Liter. Jaargang 17

[p. 19]

Elizabeth Kooman
Een gangetjesleven
Désanne van Brederode herlezen [3] - Over Mensen met een hobby (2001)

Mensen met een hobby is een dik boek. De eerste keer dat ik het las, moest ik mijzelf dwingen om door te lezen. Een half uur hardlopen duurt bij Van Brederode 27 pagina's, omdat hoofdpersoon Lilly Berkenbosch zoveel te denken heeft. Het is haar denken waar de hele roman over gaat, en haar denken draait dan weer veel om zichzelf en haar eigen gedachten.

Toch is het tegelijkertijd dit oeverloze gedenk van Lilly dat me voor haar inneemt. Nu ik het boek herlees, ben ik om en nabij even oud als hoofdpersoon Lilly Berkenbosch. Net nog twintig, bijna dertig. Dan kun je de indruk hebben dat je al aardig wat hebt meegemaakt, en evengoed twijfelen aan wie je bent en wat of wie je nu eigenlijk wilt worden. De betweter en de nietweter voeren oorlog met elkaar, hopend dat er binnenkort als resultaat een wijs mens terug zal kijken vanuit de spiegel. Iemand die, thuis bij zichzelf, een heldere kijk op de wereld heeft ontwikkeld.

Lilly heeft het nodige meegemaakt. Ze verloor kortgeleden haar moeder, vond niet lang daarna de liefde van haar leven, Tom, met wie ze twee miskramen doormaakte. Haar inkomen haalt Lilly uit het invullen van striptekstballonnetjes. Tom is fotograaf met een carrière waar groei in zit. Hij gaat met een nuchtere opgeruimdheid door het leven, Lilly neemt het piekerwerk voor haar rekening. Hun relatie doet me denken aan die van Elenoor en Erik in De woongroep (2014) van Franca Treur, waarin het ook de man is die zich voegt in het leven (al voert Erik beduidend minder uit dan Tom) en de vrouw die haar draai zoekt.

‘Trots kunnen zijn op degene van wie je hield, dat had Lilly haar leven lang al gewild.’ Maar als ze dan naast haar succesvolle vriend in het café tussen de kunstenaars staat, schaamt ze zich alleen maar. Ze voelt zich verheven boven het geroddel van al die kunstenaarsvrouwen en is verontwaardigd dat Tom vanwege zijn carrière optrekt met mensen die hij minacht. Lilly zelf doet geen concessies, zij laat een mooie opdracht schieten omdat ze haar vriend en striptekenaar Olaf niet wil afvallen. Of is ze misschien gewoon een beetje bang om iets nieuws te doen? Lilly vermoedt allerlei talent in zichzelf. Ze had met haar scherpzinnigheid klokkenluider kunnen zijn en het toch niet zo gezonde sigarettenmerk Vitaly de nek om kunnen draaien voor het dat met zijn klanten deed. Ze had een groot pianist kunnen zijn. Ze zou voor haar vijfendertigste echt eens een boek moeten schrijven. In ieder geval is een leven dat zijn gangetje gaat niet goed genoeg.

[p. 20]

Intussen gaat Lilly's leven wel zijn gangetje, tot een boek alles verandert en wat plot geeft aan dit verder tamelijk richtingloze verhaal. Via haar buurman heeft ze, samen met boeken van Kierkegaard, een boekje in handen gekregen dat het werk van de Noorse filosoof Hammerson citeert en doordenkt. Het werk van deze Hammerson wordt gaandeweg Lilly's Bijbel. De hoofdstukken van Mensen met een hobby worden stuk voor stuk voorafgegaan door fragmenten van deze onbekende filosoof. Lilly wentelt zich volledig in zijn ideeën over grote thema's als naastenliefde, begrip en waarheid. Tom moet lachen als Lilly hem een passage voorleest. Volgens hem schrijft Hammerson zinnen die Tom zelf ook had kunnen bedenken en spot deze filosoof met ‘de h.h. metafysici en ethici die werkelijk [geloven] in hun eigen gewauwel.’ Maar Lilly blijft Hammerson bloedserieus nemen. Ze neemt ook zichzelf hoe langer hoe serieuzer, daarmee de verlossende zelfspot verliezend die haar eerst juist zo'n aangenaam personage maakte.

Lilly zondert zich af om Hammerson te kunnen lezen en te kunnen nadenken. De vele vriendschappen die het boek zo levensecht maken, verdwijnen naar de achtergrond. Lilly heeft het te druk met nadenken, ze heeft het te druk met zichzelf. Door veel te lezen, alleen te zijn en te denken, probeert Lilly zichzelf te leren kennen, maar tegen het eind van de roman staat er: ‘Lilly was nog steeds verliefd op Tom. Er was alleen erg weinig Lilly meer over.’ Al denkend vergeet Lilly te leven. Ze besluit weg te gaan bij Tom omdat ze zelf iemand wil zijn. Haar buurman gaat met vakantie en zij trekt tijdelijk in zijn appartement. Tom weet niet dat Lilly door de muren heen kan horen hoe hij haar muziek draait.

Wie weet lees ik dit boek nog eens als ik een jaar of vijftig ben. Dan hoop ik, meer nog dan nu, zachtjes te kunnen lachen om Lilly, en iets harder om mezelf van twintig jaar geleden. En Lilly? Die woont inmiddels vast weer bij Tom. En leidt met hem een zo bewust mogelijk gangetjesleven.