Liter. Jaargang 19

[p. 22]

Huub Beurskens
Veldschetsen

Huub Beurskens en ik corresponderen al jaren over de wereld en onze positie in haar, als schrijvend en handelend mens. En in zijn geval ook als tekenend en schilderend mens. Zodra het over beeldende kunst gaat, zit ik aan zijn voeten, een bescheiden positie, waarin ik ondertussen het nodige heb opgestoken, bijvoorbeeld dat mijn afkeer van de conceptuele kunst niet per se voortvloeit uit een kwalijke kleinburgerlijkheid. Want wat is een afbeelding die geen afbeelding wenst te zijn? Een ‘gedachte’, zegt u? Maar wat is een gedachte over de wereld waard wanneer de wereld onzichtbaar blijft?

In Buitenwegen, excursies met gedichten en vergezichten (Meulenhoff, 1992) schrijft Beurskens over Rilke, die in zijn elegieën treurt over het menselijke onvermogen de natuur werkelijk te kunnen zien: hij dicht haar een reinheid toe die de mens als reflecterend wezen niet meer bezit (over die reinheid valt wel iets kritisch te zeggen, maar dat zou ik dan doen als moraliserend wezen, dat zichzelf buiten de natuur plaatst).

Beurskens schildert en tekent. Je kunt zijn schilderijen, zijn ‘artistieke atelierwerk’, heel goed vergelijken met zijn literaire werk. Het zijn narratieve schilderijen, vol gebeurtenissen, maar ook vervuld van impliciete commentaren op leven en dood, want de romancier (en ook de dichter) houdt nooit helemaal op de essayist te zijn, dat wil zeggen degene die buiten de natuur staat en haar fronsend observeert.

Maar mijn vriend de tekenaar is een kerel uit de renaissance of uit de achttiende eeuw, iemand die buiten in het gras gaat zitten, als Rembrandt aan het ij, schetsboek in de hand, en plezier beleeft aan de directe waarneming van de wereld, de reine natuur, waartoe voor de tekenaar Van Rijn ook een pissend en kakkend vrouwtje kon behoren, o Rainer Maria.

‘Vroeger was het heel normaal dat schilders schetsen naar de aanschouwing maakten,’ zegt mijn leraar. ‘Voor mij geldt dat de wereld buiten de kunst basis en doel dient te blijven.’

Hoe verfrissend! Al dat pretentieuze gekakel over ‘de terreur van het oog’ en ‘het reactionaire karakter van figuratieve bourgeoiskunst’ hangt mij al decennia de strot uit.

Ik weet dat onze voorouders dergelijke schetsen en studies pas in de negentien-

[p. 23]

de eeuw als volwaardige kunstwerken begonnen te zien. Maar in diezelfde eeuw werd ook de fotografie uitgevonden, en na 1900 zouden het modernisme, de abstractie en het concept als het ware een zwarte doek over het direct waarnemend tekenen werpen. Zelfs nu er weer figuratief geschilderd wordt, gebeurt dat niet van aangezicht tot aangezicht met de werkelijkheid, maar op basis van foto's. De doodsheid in het werk van Luc Tuymans en zijn soortgenoten is daar het onmiddellijke gevolg van.

Bekijkt u nu rustig de mediterrane landschappen en huizen uit de ‘veldschetsboeken’ van Huub Beurskens, de warmte en de levendigheid van zijn heuvels, cipressen, huizen, de kleurenrijkdom zelfs van deze met bister gemaakte zogenaamde ‘gewassen’ tekeningen, bruin-wit, maar hier zwart-wit weergegeven. Het is een effect dat helemaal geen effect is en dat Beurskens ook in zijn beste literaire werk niet kan bereiken, omdat het woord nu eenmaal nooit woordeloos kan zijn, omdat hij, zoals wij allen, aan dat vermoeiende eeuwige gezoem van de betekenissen is overgeleverd.

Kijkt u nu maar! En verwonder u over zijn tekenplezier, zijn werkelijkheidsplezier... en over de niet door overweging en reflectie aangevreten onmiddellijkheid van wat u ziet dat hij zag.

Benno Barnard

[p. 24]

[p. 25]

[p. 26]

[p. 27]

[p. 28]