Liter. Jaargang 14

Overal loert redding

Als meisje van vijftien hoopte ik dat ergens op deze wereld een man zou rondlopen die voor mij bestemd was. Ik projecteerde mijzelf in de lucht en keek van daaruit of er al iemand op weg was. Later las ik bij Plato dat Zeus de mensen ooit van hun wederhelft heeft gescheiden en dat ze vanaf dat moment gedoemd waren tot zoeken. Bij de dichter C.O. Jellema is dat tot het grote thema van zijn werk geworden: het opheffen van die gescheidenheid.

Van Hedwig Selles (1968) verscheen onlangs haar derde bundel Schadenfreude. Daarin staat het gedicht ‘Foto van een antiik’ en daarin lees ik: ‘want wij weten niet / wat wij met onszelf moeten beginnen, / het vechten, het beuken, / het smeken, het bidden, / de nacht beklimmen / om het verborgene los te laten // op het dak van de dageraad // waar is iedereen?’ Ik lees het met samengeknepen billen. Het is bijna te oprecht, te eenzaam, te verlangend. In ‘Bokito Baywatch’ is het: ‘Dat ik aanwijzingen kan vinden; / oplossingen voor orkanen en cyclonen / en dat als ik wegren / de anderen mij zullen volgen.’ Dat zoeken kan ook ontkend worden: ‘(overal loert redding)’ schrijft Selles in de slotregel van het geestige ‘Ontologische vos’, waarin een vos kaal wordt doordat hij al zijn haren in een contact-envelop heeft gestopt. Zelfs in die situatie verliest de vos niet zijn streken.

Meer nog dan een zoektocht naar de ander formuleren de gedichten in Schadenfreude een zoektocht naar de ik, vaak neergezet als (argeloos) dier. De ik is geen vis, maar zou er misschien wel een kunnen zijn. Of een zwaarddrager, vuurkeeltje of maanvisje. De ik wil geen bezem op de binnenplaats zijn, maar wel een paard ontdaan van zijn ruiter.

[p. 71]

Hoogtepunt van de bundel vormt voor mij het gedicht ‘Schadenfreude’, dat ook de titel van de bundel leverde. Hierin voegt de ik, die eerst haar moeder naar zee heeft gebracht, zich bij duizend andere moederloze kinderen op zoek naar een nieuwe plek: ‘opnieuw een groentetuin beginnen, / de bonen oogsten, snijden, zouten / met daarop een schotel en het hoofd van mijn moeder / und später, viel später die Kaninchen / in den Gemüsegarten der Nachbarn jagen.’

Ze schrijft powertaal, Selles, die ze vaak spottend en bizar precies tegen zichzelf inzet. Ze schrijft ook bijbels aangeraakte taal. Met zweempjes wanhoop en ongeëvenaarde humor tussen de religieuze dingetjes door. Het is als met geloven, je moet deze gedichten aanvaarden met al hun raadselachtigheid en mysterie. En de interpunctie op de koop toe nemen, want die is, althans voor mij, vaak een regelrechte ramp. Vanwaar toch die liefde voor het soms midden in een zin plaatsen van een puntkomma? Voor sowieso al die willekeurig geplaatste puntkomma's of komma's of niets als je iets verwacht?

Was Jaarringen (2001) nog echt de poëzie van een beginner en tekenden zich in IJzerbijt (2008) de heldere contouren af van dit dichterschap, in Schadenfreude lijkt de dichteres haar vorm, toon en thema gevonden te hebben: niets is wat het lijkt. Waarmee ze de lezer vervolgens alle kanten opstuurt, die dan niet meer weet hoe hij het heeft of waar hij terecht is gekomen. Maar gek genoeg is dat nooit erg. Er blijft altijd de hartverscheurende oprechtheid die ontroert, waardoor deze breekbare poëzie, hoe grillig en cryptisch ook opgeschreven, zonder meer overtuigt.

Hedwig Selles, Schadenfreude. Uitgeverij p, Leuven 2011, 40 blz., €15,00.
Jane Leusink