Liter. Jaargang 19

Een steeds vreemdere wereld

‘In het paradijs kwispelen de leeuwen, en likken zij de lammeren schoon [...] Er is geen geur. De wind is buitengesloten. [...] Bijen zonder angels en kolibries ontrollen hun lange tongen, worden zat van de nectar [...] Geen tepels, geen navels, geen stinkende herinnering, alles is vergeten in het paradijs, maar er ís niets te vergeten, we zijn leeg en eten zonder honger [...] schaarste is een aards begrip, niets plant zich voort, niets hecht zich, nooit zal ik nog sidderen in dit dictatoriale licht.’

Idyllisch is het paradijs in het fantastische prozagedicht waarin deze fragmenten staan. Het paradijs zoals we dat kennen van schilderijen, van onze verbeelding. In Meer mensen dan reddingsvesten loopt Willem Thies, met aangename verbeelding, over het dunne koord van de grens tussen realiteit en fictie.

De openingsafdeling ‘Quitte’ is realistisch en begrijpelijk: een man kan zijn vrouw niet meer uitstaan, want hem wordt iets onthouden. Wellicht wil hij een kind met haar maar wil zij het niet. Terwijl de man slaapt in de werkkamer, ligt de vrouw in het tweepersoonsdekbed gewikkeld ‘als een gigantisch insect. / Zij wil niet bevrucht raken door een vreemde.’ In de supermarkt loopt het stel langs ‘de vissen op ijs, / en krabben met hun ogen op steeltjes.’ De man staart terug. De dingen waarin hij afleiding zoekt, lijken zijn gefrustreerde gemoed te reflecteren. ‘We zwijgen en laden.’ In afwisselend lange en korte zinnen tovert Thies de bijna tastbare spanning. Hier en daar verschijnen al glimpen van het vreemde dat later in de bundel zal toenemen. Zoals in deze regels: ‘Ze staat voor me, naakt als een brood. / Een en al dijen, borsten, schouders, hals.’ Als een dichterlijke Picasso prent Thies de situatie onafwendbaar op je netvlies.

In de tweede afdeling lijkt een schrijver vastgeroest in zijn werk - ‘De kruiperige inkt dikt in, het papier smaalt / in de diepte.’ - maar tot slot is er hoop: ‘De dag is een korf die gonst van verwachting. / Iemand hijst zich in zijn lichaam, lost een zucht.’ Na deze afdeling volgt een breed scala aan onderwerpen. Het draagt bij aan het ongrijpbare

[p. 90]

karakter van de gedichten, dat door de steeds opmerkelijkere situaties sterker wordt. Ook is het exterieur van de gedichten steeds uitbundiger. Er is een vierdelig gedicht over de Eerste Wereldoorlog, er zijn in memoriams (voor onder anderen Gerrit Komrij, die de redacteur was van Thies' debuutbundel), gedichten over diergeworden figuren, de omgang met de dood, toekomstvisioenen en er is een gedicht van elf punten over een kwalleninvasie, waarvan met elk punt, elke tentakel, de dreiging van de invasie dichterbij komt, totdat: ‘11 De stroom viel uit, een deel van de stad werd donker.’

Dreiging staat centraal in de bundel. Het zit in de titel en het omslagbeeld (een breuklijn in een grote ijsvlakte) en in veel van de opgenomen gedichten: een jager op de koffie ‘wiegt zijn wapen’, ‘De hemel is kneuzingblauw, het laatste licht lekt weg’ en ‘De wind zeist het gras.’ Soms is bovendien sprake van gevoelens van machteloosheid, zoals achter die laatste woorden in het gedicht over het paradijs: ‘sidderen in dit dictatoriale licht.’ Meer mensen dan reddingsvesten is geen bundel die geruststelt, maar die je ongemak laat voelen. Daaraan draagt het bevreemdende op een indrukwekkende manier bij. Vaak is het alleen een kwestie van vakkundige woordkeuze, terwijl de context realistisch is en niet per se spannend: ‘Een libelle patrouilleert aan de rand van een sloot, / blijft even als een gevechtshelikopter boven de rietkraag / hangen, schiet dan vooruit.’

Sporadisch lijkt de lol in het scheppen van het vreemde de overhand gehad te hebben in plaats van het verlangen naar de creatie van de indrukwekkende poëzie waartoe Thies nu vier dichtbundels (Toendra, 2006, Na de vlakte, 2008 en Twee vogels één kogel, 2012) zo goed in staat blijkt. Bijvoorbeeld in het gedicht dat zo begint: ‘Welkom in ons omheind vakantieoord. / U kunt kosteloos van alle faciliteiten / gebruikmaken: een pierenbad voor de kinderen / [...]’. Ook niet alle gedichten lijken bij de bundel te passen. Sommige bevatten niet de sfeer die je vanaf de eerste gedichten ervaart. En doordat de bundel door de metaforen en vage situaties aandachtige lezing vergt, merk je enkele oneffenheden snel op, zoals het clichématige ‘Het kwam onverwacht, al is het altijd te vroeg.’ in een i.m.-gedicht.

Dat daargelaten schreef Thies met Meer mensen dan reddingsvesten een fijnzinnige bundel. Daaraan dragen de krachtige sfeer bij, de onnadrukkelijke, prettige alliteraties en assonanties, het goedgekozen enjambement op verschillende plaatsen en de treffende metaforen die in de bundel opdoemen. Ook hier: ‘Nachtkoele poel, luchtbellen borrelen, vochtig gras, / een tribune zwammen tegen een boomstronk, nee de romp / van een bemoste jongen, alles ruikt naar levensdwang.’

Willem Thies, Meer mensen dan reddingvesten. Podium, Amsterdam 2015, 56 blz., € 16,50.

Ruben Hofma