Lust en Gratie. Jaargang 13

[p. 63]

Marja Loomans
Annemai Meulendijks
Portfolio

De getekende figuren die het werk van beeldend kunstenaar Annemai Meulendijks (1960) bevolken, zijn meestal wankele wezens die de indruk wekken ieder houvast te ontberen. Ze zijn nooit in gezelschap van anderen en eenzaam verkeren zij met sterren en manen: ‘Door de stad zwierf een onbehuisde maan, en ik wandelde met haar op’, zo citeert Annemai Meulendijks de Russische dichter Babel in een eerder project. Gesloten, van de wereld afgekeerd, leven ze aan de nachtzijde, in een donkerte die niet als een wollen deken over hen heen valt, maar die hen belaagd en angst aanjaagt. De nacht lijkt een eigen gewicht te krijgen waaronder ze zich niet staande kunnen houden en wel neer moeten buigen: Bow Down!

Het vrouwelijk wezen dat hier ten tonele wordt gevoerd, doet sterk aan een zeemeermin denken. Ze ademt een zekere in zichzelf gekeerdheid. Haar vinstaart maakt dat zij letterlijk gesloten is en ontoegankelijk. Waar de eerste tekeningen nog op een soort zelfgenoegzaamheid duiden, waarin zij zich laat bewonderen onder een nachtelijke hemel, breken de volgende tekeningen deze buitenkant langzaam af. We zien haar steeds meer verdwijnen. Zij verbergt zich half achter een zon, dan achter haar handen die ze voor haar ogen houdt, vervolgens achter een afwerend gebaar dat ontzetting uitstraalt en uiteindelijk geeft ze haar ogen weg om niet meer te hoeven zien. Zou haar blik in de nacht van de laatste tekening er een zijn in verstarde ontzetting of ziet zij eindelijk wat het daglicht poogt te verbergen? Zien, zich laten zien, niet willen zien, een ander zien; we moeten hier wel denken aan Miranda uit Barnes' Beurtzang, wier naam verwijst naar het Latijnse mirare, zien.

Wat opvalt aan de tekeningen, is dat ze zijn opgebouwd uit drie lagen: er is steeds een kader, een vrouwelijk figuur en steeds wisselende gestempelde sjablonen. De zeemeermin trekt de aandacht, ze past nooit in het kader en gaat dit steeds te buiten. Wezen van twee werelden, van verlangen naar vastheid en geregeld leven tegenover nachtelijk verlies van identiteit? Melusina of Undine, die waterwezens die volgens Ingeborg Bachmann komen ‘met natte voeten in de nacht’, en die verdwijnen als ze ‘in de kleren van het bekende worden gestoken’ zoals Barnes ergens schrijft? Of is het wezen dat Annemai Meulendijks tekent geen zeemeermin, maar een boom? Met haar takkenhoofd en boomwortels die nauwelijks

[p. 64]

vertakt genoeg zijn om in de grond te grijpen, zou zij niet misstaan in het nachtwoud van déracinés, ontwortelden, dat Barnes heeft geschetst.

De tekeningen vertellen het verhaal van de nacht alsof ze thuishoren in een getekend boek, een strip zonder tekstballonnen. Wat men denkt, zegt of uitschreeuwt in dit boek, wijkt steeds terug in het zwart van de inkt. Annemai Meulendijks maakt zelden één tekening, één foto of één schilderij, ze maakt overal een serie, liever nog, een boekje van. Wellicht heeft die voorliefde te maken met de wens beweging aan te brengen in stilstaande beelden, door meerdere beelden achter elkaar te plaatsen bijvoorbeeld. De animatiefilms die zij maakte, zijn hier de meest zichtbare uitwerking van. Film is beweging, maar ook ‘lucht’, dat wil zeggen: niet tastbaar of vast te houden. Van haar animatiefilms echter blijven dikke boekwerken met tekeningen over die de minieme verschuivingen in beweging laten zien. Ze combineren beweging en tastbaarheid: als je het boek maar snel genoeg door je vingers laat dwarrelen, lopen de figuren over het papier. En als we dan kijken naar de echte film, het celluloid dat getransformeerd wordt tot beweging, zal Annemai Meulendijks ervoor zorgen dat we ernaar kijken door een venstertje dat bekleed is met bont, waartegen we onze wang vleien. Zintuiglijke waarnemingen lopen in elkaar over, net zoals de grenzen van verschillende genres vloeiend blijken te zijn.

De tekeningen op de volgende bladzijden laten zich lezen als een boek dat, net als Barnes' Nachtwoud, de werktitel The Anatomy of Night zou kunnen hebben. Het laat verschillende delen, ‘organen’ of dimensies zien van de nacht. De titel is in beide gevallen slechts een werktitel, omdat beide ‘boeken’ het tegendeel zijn van een anatomische les waarin men alles zo volledig mogelijk blootlegt. Wat er gebeurt in de nacht, laat zich slechts raden. Of zoals Dr. Matthew-Machtige-Zoutkorrel-Dante-O'Connor zegt: ‘Voor de nacht vallen er geen plannen te beramen.’

[p. 65]

[p. 66]

[p. 67]

[p. 68]

[p. 69]

[p. 70]

[p. 71]

[p. 72]