Lust en Gratie. Jaargang 7

[p. 54]

Maan en ik. Hees 1986.

[p. 55]

Serie over tijdgenoten 6
Meestal loop ik op blote voeten te fotograferen
gerda van der krans
interview met fotograaf suzanne peet

Een paar jaar geleden heb ik voor het eerst foto's van Suzanne Peet gezien. Een aantal daarvan ben ik sindsdien niet meer vergeten. Vaak kijk ik naar ze in mijn hoofd. Ze vervelen mij nooit. Het zijn beelden die niet meer vervagen wanneer ze eenmaal op je netvlies zitten, zo scherp zijn ze. En ze zijn explosief. Kleine bommetjes zijn het, die gaatjes veroorzaken in je ervaringen met fotografie. Bij Suzanne Peet draait alles om fotografie. Hieronder volgt de bewerking van de gesprekken die ik met haar had.

Ik bereid me voor op het fotograferen door er in de eerste plaats voor te zorgen dat ik in een goede lichamelijke conditie ben. Tijdens de voorbereidingen probeer ik zo veel mogelijk inzicht te krijgen in dat waar het nieuwe werk over zou kùnnen gaan. Ik probeer daar zo veel mogelijk over op te vangen binnen mijzelf en daarbuiten. Het doel is uit te zoeken hoe ik tot fotografie kan komen met betrekking tot een bepaald onderwerp.

Wanneer ik dat gevonden heb, ga ik het onderwerp aan. Ik probeer me er dan zo veel mogelijk mee bezig te houden. Ik bestudeer het onderwerp naar beste weten en kunnen totdat ik voor mijzelf een bepaalde grens heb bereikt. Dan neem ik afstand van het onderwerp. In die zin trek ik mij terug. Ik denk er verder over na totdat de tijd aangebroken is om het onderwerp daadwerkelijk te benaderen.

[p. 56]

De onderwerpen doen zich voor. Ik zoek ze niet op. Het werk gaat altijd over vrouwen. Er komen ook weleens mannen in voor, maar meestal als bijfiguur. Het is soms nodig om een achtergrondsituatie te schetsen om het beeld van de vrouw die ik wil portretteren de specifieke betekenis te laten krijgen die ik eraan wil toekennen. Iemand anders kan dan de verbinding vormen tussen de geschiedenis van die vrouw en de uiteindelijke foto en kan in die zin belangrijk zijn. In de foto hoeft zoiets helemaal niet te zien te zijn, maar een dergelijke figuur bestaat door zijn aanwezigheid en persoonlijke uitstraling voor míj wel degelijk in mijn wereld van fotografie.

Als ik fotografeer onderga ik een veranderingsproces omdàt ik fotografeer. Ik zoek datgene op waardoor ik iets kan veranderen in mijzelf als persoonlijkheid en daardoor ook in mijzelf als fotograaf. Bijvoorbeeld: ik werk momenteel aan een expositie met zelfportretten. Tijdens het werken daaraan kwam ik op straat een vroegere docent van een vriendin tegen. Die man is voor mij ook erg belangrijk geweest, vooral tijdens mijn studie. De ontmoeting is aanleiding geweest om een portret van hem en mij te maken. Wat ik bedoel is dat zo'n gegeven van mijn vriendin en haar leraar na jaren opnieuw in mijn leven terechtkomt en vervolgens een heel eigen leven gaat leiden. Het geportretteerde is in dit geval niet die leraar alleen of mijn vriendin met haar leraar, maar die twee gegevens: ìk in mijn wereld en híj in zijn wereld, die elkaar heel hard kruisen.

Dergelijke ontmoetingen zijn voor mij erg belangrijk. Daar teer ik op. Zij vormen voor mij de basis om een stap verder te kunnen gaan.

Dat kruisen is een toevalstreffer, opgebouwd uit een aantal gegevens die de geschiedenis met zich mee heeft gebracht en samenbrengt op dat ene punt in het heden waar de ontmoeting plaatsvindt. Dat interesseert mij. Het betekent ook dat het onvoorspelbare een enorme rol speelt in het werk.

Fotograferen is behalve het indrukken van dat ene knopje veel denken. Denken, denken, denken. En ook: hoe je je verhoudt tot het indrukken van het knopje en dat denken. Je moet weten waar en op welk moment je afdrukt. Wat belangrijk is en wat niet. Het gaat erom hoe je jezelf op de been houdt voor je kunt afdrukken, een handeling die op zichzelf vrij passief is.

Het resultaat is dan de opname, het negatief. Daar kun je niets meer aan doen. Het is wat het is. Je zou het natuurlijk kunnen aantasten, maar dat interesseert mij nu niet.

Wat ik heel prettig vind aan de fotografie is dat je heel duidelijk

[p. 57]

een aantal stadia moet doorlopen voordat je bij het eindpunt bent, namelijk de foto. Eerst is er het fotograferen, vervolgens het vergroten, ontwikkelen, spoelen, fixeren en tenslotte het drogen. Het zijn allemaal vast omschreven handelingen in een vaste volgorde waar je je aan moet houden.

Voor mij is het schoon werk. Het doet mij altijd denken aan een stukje van de huishouding, bijvoorbeeld de afwas. Daar is de volgorde vuiligheid, afwassen, afdrogen, opbergen.

Fotografie gebeurt voor een deel ook thuis en voor een deel niet-thuis. Via het huishouden kan ik gemakkelijk een verbinding aanbrengen tussen thuis en niet-thuis. Ik heb eigenlijk twee soorten huishouding. De eerste heeft te maken met alles wat ik nodig heb om een kop koffie klaar te kunnen maken. De tweede bestaat uit alles wat ik nodig heb om een foto te kunnen maken. Die begint bij een camera met toebehoren en verder heb ik een doka nodig.

Ik heb trouwens geen eigen doka. Meestal werk ik bij een vriendin of in een buurthuis waar een doka is. Ik heb er behoefte aan om steeds in een andere sfeer te werken. Elke doka is anders. De sfeer ervan beïnvloedt je. Dat geeft mij een gevoel van ruimte.

Het fotograferen zelf, als handeling, is namelijk iets heel benauwends, of kan dat zijn. Als ik bijvoorbeeld een foto wil maken in een vijftiende van een seconde, dan is die tijd heel beperkt wanneer je bedenkt dat je in die heel korte tijd een heel mensenleven op de foto probeert te krijgen. Ik moet dat dan doen met alle kracht die ik op dat moment heb, die ik dan bèn. Als ik daarna die spanning kan loslaten, snak ik naar ruimte om me heen.

Ik ben nu bezig om daarin een ander evenwicht aan te brengen, dat wil zeggen: meer ruimte om de fotografie heen en minder ruimte daarbuiten. Je zou ook kunnen zeggen dat die verschillende gebieden meer over elkaar heen schuiven. De omgeving waarbinnen ik mij beweeg en waar de fotografie een rol speelt, raakt, sinds ik in Amsterdam woon, anders gekaderd. Het is nu mijn dagelijkse omgeving waarbinnen ik fotografeer. Ik probeer zo veel mogelijk binnen te krijgen van de stad en te kijken wat ik daarmee kan, maar het moet wel dichtbij mij zijn. Het moet binnen mijn gebied liggen.

Ik heb nu bijvoorbeeld al een paar keer gefotografeerd op de house-parties van Mona Lisa (elke tweede vrijdag van de maand in het Vrouwenhuis in Amsterdam). De house-parties behoren tot mijn nieuwe thuisgebied. Ik beschouw die parties als een nieuwe, fijne werkruimte. Essentieel voor de manier waarop ik er werk is dat ik

[p. 58]

zelf een onderdeel ben van een house-party. Ik voel me er opgenomen in een spel dat van deze tijd is. Dit is het tijdperk van ‘house’. Dat betekent dat je een bepaald temperament met anderen deelt, zoals dat eerder gebeurde in de tijd van de rock ‘n’ roll en de punk bijvoorbeeld. Die stromingen zijn allemaal aan mij voorbijgegaan. Hier ben ik deelnemer, nu doe ik mee!

Het sluit aan bij de manier waarop ik over mijzelf en mijn werk nadenk. Daarover nadenken houdt verband, zoals gezegd, met het kunnen maken van een goede foto.

Ik heb al verteld hoe ik mij voorbereid. Als ik de deur uitga is het natuurlijk van belang welke uitrusting ik bij me heb, met welk materiaal ik ga werken. Ik heb zeker ook esthetische normen, die kan ik niet uitschakelen. Maar het belangrijkste gegeven is in welke staat van zijn ik verkeer, of, zoals ik dat tegenwoordig noem, hoe ik in mijn huis sta. Door dat te beseffen weet ik hoe ik mij verhoud tot de buitenwereld en hoe ik te werk moet gaan.

Wanneer ik bijvoorbeeld uit mijn huis ben, betekent dat dat ik mij rustig moet houden om iets te kunnen creëren. Ben ik te veel ìn mijn huis, dan moet ik harder werken. In een dergelijke staat van zijn ben ik meestal in mijzelf gekeerd en niet erg ontvankelijk voor datgene wat de omgeving in te brengen heeft.

Er ontstaat altijd een beweging tussen mij met de camera en het model. Daarin komen momenten en facetten van het model aan het licht die interessant zijn om te fotograferen. Mijn staat van zijn is bepalend voor de beweging die ontstaat en dus voor datgene wat tenslotte gefotografeerd wordt.

Naast mijn eigen werk houd ik mij al jaren bezig met theaterfotografie. Dat is een heel andere manier van werken dan wanneer ik voor mijzelf werk, omdat ik dan te maken heb met een opdrachtgever en het feit dat een produkt geleverd moet worden dat voldoet aan de verwachtingen van de opdrachtgever. Belangrijk voor míj is dat er door dat opdrachtenwerk een referentiekader ontstaat voor mijn eigen werk. Ik ben bang dat als ik dat niet zou doen mijn eigen werk, extreem gezegd, uit drie door mij goedgekeurde opnames per jaar zou bestaan. Nu kan ik het toetsen aan die theaterfoto's. Mijn eigen werk heeft meer reden van bestaan gekregen voor mijzelf, omdat er tegelijkertijd die theaterfotografie is. Bovendien kom ik in het theater dingen tegen die ik kan gebruiken in mijn fantasie en mijn eigen wereld van fotografie.

[p. 59]

Theaterfotografie is ook een soort training voor mijn motoriek als fotograaf. Ik verbruik ontzettend veel energie als ik in het theater fotografeer. Het is heel fysiek. Meestal loop ik in ondergoed en op blote voeten te fotograferen. Hoe en waar bevind je je? Plaats je jezelf hoog of laag? Wat vang je op? En dat spel gaat door!

Een fotografe die altijd erg belangrijk voor me is geweest is Diane Arbus. Ik volg tegenwoordig ook het werk van Cindy Sherman. Daarnaast kijk ik naar het werk van bijvoorbeeld Anna Blaman. Zij is weliswaar een schrijfster, maar wat mij interesseert is dat je bij haar heel erg beseft dat zij Nederlandse is. Het is mooi om te weten wat je gebied is, waar je roots liggen. Vanuit dat gegeven probeer ik te werken, om mezelf op de grond te kunnen houden, en noem mijzelf een huis-, tuin- en keukenfotograaf.

[p. 60]

Agaat en ik. Amsterdam 1988

[p. 61]

Gerdina en ik. Amsterdam 1988

[p. 62]

Hester en ik. Arnhem 1989

[p. 63]

Sabine en ik. Amsterdam 1989

[p. 64]

Johanna en ik. Arnhem 1989

[p. 65]

Belle en ik. Arnhem 1989