Liter. Jaargang 15

[p. 5]

Eugenio Corti
De degradatie van Sint Joris

Toen Marietta, ouderenconciërge in Brianza, vernam dat Sint Joris van de heiligenkalender was gehaald, viel dat erg slecht bij haar.

Wie had dit gedaan en waarom? Marietta tuurde door haar bril in de krant van mevrouw Frigerio, waarin het nieuws stond. Er was geen twijfel aan: Sint Joris was misschien nog net niet afgeschaft, maar dan toch in elk geval gedegradeerd. En niet alleen hij: met hem waren verschillende andere heiligen, dertig maar liefst, gereduceerd tot een lagere status of helemaal van de heiligenkalender verwijderd. De krant schreef het initiatief toe aan de ‘Congregatie voor de Goddelijke Eredienst’; maar helemaal duidelijk was het niet. Misschien - dacht Marietta - waren het die priesters in burger, je zag ze de laatste tijd ook al in Brianza.

Die mensen, dacht Marietta, haar ogen nog altijd gericht op de krant, houden helemaal niet van heiligen: dat weten we zo langzamerhand wel. Sterker nog, dacht ze, een beetje in verwarring (ze had niet ‘gestudeerd’, dient men te begrijpen), ik kan het mis hebben, maar die mensen zien misschien wel helemaal niets in het verschijnsel heiligheid... Maar meteen sprak ze zichzelf, gelovig als ze was, bestraffend toe: dat was niet erg liefdevol, nee, dat was roddelen.

Ze zette haar bril af om na te denken, maar mevrouw Frigerio, die was blijven staan om haar reactie af te wachten, gaf haar geen tijd om na te denken.

‘Zie je wel?’ zei ze triomfantelijk. ‘Heb ik gelijk of niet?’ Niet dat mevrouw Frigerio blij was met de statusverlaging van al die heiligen. En ook zij zag de zin er niet van in. Maar zij had al tijd gehad om zich van het bericht te herstellen. Voor het overige maakte ze zich niet zo druk over zulke dingen - ze was gewoon blij dat ze deze nog onwetende gelovige gevonden had, aan wie ze haar verhaal kwijt kon.

Marietta zette haar bril weer op om verder te lezen: ‘Gennaro, Mauro, Domitilla, Hippolytus, Respice...’ Het waren meest heiligen uit de oudheid: de tijd van de martelaren die werden onthoofd of op de brandstapel verbrand, zoals op de grote fresco in de kerk. Hoe weten die priesters in burger, dacht Marietta, zo zeker dat de heiligen met deze namen nooit bestaan hebben en al die dingen niet gedaan hebben die we altijd hebben geloofd? Die martelaren kunnen toch niet zomaar verdwijnen! Hun namen en hun daden blijven toch altijd in stand? Als de traditie...

Op dit punt aangekomen stopte ze: de traditie, dat was een woord dat je niet

[p. 6]

lichtvaardig mocht gebruiken, daarvoor moest je zelf een beetje heilig z...

‘Nou,’ zei ze hardop, als om aan de nieuwe verleiding te ontsnappen. ‘Ik ga deze zaak met Don Angelo bespreken.’

‘Don Angelo,’ zei mevrouw Frigerio, ‘mag wel heel wat in zijn mars hebben om dit tegen te houden, want ze gaan zelfs de engelen, en dus ook zijn naam, uit de kalender halen.’

‘Wat? De engelen?’ zei Marietta, en ze sperde van achter haar brillenglazen haar bijziende ogen wijd open.

‘Weet je dat dan niet?’ zei mevrouw Frigerio. ‘Weet je niet dat ze binnenkort misschien zelfs de engelen gaan afschaffen?’

‘Wie zegt dat?’

‘De Nederlandse theologen, en ook de Franse,’ smeet mevrouw Frigerio apodictisch op tafel (in feite was het enige wat ze wist wat haar man eens had gezegd, toen hij het blad Grand Hotel zat te lezen: ‘Kijk, ze willen de engelen afschaffen.’ ‘Wie dan?’ had ze gevraagd. En hij had gezegd: ‘Sommige theologen in Nederland en Frankrijk.’ ‘Waarom?’ ‘Om terug te keren naar het Evangelie nota bene! Ach, die dingen begrijp jij toch niet. Laat me alsjeblieft lezen.’).

Marietta stelde dezelfde vraag, maar met angst en beven: ‘Waarom willen ze de engelen afschaffen?’ ‘Om terug te keren naar het evangelie,’ zei mevrouw Frigerio.

Marietta zei niks terug. Het evangelie staat vol met engelen, dat wist ze zeker. De priesters in burger konden zeggen wat ze wilden, op dit punt had ze geen twijfel en voelde ze zich volkomen gerust.

‘Nou bedankt, ik moet er weer vandoor,’ zei ze tegen mevrouw Frigerio, en ze gaf haar de krant terug. Ze deed haar bril in de zak van haar schort, streek met haar vingers aan weerszijden van haar hoofd haar twee grijze haren opzij (die oude Marietta had nog altijd maar twee grijze haren), en hervatte haar bezigheden. Ze dacht niet meer aan die engelen: dat was pure kwaadwilligheid. Maar de herschikking van heiligen bleef in haar hoofd rondspoken tijdens het vegen van de vloer van de gang van het oude huis, en later tijdens het dweilen van de trap. En in de namiddag, meer dan iets anders, terwijl ze kleren zat te verstellen, moest ze denken aan die arme Sint Joris.

In de nacht verscheen Sint Joris haar in een droom. Zelfs vrome oude grijze dames hebben dromen nodig om hun dagelijkse afval te verwerken.

Sint Joris zat prachtig te paard, met helm en harnas en speer in de hand, precies zoals op de gevel van de kerk van Casate; maar nu niet met een gezicht van steen, maar warm en levend, als een knappe jongeman. Echt het gezicht van een soldaat, heel anders dan die smoelwerken van de jongens van tegenwoordig met hun vrouwenkapsels.

[p. 7]

‘Ha die Marietta,’ zei Sint Joris, en hij lachte vrolijk.

‘Oh, Sint Joris,’ zei Marietta. ‘Dus je bent nog steeds...’

‘Hoe bedoel je, je bent nog steeds?’ zei Sint Joris. ‘Hoe zou ik dan moeten zijn?’

‘Maar...,’ zei Marietta, ‘maar...’

‘Ik begrijp het al,’ hielp Sint Joris, nog steeds met lachende ogen. ‘Je laat je toch niet kisten door dat gedoe met die heiligendegradatie?’

Bij dit woord steigerde zijn paard. ‘Koest,’ zei Sint Joris, ‘koest,’ en hij zette zijn sporen in de zij van het paard en trok tegelijk de teugels stevig aan.

‘Maar ik begrij p het gewoon niet,’ zei Marietta zacht. ‘Waarom hebben ze het gedaan?’

‘Ach, misschien hebben we gewoon wel te veel heiligen op de agenda staan,’ suggereerde Sint Joris, nog altijd lachend. En vervolgens, meer serieus: ‘Moet de verering niet worden gereserveerd voor heiligen van wie de documentatie helemaal zeker is? Dat is terecht. Dat vind je toch niet vreemd?’

‘Maar waarom,’ drong Marietta aan, ‘hebben die priesters in burgerkleding nu net u geschrapt?’ (En ze dacht erbij: U die onze ouderen zo prachtig op de gevel van onze kerk hebben gezet?)

Hier moest Sint Joris weer smakelijk om lachen. ‘Priesters in burger? Dat vind ik leuk! Nou ja, misschien hebben ze het wel gedaan omdat ze een hekel hebben aan de kunst waarmee ik altijd ben omringd. En wat voor kunst! Je moest eens weten wie mij allemaal hebben gebeeldhouwd, geschilderd, bezongen, terwijl voor de priesters de kunst hooguit een aanvulling is op... nou, laten we zeggen, op de logica.’

Marietta begreep het niet.

‘Nou,’ zei Sint Joris, ‘die priesters in burger heb mij teruggezet omdat ze weten dat ik, met mijn karakter, nooit in burger zal verschijnen.’ En hij lachte weer vrolijk.

Bij zulk een vertrouwelijkheid vatte Marietta moed. ‘Maar gaan ze dan ook nog de engelen afschaffen?’

Nu lachte Sint Joris niet. ‘Dat, lieve Marietta, weet je zelf wel beter, dat is onzin.’

‘Ja. Want de theologen in Nederland en Frankrijk...’

Bij deze woorden steigerde het paard geweldig. Sint Joris gaf hem een klap met zijn houten speer: ‘Koest!’ En toen tot Marietta: ‘Ga jij nu ook niet praten als iemand die op het punt staat ongelovig te worden. De ideeën van die heren worden absoluut niet geaccepteerd door de Kerk, en kunnen ook niet worden aanvaard. Wat betreft onze degradatie, die was niet zonder de goedkeuring van het Gezag. Dat weet je toch?’

‘Ja,’ zuchtte Marietta.

‘Waarom zucht je?’

[p. 8]

‘Oh, waarom.’ Het meestal zo geduldige gezicht verduisterde. ‘Hoe komt het dat het Gezag die theologen maar laat geworden? Waarom treden ze tegen hen niet net zo op als tegen u? En tegen ons die u trouw blijven?’

‘Dat is het punt,’ zei Sint Joris. ‘Dat is nu precies het punt. Wanneer ben je, in het omgaan met anderen, diplomatiek, voorzichtig? Als je het gevoel hebt dat anderen anders over de dingen denken, niet denken zoals jij. Terwijl je tegen je eigen mensen recht door zee bent, nietwaar? Aan je kinderen vertelde je, toen ze nog thuis waren, gewoon wat je had besloten, zonder enige poespas. Of niet?’

‘Ja,’ zei Marietta, ‘ja.’

‘Nou, zo doet moeder Kerk het ook,’ zei Sint Joris. ‘Met de luchtige manier waarop we worden behandeld moeten we misschien wel juist tevreden zijn. Heb je het?’

Het paard schudde zijn hoofd, zoals paarden doen als er een vlieg in hun oor zit. ‘Ach,’ zei Sint Joris. ‘Het is maar een beest.’ En terugkerend naar zijn eerdere toon: ‘Nou, overtuigd? We zijn blijkbaar erkend als echte kinderen, die niet zoveel complimenten nodig hebben.’

‘Ja,’ zei Marietta. ‘Zo had ik het nog niet bekeken. En als u het zegt.’

‘Mooi zo,’ zei Sint Joris goedkeurend, ‘daar ben ik blij om. Nou, ik groet je.’

‘Nee! Waar gaat u heen?’ Marietta probeerde hem tegen te houden. Een gesprek met Sint Joris had je ook niet elke dag!

‘En dat vraag je aan mij? De draak bestrijden natuurlijk. Je hebt geen idee hoeveel werk hij me geeft. Het gevecht met hem wordt met de dag moeilijker. Het beest vermomt zich tegenwoordig zo geraffineerd.’ Hij aarzelde even of hij haar iets moest vertellen over die vermommingen, maar hij deed het niet. Waarom zou hij het deze arme vrouw onnodig moeilijk maken.

‘En is hij een keer verslagen, dan herstelt de draak zich toch steeds weer, dat weet je wel.’

‘En dan...?’

‘Het feit is dat de draak altijd terugkomt om de vrouw die we kennen te ondermijnen,’ zei Sint Joris: ‘Moeder Kerk. En het is mijn plicht als soldaat, ook al hebben ze mij gedegradeerd in de heiligenkalender, om haar te verdedigen. Of niet soms?’ Hij lachte weer, op zijn eigen krachtige manier.

‘Ja,’ zei Marietta, ‘moge je gezegend worden!’

‘Jij ook.’ En terwijl hij dat zei raakte de heilige zijn paard aan met zijn sporen, en het beest vloog er vandoor.

De volgende ochtend werd Marietta wakker, vervuld van een serene rust. Zelfs gedegradeerd, dacht ze, is Sint Joris een heilige die je hart goed doet.

Vertaling: Dingeman van Wijnen.