Liter. Jaargang 15

Jezus sprak straattaal

‘Speech op de berg #3: “Je weet wel dat je niet vreemd mag gaan. Maar ik zeg jou: als je naar een chimeid kijkt en haar met je ogen uitkleedt, dan ben je in je hart al vreemdgegaan. Je kijkt en je denkt dat je nix verkeerd doet. Think again. Of je het nu in je hoofd doet of in het echt, dat maakt voor God niet uit, want je hebt het in je hart al gedaan. Dus als je oog je op de verkeerde weg brengt, trek dat oog dan uit je hoofd en gooi het weg! Als je hand je op de verkeerde weg brengt, pak een niffie en hak je hand af! Want je kunt beter één lichaamsdeel verliezen dan met heel je lichaam in de hel gegooid worden”’ (Mattie 5:27-30).

Het is even wennen: Jezus die zich uitdrukt als een antilliaanse straatjongen in plaats van als nette debater, maar als je De torrie van Mattie leest, lijkt dat eerste zelfs waarschijnlijk. De hel, handen afhakken en ogen uitrukken: in straattaal klinkt het natuurlijk.

De torrie begint met de stamboom van Jezus, die in een speels diagrammetje is weergegeven. De naverteller, Daniel de Wolf voegt de volgende explanation toe:

‘Yo peepz, dit is dus de family tree van Jezus, je weet toch.

David was een grote koning van way back.

He en wat voor ladies staan er in deze stamboom. Vrouwen werden als minder gezien, je weet toch. Tamar, chimeid die balde met haar eigen schoonvader omg! Rachab: buitenlandse hoer omg! Ruth, allochtone vrouw, eerste generatie. De vrouw van Uria, over deze torrie heeft David de poet later nog wat pokoes gemaakt. En dan Maria, tienermoeder (maar dat was heel normaal in die tijd).

[p. 74]

En oh ja, nog wat Maria kreeg Jezus niet bij Jozef a.k.a. Jowie...’

Kortom: het evangelie van Matteüs past naadloos in de wereld van de straat. En wat voor figuren lopen daar rond. Neem Johnny-boy. ‘Een man die Johnnyboy heette maakte noize in de woestijn van Judea. Zijn streetname was ‘De Doper’. [...]

Overal waar hij kwam, riep De Doper: ‘Maak een u-turn, want een nieuwe wereld is op komst! Jullie lopen op de verkeerde weg, peeps! Het koninkrijk van God komt eraan! A New World Order! Revolution is coming!

De Doper droeg simpele streetwear van kamelenhaar. Maar verder was deze man een soort kruising tussen een rastafari en zo'n into the wild type dat je weleens op Discovery ziet. Een survivor. Hij leefde van sprinkhanen en wilde honing. Ik zweer het je vriend’ (Mattie 3:1-4).

Tja. Nu zegt het me toch wat. Ieder zijn ding. Toch?

‘Toen Jezus in Kafarnaum ging wonen, begon hij zijn ding. Hij riep hetzelfde als De Doper: “Maak een u-turn! Begin een nieuwe leven. Het koninkrijk van God, de revolutie komt eraan!”’ (Mattie 4:17).

En dan moet je bij revolutie natuurlijk niet fronsend bedenken dat Jezus toch geen politieke agenda had, maar gewoon de kracht van het woord tot je laten doordringen. Revolutie. Dat is een totale omwenteling. Doe je niet zomaar.

Het evangelie van Mattie is een evangelie in zichzelf door de manier waarop het opgeschreven is. Het is niet voor nette gelovigen, oftewel reli-bobo's. Jezus legt het uit als hij Mattie op de stoep van het incassobureau ziet chilien. ‘Jezus zei tegen hem “Volg Mij”. Mattie stond op en werd één van Jezus matties. Bij de osso van Mattie gingen ze wat snacken. Er kwamen nog veel meer deurwaarders en andere peeps die slecht bekend stonden en samen chillden ze rustig. De relibobo's zagen dit en zeiden tegen de homies van Jezus: “Waarom eet jullie Meester met slechte mensen? Maar Jezus hoorde het en Hij zei: Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar zieken wel. Denk maar eens goed na over wat ik nu ga zeggen: Ik wil jullie liefde zien en geen fake religie. Ik ben niet gekomen voor gelovigen die zichzelf heel wat vinden, maar voor de gewone mensen die fouten maken”’ (Mattie 9:9-13).

Dan zeg ik: als een rechtvaardige een gelovige is die zichzelf heel wat vindt, wat is Jezus dan? Die was toch de meest rechtvaardige mens die de wereld ooit gekend heeft? De vraag is alleen of je op deze slak zout moet leggen. Dat is misschien typisch iets voor reli-bobo's.

De herder uit de gelijkenis van het verloren schaap wordt zonder explanation een goede meester die met zijn klas op schoolreis is naar Walibi. Als er eentje verdwaald is laat hij zijn ‘19 kids bij de ingang achter en checkt het hele park totdat hij het kind gevonden heeft’ (Mattie 18:12, 13).

In het lijdensverhaal is Daniel de Wolf wat voorzichtiger, terwijl dit toch het rauwste gedeelte van het evangelie betreft. Hier geen keiharde gangs en messentrekkerij. De haan kraait er, terwijl het onwaarschijnlijk is dat een jongere van de straat ooit door een haan gewekt wordt. In de explanation wordt gerept over het belletje van de eerste trams. Je weet toch. Aan het kruis wordt heel wat afgedist, door de soldaten van Master P., maar ook door de leiders van de bangsa en de religieuze leiders, en niet te vergeten de gangsters links en rechts van Jezus. ‘Eli, Eli, lema sabachtani’, roept Jezus. ‘Mijn God, Mijn God, waarom hebt U mij in de steek

[p. 75]

gelaten?’ (Mattie 27:46). Het is het meest respectvolle deel van de torrie, maar daardoor ook het minst verrassend. Hier niet zo'n frisse blik op het klassieke passieverhaal als pakweg Bach en zijn voorgangers, die het navertelden in de taal van de muziek. Wat een revolutie moet dat geweest zijn.

Van de chille megapicknick tot Mattie die op de stoep van het incassobureau zit te chillen, het belangrijkste ingrediënt van De torri is de weergaloze humor. ‘Je snapt dat Hij de talk of the town was en de buzz of the day’ (Mattie 4:24).

En dan is het heel jammer dat er in het boekje opeens een heel bevoogdende explanation zit. Het gaat om Jay-d die zelfmoord heeft gepleegd: ‘Als je wanhopig bent: beter vlucht je naar God toe, in plaats van God weg! Ga praten met mensen die je vertrouwt. Ga bidden.’ Opeens is er een oordeel nodig. Alsof de auteur bang is dat de jongeren van de straat zelf ook zelfmoord gaan plegen. Maar therapeutische tips horen niet in De torrie thuis. Het verhaal is krachtig genoeg in zichzelf.

Het vermanende vingertje is ook in christelijke kringen niet ver te zoeken. In diverse kritieken wordt gesteld dat dit evangelie onleesbaar is voor mensen die niet thuis zijn in straattaal en ook ‘dat dit niet mag’. Dan zeg ik: word als een straatkind! Blijf toch die argeloosheid en onbevangenheid vasthouden! Als gelovige begrijp je toch zeker wel dat met de chille megapicknick de spijziging der vijfduizend bedoeld wordt? En anders is er nog altijd de verklarende woordenlijst achterin. Bovendien is De torrie nou eenmaal niet voor traditionele gelovigen bedoeld en verspreidt zich snel in de buitenwereld. De eerste druk was binnen een paar dagen al uitverkocht (november 2011). Een basisschoolleraar meldt op internet dat zijn leerlingen geboeid luisteren en lang over het verhaal napraten. Het boekje haalde zelfs ‘De Wereld Draait Door’. Rapper Kempi, die zelf gelovig is, legt Matthijs van Nieuwkerk uit dat de Bijbel voor jonge mensen best moeilijk is. Vervolgens geeft hij een weergaloze vertolking van zijn eigen versie van het evangelie. Ik versta het nauwelijks, maar vind het poëtisch en prachtig. De rap eindigt simpel en doeltreffend: ‘[...] en noem het kind Jezus, da's hij die redt.’ Beluister het zelf op YouTube ‘dwdd: Kempi en de straatbijbel’.

Vervreemdend is wel dat je ook op internet kunt lezen dat gevangenispredikanten geen blijk van herkenning geven als een collega hen zonder verdere toelichting een passage uit De torrie voorleest. Je vraagt je af welke van de twee ze dan niet kennen: straattaal of het evangelie. En of ze allebei niet kennen voor hen niet hetzelfde is als een van de twee niet kennen. Misschien moet daar nog wat meer gechilled worden.

Hoe het ook zij: mij houdt de torrie voorlopig in zijn greep. Jezus sprak straattaal.

Daniel de Wolf (navertelling), De torrie van Mattie. Het evangelie van Matteüs in straattaal. Ark Media, Amsterdam 2011, 96 blz., €9,95. www.straatbijbel.nl
Gesineke Veerman