sen. Geen eenduidig antwoord overigens, want hoeveel er over die twee is gedacht, geschreven en verbeeld, laat Schipper zien in haar nieuwe boek: Overal Adam en Eva. De eerste mensen in jodendom, christendom en islam.
Dit is een boek met een goed doordachte opbouw. Twee kleurenfotokaternen zijn opgenomen tussen de hoofdstukken, per hoofdstuk zijn achterin noten opgenomen, er is een register, en natuurlijk een bibliografie. Af en toe gaat er iets mis, verschuiven de nootnummers of klopt de verwijzing naar een afbeelding niet, wat erg jammer is, maar wellicht kan dit in een volgende druk verbeterd worden.
In twee inleidende hoofdstukken kijkt Schipper naar de verhalen en beelden die binnen de wereldgodsdiensten jodendom, christendom en islam rondom Adam en Eva zijn geschapen. Opvallend vond ik haar voorzichtige constatering dat islam en jodendom rijk zijn aan verhalen met verrassende details, omdat er tegen beelden negatief werd aangekeken, terwijl in het christendom de taal juist sober is, en de beeldcultuur rijk en gevarieerd.
De volgende hoofdstukken zijn thematisch en min of meer chronologisch geordend. Het gaat vanaf de schepping van Adam richting de verdrijving uit het paradijs, Adam en Eva's lot daarna en de haat en nijd tussen hun kinderen. Overal Adam en Eva is een lijvig boek over lijvige en vaak lijfelijke vragen, vragen waarover mensen zich eeuwenlang suf gepiekerd hebben. Waar lag het paradijs? Kon de slang praten? Hadden Adam en Eva een navel? Was Adam besneden? Hadden die twee seks in het paradijs? Was Eva al zwanger voor zij het paradijs moest verlaten? Van alles wordt verklaard: hoe we aan onze voetholtes komen, hoe de tarwe ontstond, waarom er rijken en armen zijn, waarom er verschillende rassen zijn.
Schipper geeft niet alleen informatie over verschillende antwoorden die zijn gegeven in woord en beeld, ze laat ook de wisselwerking tussen mythen en wereldbeeld zien. De mythen dienden als verklaring voor het beeld dat de mens in de loop der tijd van de wereld had, maar versterkten dat beeld ook en hielden het in stand. Schipper schrijft met name uitgebreid over het vrouwbeeld, over de lagere positie die Eva vaak krijgt in de verhalen en afbeeldingen. Neem de tweede verhaalvariant uit Genesis, waarin Eva uit Adams rib wordt geschapen. In sommige afbeeldingen is de creatie uit een rib zelfs vervangen door procreatie: Adam ‘baart’ Eva. Dit zou een oplossing geweest kunnen zijn voor het ‘probleem’ dat uit Eva de hele mensheid voortkwam. Die grote rol paste haar als vrouw niet. In menig verhaal is het Eva die als eerste verleid wordt, wat opnieuw een bewijs is voor haar zwakheid. Allerlei wonderlijke conclusies zijn aan haar lagere positie verbonden. Dat de man de vrouw ten huwelijk moet vragen bijvoorbeeld. En voor wie nog niet wist hoe Adam, hoe de man, aan zijn baard komt: Eva had te weinig ontzag voor Adam, tot God hem van een baard voorzag. Is het daarom dat ik het niet zo op baarden heb?
Er staan tal van vermakelijke verhalen in Overal Adam en Eva. Toch raakte ik op den duur vermoeid van dit boek. Wat is er toch een hoop geteld en gerekend - op vrijdag 26 maart zou Adam om 12:15 de dieren namen hebben gegeven, aldus Agostino Inveges (1649). Wat zijn de verhalen over Adam en Eva als verhaal tekort gedaan door gepieker over sprekende dieren bijvoorbeeld. En dat gepieker is één, maar het geruzie dat daaruit soms is voortgekomen is twee. Schrijnend vind ik het dat dit verhaal, dat gebruikt is
Auteursrechtelijk beschermd