Liter. Jaargang 16

[p. 26]

Jurgen Tiekstra
Melle Bakker

Op het perron tegenover het zijne liet een moeder de hand van haar snotterende dochtertje los om een zakdoek uit haar schoudertas te pakken. Even verderop stonden twee Turkse jongens te lachen. Blaauw wipte van zijn ene op zijn andere voet en twijfelde of hij zijn tas wilde neerzetten. Hij keek naar de moeder die het kindje liet snuiten. Ze zijn zich van geen kwaad bewust, dacht hij. En waarom zouden ze ook?

Blaauw liet zijn lange jas openhangen. Hij zette de tas neer, nam met de linkerhand zijn hoed af en trok zijn rechter door de voren in zijn haar. De gelaten stemming in dit deel van de wereld volgde uit het uur van de dag. Het was aan het eind van de donderdagmiddag en nog onverwacht licht. De lucht was zuiver, ondanks de autoweg direct achter het station en de vliegtuigen boven het dorp, dalend met uitgeklapt landingsgestel.

Meteen nadat hij uit de radiostudio was gestapt, had hij zijn linkerhand naar zijn rechteroksel gebracht. Droog. Maar het moment daarop had hij zijn lichaam zich voelen spannen. In het toilet dronk hij uit de kraan en maakte zijn hoofd nat. Heel even had hij zijn hand op zijn middenrif gelegd en in- en weer uitgeademd. Bij de uitgang hield de portier hem tegen. Hoezo had hij geen pasje?, had de man in blauw gevraagd. Met wat voor reden was hij hier? Met wie had hij contact gehad? En even plotseling wilde de portier weer van hem af. Het was wel goed zo. Hij werd door de beveiligde draaideur het omroepgebouw uitgelaten.

In het praatprogramma op de radiozender had hij als deskundige opgetreden. Eerder die week was van een man van zevenendertig bekend geworden dat hij zijn vrouw en kinderen had omgebracht. Nog geen maand geleden had diezelfde man in een tv-programma een oproep gedaan aan iedereen die een tip had over de verdwijning van zijn echtgenote en zijn twee zoontjes. Want op een late maandag-middag was hij van zijn werk bij een grote verzekeraar thuis gekomen in een onheilspellend leeg huis. De jas van zijn vrouw hing nog aan de kapstok, de rugzakken van zijn kinderen stonden nog in de hal, maar van hen zelf was geen spoor.

Ongerust geworden had hij zijn schoonfamilie gebeld, die daarna de politie had ingelicht. Diezelfde avond nog werd een vergeefse opsporingsactie op touw gezet. Een buurtgenoot dacht hen eerder die dag in het dorpscentrum te hebben gezien, maar hij was de enige.

[p. 27]

Later hadden de beelden op het ochtendjournaal iets heel anders verteld. Op het televisiescherm was een verslaggeefster te zien, een stand-up voor een rijtjeshuis in Blaricum, in het pulserende licht van een politieauto. Over de voortuin was een witte tent gespannen. Daar bleek het gezin begraven. In de voortuin. Niemand had wat gezien. Maar de verzekeringsman was in voorlopige hechtenis genomen.

In het radioprogramma waarin hij was uitgenodigd werd aan Blaauw - als psycholoog die net een licht provocatief essay had gepubliceerd onder de titel Forensische psychologie als Spielerei - de vraag gesteld wat de man gedreven had. Hij had uitgelegd dat, als er nog zo weinig bekend is, in de klassieke forensische psychologie steevast drie scenario's op tafel liggen. De dader kon een man zijn met een psychopathische persoonlijkheid. Maar dat was niet noodzakelijk. Ook kon hij gehandeld hebben vanuit een psychose. Of hij kon geplaagd zijn door psychische problemen als gevolg van een traumatisch verleden. Maar de echte uiteindelijke vraag was: had de man een autonome keuze gemaakt, een weloverwogen beslissing genomen, om aan het leven van zijn vrouw en kinderen, en zo aan zijn eigen, een einde te maken?

‘Nee,’ zei Blaauw. Hier kwam zijn selling point. En juist nu was hij schor. De presentator gebaarde dat hij dichter bij de microfoon moest gaan zitten. De tafel waaraan ze zaten stond vol monitors. Rondom waren zoveel stoelen aangeschoven dat er plaats was voor minstens tien man. Met zijn hoofd gebogen haalde de presentator het ene a4-tje onder het andere vandaan. Blaauw schraapte zijn keel en schoof naar het puntje van zijn stoel: ‘Nee. Dit hád niet anders kunnen aflopen. Vanaf het begin van het huwelijk tussen de verdachte en zijn vrouw heeft het zo moeten gaan. Vanaf het begin van zijn leven heeft dit zo moeten gaan.’

De presentator keek quasi verrast op. ‘Hoe kunt u dat zo zeggen? U hebt zojuist met zoveel woorden gezegd dat deze man misschien een psychopaat is.’ Blaauw: ‘Daar kan ik me niet over uitlaten. Daar gaat het ook helemaal niet over.’ Om er in één adem aan toe te voegen: ‘Bovendien wordt vaak over “psychopaat” gesproken waar “sociopaat” wordt bedoeld. Kijk,’ zei hij, ‘ik kan zeggen wat ik zeg vanwege het feit dat de vrije wil niet bestaat. Of laat ik het anders formuleren: ik kan dat poneren, omdat dit mijn persoonlijke overtuiging is. Een mens is het product van zijn omgeving, zijn opvoeding, zijn karakter, zijn hersengesteldheid en van de miljoenen stimuli in zijn bestaan. Vanaf dag één had die optelsom maar één uitkomst. Die explosieve cocktail was, om het religieus en wat pathetisch te zeggen, voorbestemd.’

Het duurde langer om het omroepgebouw te verlaten dan om naar het treinstation te lopen. Het had geen zin meer om terug te gaan naar de universiteit. Op het perron aangekomen helde hij voorover op zijn voeten en keek hij in de kilometers

[p. 28]

lange lengte van de spoorwegrails. Daar waar het spoor leek te eindigen was het grijze silhouet van stedelijke hoogbouw te zien. Terwijl Blaauw langs de rechte lijn blikte, hoopte zich vanuit de andere richting de energie op van een aanstormende sneltrein. Drie seconden lang zongen de rails, net voldoende tijd voor hem om zich om te keren, waarna hij toch verrast werd door de massieve luchtklap van de langs hem ontploffende intercity. Met doodsverachting ratelde de sneltrein voorbij. Daarna was het geweld even plotseling weer verdwenen. De rails zwegen. De duiven fladderden routineus weer naar beneden.

Met rechts wierp hij de sleutel drie keer omhoog voordat hij hem in het huisslot stak. Een half uur later hoorde hij Robin de voordeur sluiten. Ergens merkte hij dat zijn lichaam zich harnaste. In de gauwigheid keerde hij het vlees, klikte hij de afzuigkap aan, die meteen met veel geraas aansloeg, en keek hij kort hoe zijn vrouw Ellis uit haar armen in de box liet zakken. Terwijl ze nog over de box gebogen stond, keek ze met een vlakke glimlach in zijn richting. ‘We zijn er weer, hoor,’ riep ze over het lawaai van de afzuigkap heen. Ze liep naar hem toe en kuste hem op de mond. Onbedoeld draaide hij weg. ‘Je ruikt naar zweet,’ zei hij. ‘Ja, ik weet het: ik stink,’ antwoordde Robin. ‘Het was gigantisch warm. En ik heb de hele dag rondgerend.’ Ze opende de deur van de koelkast en pakte een flacon melk. ‘Moet die afzuigkap zo hard aan?’

Als antwoord klikte hij hem weer uit en keek hij hoe zijn vrouw zich, met het melkpak in haar hand, naar hem toedraaide en haar linkerbeen in de lucht stak. ‘Hoe vind je ze zo?’, vroeg ze. ‘Mooi,’ antwoordde hij. ‘Alleen, ik houd niet van hakken.’

‘Ja, dat weet ik nu wel.’

‘Nou ja, je vraagt ernaar.’

Nadat ze de keuken uit was gelopen en hoorbaar op de bank in de woonkamer was geploft, liep hij haar achterna. Blaauw ging op de leuning zitten en streek even over haar haar. ‘Het eten is zo klaar.’ Met veel moeite trok ze haar nauwe laarzen uit en strekte zich daarna uit op de bank. Het nylon van de panty glom in het licht.

De moordenaar heette Melle Bakker. Dat wist Blaauw van Robin, niet van het nieuws. Ze had hem eraan herinnerd. Want Robin had hem gekend, beter dan hij. Van een vriendin had ze gehoord dat Melle te zien was geweest in het opsporingsprogramma. Tien jaar lang had de vriendin hem niet meer gesproken of gezien, maar zonder moeite had ze haar vroegere medestudent herkend. Geschokt had ze aan de telefoon herhaald wat zijn gezin was gebeurd. Het was gruwelijk en vreemd. Toen al, toen ze in wezen niks wisten. En vanochtend had Robin met

[p. 29]

open mond naar het vroege journaal zitten kijken, haar vingers brandend aan de kop thee die ze vasthield. ‘Wat heeft die gozer gedáán?’

Blaauw had de radioredactie niet gemeld dat hij Bakker in het verleden ooit gesproken had. Dat was niet relevant, vond hij. En verder wilde hij er niet over denken. De redacteur had hem op zijn mobiele telefoon gebeld om te vragen of hij zijn visie wilde geven, zo helder en bondig mogelijk. Dat was alles. Meer niet. Maar op de terugweg uit de studio, lopend door het omroepgebouw, had Blaauw zich met een onmiskenbare steek gerealiseerd waarom hij dat niet had willen vertellen. Hij had Melle Bakker niet onsympathiek gevonden. Aardig zelfs, en scherp.

Met Robin zat hij achter het huis te eten. Aan de andere kant van de schutting hoorde hij de buren praten. Ellis speelde in het gras met een teiltje water en campingbekers. De zwaluwen kwamen zo schril overgevlogen dat het leek alsof er een auto met een versleten v-snaar door de buurt reed. Natuurlijk ging hun gesprek over Melle Bakker. ‘Ik weet het nog goed,’ zei Robin. Ze zuchtte vanachter haar volle bord.

‘Als je het er niet over wilt hebben, moet je dat zeggen. Maar je begint er zelf over,’ zei hij. ‘En ga toch eens rechtop zitten.’

Robin hield haar blik gericht op een plek onder de tafel, waar haar gedachten zich hadden verzameld. ‘Ik zeg toch helemaal niet dat ik het er niet over wil hebben. Maar dat jij hiervan je dagelijkse werk maakt, betekent niet dat dit voor iemand anders niks voorstelt.’

‘Ik zeg niks.’

Robin kletterde haar bestek neer en kwam overeind. ‘Je zegt wel iets.’

‘Wat zit je dwars dan?’

‘Dat ik hem van vroeger ken, dat wij Ellis hebben, dat het zo erg is wat er is gebeurd. Misschien wel dat het een bericht op het journaal is. Dat verdient het niet. Dit is niet zomaar iets waarvan je een nieuwsitem maakt met twee zinnen en drie beelden. En één mening.’

‘Vind je het goed dat ik wel dooreet?’, vroeg Blaauw, terwijl hij één van zijn laatste happen in de mond stak. Hij stond op en pakte Ellis van de grond. Hij knuffelde haar en gaf haar een kus op haar wang.

‘Volgens mij vindt ze het niet prettig wat je doet,’ hoorde hij Robin zeggen. Maar hij bleef haar vasthouden. ‘Zet haar gewoon even neer,’ hield ze vol. ‘Bij de kinderopvang hebben ze ook al de hele tijd met haar gezeuld. Laat haar nou maar gewoon.’

Met zijn dochter in zijn armen keerde hij zich om. ‘Ik mag toch zeker wel mijn dochter even vasthouden,’ begon hij. Maar direct daarna zette hij Ellis met een bons terug op het gazon. ‘Het is ook wel goed.’

[p. 30]

‘Doe eens even relaxed. Je knijpt haar helemaal fijn.’

‘Ik wilde haar gewoon even dichtbij mij voelen,’ zei hij gedempt.

‘Dat lukt je niet door iemand fijn te knijpen.’

Blaauw liep het huis in en ging op het toilet zitten. Met een ruk trok hij aan de wc-rol. Het papier golfde neer op de vloertegels. Hij duwde het in een prop tegen zijn ogen. Hij had zin om te huilen, maar voelde niks. Even dacht hij verdriet te bespeuren, maar toen was het weg. Terug in de tuin liep hij naar Ellis en pakte haar opnieuw op. Hij snoof haar geur op. Ik wil haar nooit kwijt, wist hij.

Robin keek hoe hij weer plaatsnam en zout over zijn bord begon te strooien. ‘Wat doe jij onrustig, zeg. Wees even lief voor jezelf.’

‘Ik was vanmiddag nog op de radio,’ begon hij.

‘Waarover dan?’

‘Hierover.’

‘Waarover?’ Robin keek hem aan. ‘Over Melle?’

‘Ja.’ Toen ze verder zweeg, begon hij uit te weiden. ‘Ik heb naar aanleiding van mijn essay mijn perspectief gegeven op het hele gebeuren. Natuurlijk valt er nog niks te zeggen’ - zijn vrouw hield haar blik op haar bord gericht - ‘maar ik vond het moment gerechtvaardigd iets te vertellen over de bepaaldheid van wat, nou ja, Bakker overkomen is. Je kent mijn verhaal: dat dit zo'n moment was dat er altijd aan zat te komen.’

‘Heb je verteld dat je hem goed kent?’

‘Nee.’ En na een tijdje: ‘En goed kennen? Dat is te veel gezegd.’

‘Doe niet flauw.’

‘Dat doe ik toch niet?’

‘Dat is toch gek? Dat je dat niet zegt.’

‘Gek? Het is geen geheim. En het is toch niet relevant?’

Robin boog zich over haar bord en stak een stuk vlees in haar mond. ‘Misschien heb je gelijk,’ zei ze kauwend. ‘Maar toch. Schaam je je?’

‘Ik weet wel dat die journalisten het graag hadden geweten, dat ik hem gekend heb,’ zei Blaauw. ‘Maar dat is iets anders.’ Hij keek Robin aan, vragend om bevestiging. Zij haalde haar schouders op. Daarna schoof hij zijn stoel met een ruk achteruit. Even keek Ellis stil verwonderd op, vervolgens zag Blaauw haar onderlip trillen. Zachtjes begon ze te snikken. Hij keek naar het meisje in het gras. In beide handen hield ze een neonkleurige campingbeker in de lucht. Met een vertrokken mondje keek ze naar Blaauw, wachtend tot haar vader haar met een lach zou bewijzen dat er niets aan de hand was. Dat het goed was zo.

[p. 31]

Hij zag voor zich hoe hij een jaar eerder in de deuropening had gestaan. Vroeg in de zaterdagochtend had hij haar uit de wieg gehaald en bij hen in bed gelegd. Daarna was hij naar beneden gelopen om koffie te zetten. Twee weken oud was ze. De bevalling had lang geduurd. Uitgeput lag Robin in het ziekenhuisbed, met een verfrommelde Ellis tussen haar grote borsten, toen hij de nog kloppende navelstreng doorknipte en het bloed in het rond spatte. Alsof het niks was, had hij zijn vrouw en het kindje mee naar huis genomen. Maar twee weken later stond hij in de deuropening, koppen koffie in zijn handen, en zag hij het meisje liggen in het onmetelijke bed, de armpjes omhoog, de vuistjes gesloten. Fragiel en fijn naast het grote vrouwenhoofd van Robin. Ergens begon het te dagen wat er was gebeurd. Hij zette de koffie weg en ging naast zijn dochtertje liggen. Ze had haar ogen lichtjes geopend en keek in het luchtledige. Hij omklemde haar armpje en legde zijn wijsvinger in haar hand, die ze direct daarna dichtkneep. Terwijl ze zo lagen, hoorde hij dat de verwarming aansloeg en de buizen zachtjes begonnen te tikken. Beneden werd de ochtendkrant door de brievenbus geduwd. Daarna was de adem van het meisje heel even het enige hoorbare op aarde.

‘Jij gaat in bad, en daarna naar bed,’ hoorde hij Robin zeggen. Blaauw opende zijn ogen en zag hoe ze Ellis onder de oksels pakte, optilde en met haar het huis binnenliep. Even later hoorde hij door het openstaande raam van de slaapkamer boven zijn hoofd de laatste voetstappen op de trap, de deur die geopend en gesloten werd en de alweer vrolijke geluiden uit de mond van Ellis. Het roze teiltje in het gras was nog halfvol met water. Hij pakte het op en goot het leeg over de framboos.

Nu Robin was opgestaan voelde hij haar intenser dan hij haar ooit kon voelen als ze bij hem was. Blaauw ging zitten en vouwde zijn handen. ‘U geeft mij dit leven,’ fluisterde hij. ‘U geeft mij dit leven en u geeft mij dit bestaan.’ Verbaasd keek hij naar zijn gevouwen handen, dat eeuwenoude gebaar nu en hier in zijn achtertuin: zijn te kort geknipte duimnagels, zijn trouwring onzichtbaar achter de verstrengelde vingers. Ineens gaf de angst hem zo'n stomp in zijn maag dat hij misselijk werd. In zijn handpalmen prikte zweet. Verkrampt hield hij zijn handen ineengeklemd. Alle kabels in zijn lijf spanden zich aan.

Hij weigerde op te staan.

Hij weigerde zijn stoel naar achteren te schuiven.

Hij weigerde het huis binnen te gaan.

Van nu af weigerde hij elke stap.