Lust en Gratie. Jaargang 14

[p. 107]

Christiane Kuby
Dank aan Ida Gerhardt

Ik was nog geen achttien toen ik in Nederland verzeild raakte. Ik hield van de bergen en van zacht-glooiende hellingen met paden door bossen waar je in het voorjaar witte anemonen, in de zomer bosbessen en in de herfst paddestoelen kon plukken. Als ik buiten Amsterdam kwam, leek het of ik nergens was. Ik zag geen landschap, geen diepe dalen waar doorheen rivieren langs wijnvelden meanderden. Ik zag alleen uitgestrekte vlakte met niets erin, wegen zonder bochten die nergens naartoe leidden.

Toen leerde ik de poëzie van Ida Gerhardt kennen, en door haar leerde ik het Nederlandse landschap zien, het licht, het water, de luchten.

Licht waarvan geen vreemde kan weten,
het verzadigde, waterbevrachte.

Ik zat met mijn vriendin op de bazalten blokken langs het IJsselmeer, het was een hete zomerdag en we lazen De hand van de dichter, het boek dat Marie van der Zeijde, de partner van Ida Gerhardt, over het werk van haar vriendin had geschreven. Een boek waarin het zogenaamd niet over hun vriendschap ging, maar waarin wij toch tussen alle regels door lazen hoe wezenlijk die vriendschap in hun beider levens was.

Gij, enige die mijn hart behoedt,
enige die weet af te staan.

Veel later stuurde ik beiden een artikel op over de dichteres Renée Vivien en haar verhouding tot Sappho, een artikel dat ik op grond van mijn doctoraalscriptie Frans had geschreven voor het Tijdschrift voor Vrouwenstudies. In hun bedankbrief schreef Marie van der Zeijde - Ida Gerhardt was toen al slechtziend - dat ik het misschien vreemd i zou vinden, maar dat zij zich nooit ‘een ogenblik’ met ‘feministische’ kwesties hadden beziggehouden. Ze hadden altijd ‘de handen vol’

[p. 108]

aan hun ‘eigen opdracht in het leven’. Wel droeg het werk dat ze deden en de wijze waarop ze het deden, een typisch vrouwelijk stempel, maar dat was geen opzet, het kwam doordat ze zichzelf waren en ook graag wilden zijn. De opmerking van een studiegenoot over haar proefschrift, dat het ‘zulk luisterrijk vrouwenwerk’ was, vond Marie van der Zeijde het mooiste compliment dat ze ooit had gekregen, en ze vond het ook van toepassing op de psalmenvertaling die Ida Gerhardt en zij samen hadden gemaakt: ‘Men moet ons maar stilletjes laten begaan!’

Natuurlijk hadden ze gelijk.

Twee dagen voor Ida Gerhardts dood hoorde ik een vriendin ‘Kwade dagen’ voorlezen, een van de mooiste gedichten die ik ken over jezelf zijn en willen zijn, en over vriendschap.

Toen een van de nonnen uit het verpleeghuis waar Ida Gerhardt de laatste jaren van haar leven had doorgebracht, enkele persoonlijke woorden sprak tijdens de uitvaartdienst in het kleine Marinuskerkje vlakbij Zutphen, fladderde er boven de kist opeens een donkere vlinder rond. En nam zijn vlucht naar buiten, via een van de openstaande ruitjes, de zomerlucht in.

...Onaangerand,
[...] was hij ontweken naar het blauw.