Los en vast. Jaargang 1868

[p. 212]

Nog eens over Piet Paaltjens.

- - - - Maar zou 't dan in allen ernst zoo zijn? Ik had, onder ons gezegd en gebleven, alleen voor de grap verteld dat Piet een klopgeest was.... Is hij wezenlijk een klopgeest? Heeft hij den heer Polak wijs gemaakt, dat ik de verzen van Elliot Boswel mooi vond? Spelde hij den heer Van Vloten op de mouw, dat ik een modern theoloog en domine ben? Was het zijn werk dat die twee heeren aan een paar andere heeren een kool gingen stoven? Zit hij op dit oogenblik ergens in 't heelal te grijnzen over Polak en Boswel, Van Vloten en F.H. te gader?

Hoe het zij, onmiddellijk na mijn recensie van Piet's ‘Snikken en Grimlachjes’ voelde Polak zich aangepord om Elliot Boswel, nog eens te roosteren, nadat hij hem gebraden had, en de heer V. Vloten, 't bekende slachtoffer van verkeerde aanwensels, greep, ouder gewoonte, naar een hoop vuil en strooide dat uit, o.a., over 't hoofd van zijn protégé, F.H., den modernen kerkleeraar.

Liever dan tot het supranaturalisme mijn toevlucht te

[p. 213]

nemen, tracht ik vooralsnog gezegde verschijnselen natuurlijk te verklaren. Hebben èn Polak èn Van Vloten zich deerlijk vergist, het komt mij voor dat dit aldus kan zijn toegegaan:

Bij den eerstgenoemde ontstond de vergissing uit zekere zenuwachtigheid, die hem door dik en dun schijnt te hebben voortgejaagd, sinds den dag toen hij Elliot Boswel voor de eerste maal onder handen nam. - De arme Boswel had zich destijds onder de operatie niet verroerd, had zelfs niet gepiept; en nu meende Polak - zoo althans stel ik 't mij voor -, nu meende Polak dat hij een mensch vermoord had. ‘'t Zal gebeuren,’ heeft hij toen tot zichzelven met een citaat uit Genesis gezegd, ‘'t zal gebeuren dat ieder die mij tegenkomt, mij (op mijne beurt) zal doodslaan.’ Onder zulke omstandigheden zou 't niet gebaat hebben al had ik hem tijdig mijn naam genoemd, al had ik hem bezworen dat Boswel's verzen mij weinig belang inboezemen,... Den heer Polak bleven in zijn gejaagdheid slechts twee wegen open. Of hij moest de schim van den vermoorden dichter met geweld het zwijgen opleggen, opdat hij de zekerheid verkreeg, dat deze niet zelf onder 't masker van een anonymus hem zou komen verschrikken òf hij was verplicht alle eenigszins verdachte voorbijgangers 't pistool op de borst te zetten, hun de keus gevende tusschen een letterkundigen dood en een anathema over Boswel's Muze. Ronduit gezegd, bij dezen stand van zaken bekruipt mij zelfs de vrees, dat Polak door deze weinige regels zal worden aangezet om nog eens en nu ten derden male tegen den rampzalige uit te trekken, wiens asch reeds op den adem der winden verstoven is.

Ik bid u daarom, waarde doctor, laat 't hiermeê uit

[p. 214]

zijn! Laat mij u zeggen dat ik uw recensie van Boswel's verzen noch goed-, noch afgekeurd heb. Op mijn woord, er heeft tusschen ons een misverstand plaats gehad. Ik weet heel weinig van metriek; ik had gezien dat gij er heel veel van weet; ik verstoutte mij derhalve, het oordeel over Piet Paaltjen's versmaat aan u op te dragen -, ziedaar het heele geval. Voor de rest verheug ik mij (maar om Boswel's wil met beving) dat gezegd misverstand u aanleiding gaf tot zeer voortreffelijke opmerkingen over kunst en kunstvormen. Ik meen dit oprechtelijk en zeg van harte: tot weerziens!

De heer J. Van Vloten houdt Piet Paaltjen's recensent voor een modernen domine. Dat is zijn vergissing en dat zet den wakkeren man terstond op zijn stokpaardje. En zie, zijn verontwaardiging over de ‘lamlendigheid,’ de ‘bekrompenheid’ etc. van onze moderne leeraars verrijkt de Nederlandsche letterkunde opnieuw met een van die eigenaardige artikelen, die 't den gewezen hoogleeraar onmogelijk maken, ooit anoniem te schrijven. Wie riekt dezen ongewasschen criticus niet op een uur afstands?... Er worden in Europa maar weinig auteurs gevonden, die hem evenaren -, en dat zijn nog niet eens de lieden, die 't meest gelezen worden.

Daar ik op dezen schoonen Junidag in een blijmoedige stemming verkeer, wil ik den heer J. Van Vloten niet heenzenden zonder antwoord op zijn onrein geschrijf. Te minder omdat er, bij al de troebelheid zijner taal, ditmaal iets zuivers in zijn verontwaardiging schijnt te tintelen. Hij prijst nu eens niet omdat zijn client hem zelven gevleid of verheerlijkt heeft (zie 't levensbericht over V. Royen),

[p. 215]

maar omdat hij in Piet Paaltjens ‘een miskend dichter’ ziet. Hier ligt dus 't punt in quaestie! Heb ik waarlijk in Piet Paaltjens den dichter miskend? De heer V. Vloten leze mijn stuk nog eens na, terwijl ik mij, volgens zijn heusche noodiging, in Heine verdiep. Bij kalmer lezing zal hij zijn dwaling inzien.

Ik heb van Piet's ‘verklaarden aanleg voor natuurpoëzie’ gesproken; ik gaf te kennen dat hij ‘een onzer voortreffelijkste dichters’ zal kunnen worden, bijaldien hij trouw blijft (of wordt) aan ‘zijn beter ik,’ enz. enz.

Voorts beoordeelde ik Piet's ‘Snikken en Grimlachjes’ naar den maatstaf, dien de heer F.H. mij aan de hand gedaan had. (Wie F.H. is, gaat mij niet aan. Zoolang die auteur alleen zijn initialen verkiest te gebruiken, is 't onbeleefd zijn naam te noemen. Van Vloten evenwel noemt zoo iets openhartigheid, dat weten we al sinds eenige jaren). De ‘zedelijke strekking,’ die de heer F.H. niet kon vinden, is ook door mij vruchteloos gezocht. Of mocht ik er soms niet naar zoeken? Mocht ik niet 't gemis van een zedelijke strekking ‘betreuren?’ Ik niet en F.H. wel? We leven, denk ik, in een vrij land, en daarenboven, niet ieder geeft zoo weinig om de zedelijke strekking in een geschrift als de heer Van Vloten.

Deze heer verklaart verder dat de verzen van P.P. parodiën zijn. Met die verklaring zonder bewijzen gelooft hij te kunnen volstaan. (Dergelijke sporen van bijgeloof vindt men bij de meeste bestrijders van ‘'t geloof’ te kust en te keur). Met mijn neef Van Puffelen (zie 't ‘Naschrift’ van mijn stuk over P.P.) had ik intusschen al afgesproken, dat in het onderstelde geval ook mijn recensie een parodie zou heeten. Ik voeg er nu bij, dat alle

[p. 216]

parodiën haar tijd hebben. Parodiën op Heine enz., in 1868 voor 't eerst klaar gemaakt, of opgestoofd, zijn alleen genietbaar als souvenirs voor enkele goede kennissen en vrienden. Aan 't publiek biedt men zulke dingen niet meer aan, tenzij in bloemlezingen en soortgelijke allegaartjes. De heer V. Vloten heeft evenwel een zoo bijzonderen smaak, dat ik hem alleen verzoeken kan, mij den mijne niet te misgunnen.

Ik meen verder, dat men P.P. niet rechtvaardiger kan beoordeelen, dan door zijne verzen te beschouwen als producten van een niet volkomen gezond student.... een soort van jongelui, waarover ik al lang eens een woordje heb willen zeggen. Piet Paaltjens was mij een te bruikbaar figuur dan dat ik hem met rust kon laten. Al geleek hij niet in allen deele op mijn antipathie, hij vertoonde er trekken genoeg van om te mogen rekenen op mijn attentie.

Eén vraag ten slotte, naar aanleiding van dat opschrift ‘een miskend dichter’: Wie praat hier van miskenning?

De man, die al wat in den lande miskenbaar is, sinds jaar en dag regelmatig miskent. De man die, in 't leelijkste Hollandsch dat een Nederlander schrijven kan, zijn eigen onbeschoftheid pleegt te miskennen door ze als karakteradel te prijzen. De man, die geen andersdenkende kan voorbijgaan zonder hem uit te jouwen. De man, voor wien al wat hooger is dan hijzelf een schijf wordt, waarop hij vuile projectielen afschiet.

Die man praat van miskenning.

Ik vertrouw dat de waarde van zijn verontwaardiging, zelfs in weerwil van de aanprijzende advertentie der jeugdige Zaanlandsche Courant, door weinigen zal worden miskend.