Voor vaders en zonen
Mijn vader verslond de boeken van Chaim Potok. ‘Prachtig,’ verzuchtte hij bij vrijwel elk van diens werken. ‘Dan zullen ze wel saai zijn,’ dacht ik van de weeromstuit (het waren mijn puberjaren) en ik ploeterde me noodgedwongen door mijn leeslijst heen. Even was lezen geen genot, maar een verplichting.
Ook toen die tijd voorbij was, duurde het nog lang voor ik me op Potok stortte. Maar het is zover gekomen, mede dankzij uitgeverij Brandaan, die een deel van Potoks werk opnieuw uitgeeft. En dus maken lezers opnieuw kennis met Asjer Lev en andere personages. Of, in mijn geval, voor het eerst. Hoe is het toch mogelijk, dacht ik ergens halverwege Mijn naam is Asjer Lev, dat ik dit destijds niet wilde lezen? Wat een prachtige, ingehouden stijl en vooral: wat een wonderschoon verhaal: over de opgroeiende Asjer, midden in de streng-joodse gemeenschap van New York. Ja, het boek kabbelt ogenschijnlijk traag voort, maar staat ondertussen bol van het ongezegde. De spanning kruipt tussen de regels door: tussen vader en zoon, zoon en moeder, moeder en vader, tussen dogma en creativiteit, kunst en religie. Of zijn die laatste twee gelijk? Jacob Kahn, leermeester van het tekenwonder Asjer, prent het zijn pupil in: ‘Dit is een traditie; het is zelfs een religie, Asjer Lev. Je treedt toe tot een geloof dat schilderen heet.’ Dat geloof brengt Asjer ertoe het ondenkbare te doen: hij schildert een kruisiging, om de agonie van zijn moeder te verbeelden. Een christelijk symbool, gebruikt door een chassidische jood. Waarom? Omdat, aldus de maker, er geen esthetische vorm in zijn eigen religieuze traditie is, waarin hij een schilderij kan gieten van uiterste kwelling en angst. Waar Pablo Picasso (‘De Spanjaard’) in het boek regelmatig zijn neus tegen het venster duwt, zien we hier de auteur zelf verschijnen: het bewuste doek (‘De kruisiging van Brooklyn’) is door Potok zelf geschilderd, onmiskenbaar geënt op Picasso's werk.
In De gave van Asjer Lev, volgend op Mijn naam is Asjer Lev, krijgen de genoemde thema's een nieuwe dimensie als een nieuwe generatie op het toneel verschijnt. Asjer Lev is naast zoon ook vader geworden, woont in Zuid-Frankrijk (waar ook Picasso zijn grootste jaren doorbracht) en keert - voor even - terug naar New York. Er is veel gebeurd, veel gezegd en vooral: veel geschilderd. Asjer heeft een evenwicht gevonden tussen het dienen van twee heren: de schilderkunst en
Auteursrechtelijk beschermd