‘Zou worm soms voor “penis” staan? Die dingen zijn vaak symbolisch hoor!’ zegt hij er ferm achteraan.

Ik bekijk de Belg nog eens van top tot teen. Hij moet vooral nog wat bij die firma blijven werken, denk ik, als ik hem uitnodig om een keer samen te gaan barbecuen op het strand. In mijn koffer heb ik een kleine opvouwbare barbecue meegenomen.

De Belg vindt het een goed idee. We spreken af voor de volgende avond. Hij zal de kip kopen. De groenten zijn voor mijn rekening en ik zal ook het hout sprokkelen. Het is leuk om hout te sprokkelen; het geeft een zelfstandig gevoel.

‘Het sprokkelen zal moeilijk worden,’ zegt de Belg. Hij vertelt dat er op het eiland een groot tekort aan hout bestaat. ‘Bijna alle palmen zijn door een vreemde ziekte verdwenen en de rest is nog eens door een wervelstrom geveld.’

Ik kan niet meepraten over de kaalheid van het eiland want ik ben de stad nog niet uit geweest. Maar hout weet ik wel te vinden; lopend langs het strand heb ik rond een omgevallen boomstam een enorme hoeveelheid afgebroken takken zien liggen. De boom lag op een stukje braakliggende grond vlak naast een golfplaten bouwseltje. Er hingen wat lappen voor de deur van het schamele hutje. Toch zag het er niet naar uit dat er iemand woonde die het hout zou missen als ik het meenam.

De Belg en ik blijven de hele dag bij het strandcafé. Op het strand vind ik het schild van een reusachtige krab. Er ligt een bijna vijfig centimeter lange voelspriet naast. De krabbenhuid vertoont een regelmatig patroon van abrikooskleurige en blauwpaarse vlekken. De krab herinnert me aan de mooie man in de Lancha met het schaaldier en de gitaar op schoot. Ik neem het schild mee en ben van plan om

[p. 37]

hem in mijn hotelkamer achter de rode spiegelrand te steken.

Om kwart voor zes 's avonds verdwijnt de zon. Aan deze kant van het eiland is niet te zien of die gloeiende bol op de horizon in scherven is gevallen.

[...]

Het is alweer de vijfde dag van mijn verblijf en nadat ik in de schaduw vlakbij de vlaggetjespalmen heb ontbeten, huur ik deze ochtend een fiets en rijd langs het huis met de opgestapelde betonnen zwanen het stadje uit. Ik fiets over de uitvalsweg, langs de visafslag, de kleine industrie en de brakruikende lagunes. Inderdaad, de Belg heeft gelijk, er is bijna geen boom te zien op de rest van het eiland. Gelukkig heb ik al sprokkelhout op het oog. Gerust fiets ik verder en sla een zijweggetje in dat naar een strand voert aan de kant van het eiland waar de zon ondergaat. Hier staat het strand vol kleine hutjes met daken van palmblad. Op lange tafels verkopen ze er vis en schelpen. Als je op de schelpen blaast, maken ze het geluid van een scheepshoorn. Kinderen zijn bezig om die gelijkenis te bewijzen. Ik zet mijn fiets tegen een palmboom en loop naar het hutje waar de scheepshoorns het hardst klinken.

Hier zijn ook opengezaagde schelpen te koop die vanbinnen glimmend glad zijn gepolijst. Isla Mujeres staat er met zwarte lettertjes opgeschreven. De opengewerkte schelpen zien eruit alsof een gewelddadige hand hun innerlijke geheim heeft blootgelegd. En ze hebben het nadeel dat ze geen geluid meer kunnen voortbrengen. Hoe vaak ik ze ook oppak; ik blijf ze lelijk vinden.

Met een enorme klap valt een kokosnoot uit de boom, midden op de tafel met de schelpen. Die spatten in de rondte, maar ze blijven zo heel als ze half waren. Meteen pakken de kinderen de kokosnoot en hakken hem open met een enorm lang mes. De kinderen drinken om beurten van de kokosnotenmelk. Daarna gooien ze de leeggedronken vrucht in zee. Die kan tenminste weer aanspoelen, denk ik, en ik voel me daar opgewekt over.

[p. 38]

‘Amiga, amiga!’ roepen de kinderen. Ze pakken mijn hand en voeren me een steigertje op. In het water bij de kop van de steiger is van houten palen een soort box gebouwd. Langs een klein trappetje kun je erin afdalen.

‘Foto, foto!’ roepen de kinderen.

Tot mijn verbazing zie ik in de box vier toeristen in badpak staan. Een grote platte vis met een brede bek waar vreemde sprieten opgroeien, zwemt om hen heen. Een vijfde man met basketbalpet gaat langs het laddertje het water in en drijft de vis in een hoek. Hij wenkt de toeristen om dichter bij te komen. Tegen betaling mogen ze de enorme logge vis om beurten boven water proberen te tillen. De familieleden op de steiger kunnen dit tafereel dan fotograferen.

Iedere keer dat het dier met zijn kop boven water wordt getild, spuugt hij van ellende grote hoeveelheden zout water uit. De toeristen joelen en slaken gilletjes.

Schaamte overvalt mij en ik duw mijn fiets door het zand naar de asfaltweg om terug te fietsen. Bij een winkel langs de uitvalsweg koop ik courgette, verse koriander, wortels, limoen, radijs, ui, tomaat en drie grote bruine flessen Corona-familiar-bier met kroondop. Op de toonbank zie ik in een glazen jampotje een bosje basilicum staan. Als ik het wil kopen, weigert de groentevrouw beslist om me dat kruid te verkopen.

‘Dat moet je niet opeten,’ zegt ze, ‘basilicum (albacar) zet je in de kamer op tafel en verder doe je er niets mee. Het dient alleen maar om het lichaam te reinigen en om het kwaad weg te nemen.’

Ik vertel de verkoopster dat in Europa, in de Italiaanse keuken, veel basilicum wordt gebruikt.

Ze lacht zenuwachtig. ‘No, no, no es possible,’ zegt ze afwerend.

Ik voel een lichte spijt dat mijn ontmoeting met de vrouw zo verloopt; waarom heb ik haar niet verteld dat de Europeanen basilicum gebruiken om kwaadwillige uilen te verdrijven?

In het hotel was ik mijn handen met een nieuw stukje roze zeep dat het kamermeisje heeft neergelegd. De opvouwbare barbecue, de

[p. 39]

groenten, het bier en het bord en bestek doe ik in een tas. Eerst ga ik langs de plek waar het sprokkelhout ligt. Ik gooi al het hout op een hoop, trek de riem uit mijn broek en bind het hout bij elkaar. Samen met wat lappen schors die hebben losgelaten van de stam van de kokosnotenbomen, draag ik het hout en de groenten het strand op.

De Belg is er al. De rollen zijn meteen duidelijk. Hij richt op een rots het aanrecht in en op een andere steen maak ik de vuurplaats.

Tot mijn vernedering krijg ik het vuur niet aan. De huid van de palmboom smeult en veroorzaakt dikke rookwolken. De Belg merkt dat ik ongeduldig word.

‘Ga toch een krant zoeken!’ roept hij terwijl hij boven zee de wortels schrapt.

Snel ren ik naar het nabij gelegen Hotel Caracol om de señora te vragen of ze een oude krant kan missen.

De señora is er niet.

Wel ligt er een krant op haar bureau. Op de bovenrand van de opgevouwen krant staat met dikke cijfers een telefoonnummer geschreven: 6168. Ik pik de krant en ren ermee naar het strand.

De Belg heeft de kip al gekruid. Hij vertelt hoe de verkoper het beest in de winkel hardhandig van kop en poten heeft ontdaan en in een emmer water heeft gewassen.

Als ik het hout op de krantenproppen stapel, gaat de Belg op zijn rots verder met het snijden van de groenten.

Terwijl het hout vlam vat, gaan het telefoonnummer, de krant en het verhaal van de señora in rook op.

‘Die kip heeft het aroma van palmboomhout,’ mompelt de Belg goedkeurend als het vlees gaar is.

‘Jouw salade smaakt op z'n Mexicaans naar limoenen,’ zeg ik op mijn beurt. Het is volledig donker als we de laatste fles bier leeg drinken. De zee wordt aangelicht door een halve maan die als een hobbelpaardje in de hemel staat. De kippenbotjes hebben we in het vuur verbrand. De gloeiende kooltjes liggen in het donker als schitterende edelstenen op het zand. De Belg gooit er zand overheen.

[p. 40]

Ik loop op blote voeten terug naar mijn hotel. De Belg draagt de tas. Het fijne spierwitte zand is koel aan mijn voeten. Ik heb het gevoel alsof ik rondloop in een gigantische kanariekooi.

‘Dat was het dan,’ zegt de Belg voor de deur van mijn hotel, ‘morgen ga ik weg.’

‘Moet je weer aan het werk?’ vraag ik.

‘Ja,’ zegt de Belg, ‘de firma heeft mij weer nodig. Nou dag..., en wel-bedankt voor het prettige gezelschap,’ zegt hij houterig. Hij loopt weg, zwaait nog één keer en kijkt nog één maal achterom.

Ik sluit de schuifpui van het hotel. Voor het bureau van de señora hangen de man en vrouw die 's nachts het hotel bewaken in hun hangmat.

In kamer zestien ga ik op bed liggen. Ik ben opnieuw alleen en denk aan de vraag van de sieradenverkoper: ‘Ben je niet bang voor de dood, zo in je eentje...?’

In verband met de beperkte plaatsingsruimte heeft de redactie van Lust & Gratie - in overleg met schrijfster Marion Vredeling - moeten besluiten tot een verkorte versie van het verhaal ‘Interpassief’.