Liter. Jaargang 17

Verdwenen, maar niet voorgoed

K. Schippers is de schepper van een prachtig oeuvre. In zijn boeken gebeurt altijd iets wat je niet in andere boeken tegenkomt. De ene keer verdwijnt iemand in een foto (Waar was je nou, 2005), de andere keer raakt de taal

[p. 74]

weg (De hoedenwinkel, 2008). En altijd zijn er de precieze formuleringen die Schippers nodig heeft, want hij is een secuur waarnemer.

Schippers' nieuwste verhalenbundel, Voor jou, past helemaal in de lijn van zijn oeuvre: er verdwijnen twee mensen, meegenomen door de dood. Maar later duiken ze weer op. Je kunt het vertellen alsof het om personages gaat. In dit geval zijn het echter Gerard Brands (Gerard Bron) en Henk Bernlef, werkelijke mensen, vrienden van K. Schippers. Samen met hen maakte hij indertijd het tijdschrift Barbarber.

Als Schippers in Brussel is om workshops voor filmstudenten te verzorgen, overlijden zijn vrienden, kort na elkaar. Het woord ‘overlijden’ gebruikt Schippers overigens niet in zijn bundel. Hij schrijft dat ze verdwenen zijn. Ook het woord ‘dood’ vermijdt hij; hij vervangt het door het kruisteken dat wel voor een overlijdensdatum geplaatst wordt.

In Brussel zou Schippers ook werken aan de afronding van zijn verhalenbundel. Er ontbrak nog iets aan, iets wat tussen de verhalen zou moeten. Dat ‘iets’ worden zijn vrienden. Na hun dood duiken ze weer op: ze neuzen in zijn papieren, lezen zijn verhalen, zijn de lezer soms vooruit. Buiten de verhalen zijn ze dood, maar in Voor jou komen ze weer tot leven.

Het is misschien wel het liefste dat je kunt doen, je verzetten tegen de absoluutheid van de dood en je vrienden in leven houden. Schippers beschrijft hoe Brands en Bernlef al tot leven gewekt werden door hun stemmen die hij 's nachts op de radio hoorde, en door de laatste foto's die hij van hen had. Maar ze beginnen pas echt te bewegen en mee te doen in de verhalen, waarna ze er weer bijna helemaal zijn. Om met Achterberg te spreken: op adem na en ogenblik.

Voor jou is daarmee een bijzondere verhalenbundel geworden. Het lijkt alsof het niet gaat om de verhalen, maar om wat daartussendoor gebeurt, om wat zich in de verhalen dringt. In een passage schrijft Schippers over iemand die tijdens een film bleef haken bij de scènewisselingen. In die film zit iemand aan het strand en het volgende moment zit hij in huis een pijp te roken. Wat is er in de tussentijd gebeurd?

In het werk van Schippers zie je steeds weer de aandacht voor die tussentijd, voor de dingen die we gewoonlijk veronachtzamen, de dingen die we slechts vanuit een ooghoek zien. In Voor jou heeft hij het ergens over ‘de delen van de kaart waar niets gebeurt, tussen twee steden of vlak onder een meer.’ Daarover schrijft hij. Het zijn onaanzienlijke zaken en toch geen kleinigheden. Schippers kijkt net iets anders dan de gemiddelde mens, dan wij dus, en wij mogen met hem meekijken.

Voor jou bevat prachtige verhalen: over een promptboekje van Marilyn Monroe; over het aantekenschrift van de operateur van een bioscoop; over een model van de schilder Balthus; over Rudy Kousbroek; over Magritte en de huizen waarin hij woonde. Maar het geheel is meer dan de optelsom van de verhalen. Ook tussen de verhalen woelt er van alles. En steeds weer lopen er de vrienden rond, verdwenen, maar niet voorgoed. Voor jou is zo'n vol boek, dat het niet in de woorden past.

K. Schippers, Voor jou. Querido, Amsterdam 2013, 196 blz., €19,95.

Teunis Bunt