Liter. Jaargang 15

[p. 13]

Maarten Elzinga
Philip Hodgins' haematopoëtica
Een inleiding aan de hand van Les Murray

Philip Hodgins (1959-1995) groeide op als zoon van een melkveehouder in het binnenland van Victoria, zo'n honderd kilometer ten noorden van Melbourne. Na zijn middelbareschooltijd werkte Hodgins als vertegenwoordiger voor een uitgeverij. In 1983, toen hij vierentwintig jaar oud was, werd er myeloïde leukemie bij hem geconstateerd: bloed- en mergkanker. De artsen verwachtten zijn leven hooguit enkele jaren te kunnen rekken. Die prognose bleek onjuist: Hodgins zou het nog twaalf jaar volhouden, en was gedurende langere perioden van remissie in staat een min of meer normaal leven te leiden. In 1986 schreef hij zich in als student Engels aan de universiteit van Melbourne en een jaar later trouwde hij met de schrijfster Janet Shaw. Ze kregen twee kinderen en betrokken in het begin van de jaren negentig een oude boerderij in de omgeving van het stadje Maryborough, waar Hodgins ook is gestorven.

Ongetwijfeld schreef Hodgins al poëzie voor 1983, maar zijn debuut, Blood and Bone (1986), is grotendeels gewijd aan zijn ziekte en de confrontatie met zijn eigen sterfelijkheid. Ook in zijn latere werk, waarin hij zich thematisch aanzienlijk verbreedt, is de dood voortdurend latent aanwezig. Zoals Les Murray het terugblikkend zou formuleren: ‘Philip schreef al zijn poëzie in de schaduw van zijn angstwekkende muze.’

Zo ontstond tussen 1983 en 1995 een oeuvre - zes bundels gedichten en een roman in verzen, Dispossessed - dat tot het beste behoort wat de Australische literatuur te bieden heeft.

Dat was althans ook de mening van Les Murray, die een aantal gedichten uit Hodgins' debuut opnam in zijn New Oxford Book of Australian Verse (1986) en later geregeld werk van hem publiceerde in de tijdschriften waarvan hij redacteur was, Poetry Australia en Quadrant.

Hodgins was een van de vele jongere Australische dichters die zich door het succesvolle voorbeeld van Les Murray aangemoedigd voelden om een van de internationale mode (de postmoderne abstractie van de zogenaamde ‘language poetry’) onafhankelijk soort poëzie te schrijven: een poëzie die zich niet probeert los te zingen van haar betekenissen maar vasthoudt aan de communicatieve functie van retorische figuren zoals de metafoor en de vergelijking. Het feit dat Hodgins en Murray allebei boerenzoons waren, jongens uit de bush, versterkte hun gevoel van

[p. 14]

verwantschap, en evenals Murray putte Hodgins gretig uit de thematische schatkamer die deze achtergrond hem bood. De op het Australische platteland nog zo vanzelfsprekende verstrengeling van leven en dood, bloei en ontbinding, en de meedogenloze schoonheid en onpartijdigheid van de natuur waren onderwerpen die hem in staat stelden zijn eigen existentiële kwetsbaarheid te objectiveren. Pas in zijn laatste, postuum verschenen bundel, Things Happen, waaruit alle hier vertaalde gedichten afkomstig zijn, keerde Hodgins expliciet terug tot het autobiografische thema van zijn debuut. Hij moet tot op de rand van de dood zijn pen in de aanslag hebben gehouden om met wrange, grimmige humor en een soms verbijsterend, haast bovenpersoonlijk observatievermogen verslag te doen van zijn laatste levensfase.

Murray en Hodgins raakten bevriend en er ontstond een levendige briefwisseling, waaruit Murrays biograaf Peter Alexander (A Life in Progress, 2000) herhaaldelijk citeert. Murray wijdde ook twee korte beschouwingen aan het werk van Philip Hodgins. Beide teksten werden herdrukt in zijn essaybundel A Working Forest (1997). Het eerste stuk, ‘Understated Mastery’ (‘Onnadrukkelijk meesterschap’), is een enthousiaste bespreking van de bundel Up on All Fours (1993). Murray roemt er de ‘grenzeloze kalmte’ die van Hodgins poëzie uitgaat, en noemt zijn verskunst even ‘praktisch en waarachtig’ als het vakmanschap van iemand die een houten vloer aanlegt of de palen voor een omheining slaat. Het tweede, waaruit ik hier tot besluit enkele passages zou willen citeren, houdt het midden tussen een boekrecensie (van Things Happen) en een necrologie. Het is getiteld ‘An Epilogue’ en vormt tevens de afsluiting, het slotakkoord, van Murrays essaybundel.

Het ‘Mildura Festival’ waar Murray aan het begin van dit stuk aan refereert, is een literair festival dat in 1995 voor het eerst werd gehouden in het gelijknamige stadje aan de Murray River, op de grens tussen de staten Victoria en New South Wales. Murray en Hodgins behoorden samen met onder andere chefkok en gastheer Stefano di Pieri tot de oprichters. Sinds 1997 wordt tijdens het festival ook jaarlijks een prestigieuze oeuvreprijs uitgereikt: de Philip Hodgins Memorial Medal.

‘Toen in maart dit jaar het eerste Mildura Festival plaatsvond maakte de leukemie die Philip Hodgins vanaf het begin van zijn carrière in haar greep hield, zich op voor de genadestoot. Philip en zijn vrouw Janet werden met een privévhegtuigje naar Mildura gebracht, voor een laatste vakantie in gezelschap van hun vrienden. Ondanks een onrustbarend laagje glimmend zweet, dat door dichter Robert Gray werd vergeleken met groene olijfolie, luisterde hij met onverminderd genoegen naar alle literaire roddelpraat en week ook nu geen duimbreed van zijn strijdlustige standpunten over wat goed was en wat rotzooi. Zoals altijd sprak hij over zijn dood als over een neutraal gegeven dat hij

[p. 15]

zonder angst tegemoetzag, zonder het onderwerp te vermijden of er pathetisch in te zwelgen, maar met onverschrokken zelfbeheersing en luciditeit. De enige uitroep die hij zich ooit had veroorloofd dateerde van twaalf jaar geleden, toen er leukemie bij hem was vastgesteld en de artsen hem nog drie jaar gaven. “Mijn dromen,” schreef hij toen in een gedicht, “die onderbreek ik niet langer dan een ogenblik!”’
‘Philip schreef al zijn poëzie in de schaduw van zijn angstwekkende muze. Het grootste deel van zijn werk gaat niet over ziekenhuizen of medische behandelingen, maar niemand heeft beter geschreven over die wereld, waarin hagelwit de enige draaglijke kleur is. Soms lijkt het of zijn afgrijzen meer de chemotherapie dan de dood zelf betreft.’ [Volgt een citaat uit het hieronder in vertaling afgedrukte gedicht ‘Prognosis’]
‘Philips areligieuze stoïcisme sluit aan bij een bepaalde heroïsche tendens in de Australische traditie. Het is alsof hij schildert met het mes van een chirurg. In die traditie overheerst een laconieke toonval, die we van oudsher associëren met de bush. Philips' hele werk kan misschien worden gezien als de grondigste en modernste versie die deze laconieke modus tot nog toe heeft voortgebracht. En voorlopig, voor heel lang, zal alles wat op die toon over het rurale leven wordt geschreven onvermijdelijk klinken als een soort tweedehands Hodgins.’
‘De postuum verschenen bundel Things Happen bestaat uit twee afdelingen, getiteld “Rural” en “Urban”. In die laatste sectie staan ook de gedichten over zijn ziekte [...] Naast het al geciteerde “Midday Horizon” [zie de vertaling hieronder] bevat het “rurale” deel van het boek een half dozijn gedichten die tot de hoogtepunten van zijn country-poëzie behoren.’
‘Toen Philip was overleden, in augustus, kwamen zijn vrienden uit heel Australië bijeen voor de begrafenis. [...] Van het Timor-kerkhof, even buiten Maryborough, is mij vooral bijgebleven dat er dankzij de afrastering die grazende dieren buiten het terrein hield, nog een keur aan fijne inheemse grassen en kruiden groeide tussen de grafzerken op die lage heuvel. Ik heb daar over hem gezegd dat zijn vroege dood waarschijnlijk een van de pijnlijkste verliezen is die de Australische poëzie ooit heeft geleden, vooral nu hij juist hard op weg was zich internationale faam te verwerven. En dat ik hem altijd heb beschouwd als onze grote voorvechter tegen de vijand van wie niemand het kan winnen. Elk jaar dat hij overleefde, schrijvend, pratend en hopend - net als wij allemaal - op een spoedige doorbraak in de strijd tegen kanker, werd

[p. 16]

door iedereen die van hem hield gezien als een overwinning voor onze kant. Maar dat was niet het beste wat er na zijn dood over Philip werd gezegd. Het beste kwam van een dame uit de buurt van Moss Vale, iemand die ik niet kende, een vriendin van een vriendin: ze zei dat het werk van Philip Hodgins de eerste poëzie was die ze ooit had gelezen zonder zich een idioot te voelen. Over die opmerking zou hij verrukt zijn geweest.’