Liter. Jaargang 17

Zoals wij anderen hun mindere momenten gunnen

Op Facebook vertelde een vriend dat hij nog mensen zocht om exemplaren van het nieuwe boek van Gijs IJlander, Vergeef ons onze zwakheid, cadeau te doen: IJlander is, volgens deze geharde lezer, een sterke Nederlandse schrijver die te weinig liefhebbers heeft (zie www.teunisbunt.blogspot.nl). Omdat ik me ogenblikkelijk opgaf, kan ik u nu vertellen dat hij gelijk heeft. IJlander is een sterke schrijver. Zijn stijl is strak, het verhaal is subtiel gedoseerd en men gelooft de wat wankelmoedige hoofdpersoon binnen een paar bladzijden. Niet een man om te bewonderen - de hoofdpersoon, bedoel ik nu - maar dat kan ook niet in elk boek raak zijn. Al hoop ik, als ik de rest van IJlanders oeuvre nog te lezen krijg, dat hij ook dat kan. Want schrijven over een bewonderenswaardig iemand, dat is ondertussen bijna weer vernieuwend. Dat terzijde.

Dit nieuwe boek van IJlander is het verhaal van Sybrand Staring, een Nederlandse arts, die een zekere mijnheer Mos - een naam die in de verte aan het woord voor dood in diverse talen doet denken - volgens de regelen der kunst van de euthanasie helpt met sterven. Van de verwikkelingen en de media-aandacht die daarop volgen probeert de dokter bij te komen op een Schots eiland, waar hij een huis heeft. Daar loopt hij tegen een dode walvis aan, en andere vormen van dood en bijna-dood.

Hoe het met Staring verdergaat, na de geregisseerde dood van mijnheer Mos: dat is het verhaal. Het begin van het boek suggereert - knappe constructie - dat het schrijven van het boek zelf uiteindelijk het antwoord is op die vraag. Maar hoe dat precies zit, daar komt men wel achter als men het

[p. 76]

boek leest; iets, dat ik de lezers wil aanraden, maar de exemplaren van mijn vriend zijn, vrees ik, ondertussen op. Een ideeënrijk boek, waar de lezer het uiteindelijk mag zeggen.

Al zit de conclusie van het boek misschien al gedeeltelijk in de titel. De titel roept natuurlijk een bede uit het Onzevader in herinnering: vergeef ons onze schulden, maar dan in plaats van het woord ‘schulden’ de ‘zwakheid’. Heeft Staring zich misschien te makkelijk bij de dood van mijnheer Mos laten betrekken? Was het een zwak moment, waarop hij zich door de handige zakenman heeft laten inschakelen? Ook dat mag de lezer zelf zeggen. Het was Staring erom begonnen mijnheer Mos in zijn laatste wens bij te staan. Volgens de regels. Ook al was mijnheer Mos geen leuke man, maar daar ging het dan natuurlijk ook niet om. Vergeef ons onze zwakheid, zoals wij anderen hun mindere momenten gunnen.

Het was de overtuiging van Staring, passend in zijn goedgeorganiseerde leven, dat men de dokter mag vragen de dood binnen te laten. Maar als er een walvis doodgaat - een dichter van wie de naam mij niet te binnen wil schieten zei ooit: als er een walvis sterft, dan sterft er een heleboel tegelijk - dan ontkomt men er niet aan de dood nader te beschouwen. Dan maakt men het einde van het leven op een niet te negeren schaal mee. Dan denkt men in bed waarschijnlijk regelmatig aan de dood. En dan kan men misschien een tijdje niet slapen.

Gijs IJlander, Vergeef ons onze zwakheid. Cossee, Amsterdam 2014, 205 blz., €18,99.

Menno van der Beek