Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 87]

Rondgang
Marijke Kruizinga

De stad is klaar. De hemel is ingeklapt en hangt gesmoord in grijs, de schutkleur van de schuwen die alleen op een dag als vandaag te voorschijn komen. Onbekende vogels staan als opgetrokken wenkbrauwen even stil in de lucht waarna ze naar het noorden verdwijnen.

Een versleten paraplu wordt opgeraapt voordat hij tegen de benen slaat van een vrouw in een blauwe jas. Ze loopt alsof er vuur zit in haar hielen, want de wind hangt rond de moderne panden en neemt met een ongeduldige vlaag bezit van haar lichaam. Aan de overkant blijven magere mannen van gietijzer en hoofden van okergeel licht kijken als ze valt. Haar handen wapperen, waaien in de richting van het trottoir. ‘Dit is een oude vrouw die valt en met haar leven twee mannen in een cel zonder wanden waar Anaximander met een woord de tijd vernauwt tot dit ogenblik en aan Heraclitus vraagt wanneer hij in de rivier stapt’, zegt ze tegen haar knieën, die de val zo goed opvangen dat ze uit dankbaarheid hun bloed aan de tegels geven.

Deze gedachte was haar nog bijgebleven. En ze denkt verder. ‘De overgang van het apeiron naar de Ark van Noach, het uitverkoren schip met de geredden, is niet zo groot, ik kan er nog bij, zij ligt weliswaar tot haar kin in het water, maar als ik mij licht maak, kan ik springen, dan haal ik het net en zal het niet zinken.’

Ze gaat op haar hurken zitten en vouwt zich dubbel, de Grieken houden zich stil in haar oren. Met een kwaaie sprong bereikt ze de overkant.

De stad springt met haar mee, en haar slechte manieren, de scheuren in de straten, het gebral van motoren, de verstopte gootjes, zijn waarneembaar nu de hemel geel en wit wordt van jaloezie omdat ik langskom om haar op te rapen.

[p. 88]

Ze weet het niet, Sophie Verhogen met haar ontruimde passen die haar wel vooruitbrengen, haar voortstuwen als de wind die nu schuimkuilen maakt in het groene water naast haar, maar die haar niet verder brengen dan de plaats waar ze is opgehouden te bestaan. Ze weet niet dat ik haar optil, want ze kent mij niet; haar neef David Verzamelaar die de stad doorkamt en de opbrengst, resten van de dag - onafgemaakte gesprekken, oud papier, uitgestorven boeken, het late licht dat nog wat warmte spuugt op de enkeling die zich nog buiten waagt - voor haar bewaart.

Ze weet niets meer, kent niemand meer sinds ze, na drieënveertig jaar naïeve dienst, haar plek bij de krant is kwijt geraakt. De krant, een papieren rivier waarin de gebeurtenissen stranden en op de bodem een sediment van ‘dit is waar’ vormen waarin de lezer zich dagelijks baadt, was voor haar een depot, een onderdak waarin ze de beweeglijke en doorzichtige actualiteit kon verzamelen en een gedaante geven door ze in woorden onder te brengen. Nu ze de verzamelplaats kwijt is, kan ze de werkelijkheid en haar oncontroleerbare dochters, de gebeurtenissen, niet meer vasthouden.

De stad is sindsdien een paar schoenen waar ze 's ochtends instapt om een rondgang te maken. Haar buurman vraagt vaak waarom ze de realiteit niet laat lopen, terwijl hij de van de regen week geworden krant voor zijn deur opraapt. ‘U weet niet wat ik mijn handen heb’, antwoordt ze dan. Hij haalt meestal zijn schouders op en zuigt aan de voorpagina voordat hij de krant uitwringt en mee naar binnen neemt.

Het is winter nu en stiller. De herfst heeft met haar zware slagregens de stad schoongespoeld en de huizen van het zomervuil bevrijd. De straten zijn leeg. Langs de trottoirs staan ontbladerde bomen zoals ze zijn: kale houten gestalten die niemand vrezen en in zichzelf gekeerd wachten totdat uit hun lichtgeel innerlijk het groen groeit dat van hen getuigen van verandering maakt.

Ik heb mijn tante opgeraapt. Ze veegt haar handen aan haar jas af en duwt mij weg. Terwijl ze zich omdraait, haalt ze een hand door haar grijze haar en roept naar de magere mannen aan de overkant: ‘Goed, laten we gaan.’

Haar stem klinkt scherp en boort een smalle gang in de mist die uit het water is opgestaan. Ze laat het kloppende water aan haar linkerkant liggen en loopt rechtdoor. Met vooruitgestoken armen loop ik achter haar aan om een nieuwe val op te vangen.

[p. 89]

Na een tijdje door slecht verlichte straten te hebben gelopen - de avond had zich al aan de hemel opgehangen - stuit ze op een pandje met een halfgesloten raam. Ze blijft ineens staan zodat ik tegen haar aan bots en zij met haar gezicht tegen het raam vliegt. Het interieur valt haar oog binnen, een grote man ziet ze in het midden van een verstijfde kamer staan. Met een korte beweging draait hij de kop van een eend naar rechts. Zijn andere hand houdt de spartelende zwemvliezen in bedwang. Het gekraak van de nekwervels wordt in de vuist opgevangen. De doodsstrijd is kort en klinkt als een klap op een wang. De snavel valt open en tikt tegen de ring aan de hand die de nu rustige poten vasthoudt. Er komt vocht uit dat zuur ruikt.

De man kucht, hij gaat op een krukje zitten dat in het midden van de kamer staat en legt de eend op zijn knieën. In de kamer staat behalve de kruk een bed met twee groene nylon dekens, een zware bruine tafel en er is een aanrecht. Een slakom met een laagje urine staat onder het bed.

De man staat weer op, legt de eend op de grond en doet zijn gulp open. Zijn broek is van grijze wol en heeft een ijzeren rits. Hij is gestreken en de vouw loopt van de lies tot de enkel. De man trekt de glazen pot met zijn rechtervoet onder het bed vandaan. Het gele water klettert en er komt zure lucht vrij. Geluid en geur vullen de ruimte. Als de kamer stil is, kucht hij opnieuw. Met zijn rechtervoet duwt hij de kom onder het bed terug. Met zijn andere voet schuift hij de eend een stukje naar voren voordat hij hem opraapt. Hij gaat weer op de kruk zitten en legt het dier op schoot. Zijn kop hangt tussen zijn knieën, er komt niets meer uit de snavel. Met een zakmesje schraapt hij langs de hals van de eend snel heen en weer. De nu loszittende veren trekt hij eruit en gooit hij de kamer in. Af en toe stopt hij omdat hij in de eend heeft gesneden. Hij stelpt het bloeden met een zakdoek uit het borstzakje van zijn witte overhemd.

Een deel van de veren komt terecht op een kind dat naast de kruk op de grond ligt. Het ligt bijna stil, hoofd onder de rechterarm verborgen, knieën opgetrokken. Het smalle lichaam ligt in de houding van een verslagen soldaat. Als het ademhaalt, verschuift een reep licht naar zijn handen, schijnt het.

De eend is kaal nu, de grote man staat op en loopt naar het aanrecht. Hij spoelt de huid van het dier schoon. Dan legt hij de eend op bed, op een krant die hij eerst uit het aanrecht heeft gehaald en zorgvuldig heeft uitgespreid. Hij loopt terug naar het kind, ter hoogte van het hoofd blijft hij staan. Het kind stelt niet veel voor, het is een magere aanwezigheid, een dun, vlijmscherp

[p. 90]

zijn dat al tijden niet meer is gevoed. Toch is het de grote man teveel, want hij buigt zich voorover, pakt het kind onder de oksels, tilt het omhoog en slingert het naar buiten.

‘Hij lijkt op onze beul’, sis ik in het oor van mijn tante, terwijl ik het kind probeer op te vangen. Het glipt echter tussen mijn vingers door en valt op straat.

‘In deze ontstoken kamer staan de dagen, dik van heimwee en herinneringen, tegen de muur gedrukt en lopen over in de nachten, stouwen hen zo vol dat ze in de ochtend ontploffen en een laag onverteerbare resten op het interieur leggen’, praat ik verder. Ze stapt echter achteruit, want de man loopt naar het raam. Maar een van haar ogen zuigt zich aan het raam vast. Terwijl ik haar hoofd vasthoud, maak ik voorzichtig het oog los en spuug op het hoornvlies. Ik wil haar gekneusde blik herstellen. Toch struikelt ze en stapt bijna op het kind. Ze raapt het op; het ademt nauwelijks meer. Ze blaast nog in de mond, maar de lipjes zijn al aan het verstijven, rond de mondhoeken liggen flauw-paarsige vlekken. In neem het kind van haar over en leg het in de vensterbank, het is verloren. Wij hebben een herhaling gezien en ik wil van mijn tante weten waar dit op lijkt, maar ze draait zich om en loopt heel hard weg met een hand over haar rechteroog. Ik ren haar achterna en spring op haar rug, haar schaduw is zo zwaar dat ik er bijna niet doorheen kom.

‘Hoe moeten we dit openbaren?’ hijg ik in het oor van mijn tante. Ze schudt haar hoofd en loopt gebogen een brede brug op. Aan het eind wil ze rechtsaf slaan, een smalle weg in die naar het centrum leidt. Het ligt in een kom van eigeel licht. Maar ik neem geen genoegen met haar sprakeloosheid en dwing haar met een korte ruk aan haar kin linksaf te slaan, een oude straatweg op die naar de rivier loopt.

Als we bij de brede stroom aankomen, ligt deze grijs en kalm tussen de donkerbruine oevers. Tegen de steile kant ligt een platte schuit. Ik druk mijn hielen in haar zij en spoor haar aan de loopplank op te gaan. Ze neemt ons beiden mee, maar halverwege blijft ze ineens staan en gooit met een heftige beweging haar schouders naar achteren. Ik kan mij nergens aan vasthouden. Voordat de kuil in het water zich boven mij sluit, hoor ik mijn tante lachen. Ik kan niet zwemmen.