Lust en Gratie. Jaargang 9

[p. 88]

Vertrokken uit liefde
Ana Joana

Het is een rustig eind van de dag. Ik heb besloten mijn fiets thuis te laten en lopend naar het feest te gaan. Een kennis van mij viert dat zij tien jaar lesbisch is.

De laatste weken heb ik thuis doorgebracht, druk bezig met de voorbereiding voor het toelatingsexamen voor de universiteit. Daarom verheug ik mij zo op dat feest. De swingende muziek, de vrolijke sfeer en de nieuwe vrouwen die ik waarschijnlijk zal leren kennen. Het gebeurt vaak dat de aandacht van anderen op mij gericht is, zodra zij mijn buitenlandse uiterlijk zien. Al pratend merk ik dat mensen zelden begrijpen waarom ik mijn land voor Nederland heb geruild. Hoe vaak hoor ik niet: ‘Waarom ben je eigenlijk naar Nederland gekomen?’ Mijn antwoord is in de meeste gevallen kort en vrij zakelijk: voor werk, voor studie. Hoe zou ik het anders kunnen uitleggen? Ik was vertrokken uit liefde voor een leven dat in Nederland misschien wel mogelijk zou zijn. In Nederland zou het feit dat ik lesbisch ben niet bestraft worden.

Sinds twee jaar woon ik in Amsterdam. Met deze stad was het meteen liefde op het eerste gezicht. De grachten, de huizen, de fietsen op straat, de ongedwongen sfeer die overal heerst.

‘Krijg je nooit heimwee?’ klinkt dikwijls de vraag. Nee, wat ik wel eens voel is geen heimwee. Het contact met mijn land is daar te frequent voor. Het is eerder een overvallen worden door beelden die ineens uit mijn verleden in Lissabon komen opdagen. De zee. De straten en steegjes die ik doorkruiste tijdens mijn eenzame wandelingen. De cafés waar ik lange gesprekken met vrienden voerde of moeizame uren studeerde, of over mijn platonische liefdes zat te peinzen. Het is geen gevoel van gemis, wèl van bitterheid over een stad en een land waar de levensomstandigheden het mij niet hadden toegestaan om te blijven.

[p. 89]

De driejaar voor mijn vertrek waren heel moeilijk geweest. De ontdekking door mijn ouders van mijn verhouding met een vrouw hadden tot de pijn en concessies geleid die eigenlijk te verwachten waren geweest. Plotseling zag men mij als iemand die ziek was en voor wie mijn ouders zich diep zouden schamen als ‘het’ bekend zou worden. Mijn vriendin mocht ik zien noch bellen en zelfs mijn andere sociale contacten werden streng gecontroleerd.

Dat werd het begin van mijn dubbelleven. Ik voelde mij tevens van mijn vertrouwde omgeving geïsoleerd. In mijn familie was ik de enige die nog niet getrouwd was. Al mijn neven en nichten hadden inmiddels een gezin met kinderen die voortdurend het onderwerp van gesprek waren bij familiefeesten. Vaak zat ik er stilletjes bij, omdat ik wist wat voor confrontaties mijn ideeën zouden teweegbrengen als ik ze zou uitspreken. Bij mijn medestudenten had ik ook weinig aanspraak. Sommigen hadden al jaren een vaste relatie en maakten uitvoerige plannen om te gaan trouwen, zodra hun studie voltooid zou zijn. Enkelen stortten zich in wanhopige verhoudingen, terwijl de rest op dè uitverkorene bleef wachten. Zij hadden andere denkcodes en levensvoorstellingen dan ik. Ondanks het feit dat zij mij vaak in vertrouwen namen, zou ik hun mijn verlangens en twijfels nooit kunnen bekennen, noch zou ik ooit van hen steun kunnen verwachten.

Op een dag kreeg ik een studentenkrant in handen waarin een advertentie van een vrouwendocumentatiecentrum stond. Na twee dagen moed verzamelen ging ik erheen. Ik viel meteen midden in een hevige discussie over organisatorische zaken in het centrum. Geen vriendelijk welkom of een inleidend gesprek. Ik vernam hoe de vork in de steel zat. Toen ik drie uur later weer buiten stond wist ik nog niet precies wat ik van alles moest denken, maar wel wat voor een taak mij te wachten stond als ik de volgende keer zou komen.

De ruimte van het informatiecentrum bestond uit een begane grond waar wij vergaderden en activiteiten hielden en een kelder waarin boeken en tijdschriften werden (bij)gehouden. Nieuws over demonstraties, stakingen, internationale symposia waren slechts enkele voorbeelden van wat er in de vrouwenwereld gebeurde en ons in ons afgelegen hoekje bereikte. Daar putten wij inspiratie uit voor ons eigen werk: het organiseren van demonstraties op 1 mei, vieringen van 8 maart, openbare discussies over allerlei thema's en een enkele keer een filmavond.

Wij waren allen vrijwilligers die de taken in het centrum naast onze eigen banen en studie verrichtten. Echt liefdewerk dat in onze ogen niet altijd de juiste waardering kreeg. Toch probeerden wij niet ontmoedigd te raken door de

[p. 90]

tegenslagen, maar dat viel vaak niet mee. Er ontbrak bijna altijd geld, geschikte ruimten om de verschillende activiteiten te kunnen houden en zelfs de verwachte belangstelling van andere vrouwen viel tegen.

Het gevoel van frustratie begon langzamerhand in mij te groeien. Als jonge studente had ik nog geen zelfstandig bestaan kunnen opbouwen, dit belemmerde mij vaak in mijn activiteiten. Later, toen ik al een baan had, werd dat gevoel alleen maar versterkt. Door de reizen die ik in de vakanties naar andere landen maakte, werd de vergelijking tussen wat er in mijn land en elders gebeurde onontkoombaar. Op een harde manier werd ik bewust van het constant wachten waarmee wij dikwijls te maken hadden: op subsidies die toch niet kwamen, op andere vrouwen die met ons zouden willen werken.

De drang om radicaal van omgeving en leven te veranderen werd groter naarmate ik mijn situatie steeds meer als uitzichtloos ging beschouwen. Er was geen sprake van erkenning door de maatschappij en door mijn familie van mijn lesbische identiteit. En zelfs de feministische beelden en werelden waarmee ik mij zou kunnen identificeren bleven vaak pijnlijk ver van mijn Portugese werkelijkheid afstaan.

Er was slechts een keuze: vertrekken. Ik moest mijn leven elders gaan leiden waar ik mij niet vernederd noch afgewezen zou voelen. Een maatschappij waar andere normen zouden gelden. Een wereld waarin tien jaar lesbisch bestaan een vreugde zou betekenen en een aanleiding om feestelijk te vieren.