Liter. Jaargang 13

[p. 6]

Benno Barnard
Mijn gedichtenschrift [7]
Over ‘Modesties’ van Philip Larkin

Modesties

Words as plain as hen-birds' wings
Do not lie,
Do not over-broider things -
Are too shy.

Thoughts that shuffle round like pence
Through each reign,
Wear down to their simplest sense,
Yet remain.

Weeds are not supposed to grow,
But by degrees
Some achieve a flower, although
No one sees.

Philip Larkin
Uit: Collected Poems (The Marvell Press/Faber and Faber Ltd., 1988)

Modesties

Woorden gewoon als kippevleugels
kennen geen leugens,
stellen de zaken niet mooier voor -
zijn te verlegen.

Gedachten scharrelend als pasmunt
onder wisselende heren
verslijten tot hun simpelste zin,
maar blijven rouleren.

[p. 7]

 

Onkruid mag niet tot wasdom komen.

 

Toch, van tijd tot tijd,

 

bloeit er iets op, ofschoon

 

niemand kijkt.

Vertaling Jan Eijkelboom
Uit: Kippevleugels, Jan Eijkelboom (De Arbeiderspers, 1991)

*

De meest karakteristieke gedichten van Philip Larkin (1922-1985; en volgens The Times de grootste Britse schrijver van na de oorlog) zijn ook de meest Engelse, en het zijn zonder uitzondering nogal lange ballades over het verdwijnen van dingen, van de onschuld, van het landschap, van de sociale samenhang, van de kerk als iets anders dan een gebouw.

God is zoals bekend Brits staatsburger. Geen popster bezit zoveel huizen als hij. En hij woont zo'n beetje in al die baksteen tegelijk, hij is immers ubiquitous, alomtegenwoordig - een van die woorden waarin de Engelsen Latijn spreken. Maar het meest woont hij toch in een plattelandskerkje, omringd door een in slaap gevallen lijfwacht van scheefgezakte graven, waar het onbegrijpelijke leven zich tot het onvoorstelbare niet-leven verhoudt als het organische tot het anorganische, als raaigras en zuring tot stenen en woorden. Die laatste dienen om de doden in te bewaren, want net als de literatuur houdt de ritus zich met de herinnering bezig.

Als een Engelsman over kerken schrijft, citeert hij gewoonlijk de slotwoorden van ‘Church Going’, het gedicht waarin de ongelovige conservatief Larkin de aantrekkingskracht van zo'n sacrale plek op het platteland definieert:

[...] this ground,
Which, he once heard, was proper to grow wise in,
If only that so many dead lie round.

Er zijn natuurlijk steeds meer godshuizen waar God nooit meer komt, en daarom kun je lid worden van een ietwat geschifte Zwarte Hand voor volwassenen met de schitterende naam ‘Friends of Friendless Churches’, die niet meer gebruikte maar architectonisch waardevolle kerken van de ondergang redt.

In Northhamptonshire bezocht ik vorig jaar de kerk van Brixworth, waar het wekelijkse drama nog wel wordt opgevoerd. Het is een Saksische kerk, herbouwd, uitgebreid, opgelapt, gerestaureerd en door Victoriaanse archeologen mishandeld

[p. 8]

- maar de originele gedeelten gaan terug tot de achtste eeuw, toen Offa over het Saksische koninkrijk Mercia heerste. Offa's metselaars verwerkten Romeinse stenen in de bogen boven de ramen, een vorm van recycling die spot met ons belangrijkste economische dogma: gij zult wegsmijten. De muren bevatten dertig verschillende soorten steen, achtergelaten door al die eeuwen, zo las ik in England's Thousand Best Churches van Simon Jenkins.

Ik had iets kleins verwacht, wat schemering boven een uitgesleten vloer, maar in het enorme schip maakten de witte muren iedere intimiteit onmogelijk - hier moest God wel tegen zijn zin wonen. Uit plichtsgevoel bestudeerde ik de lichtbeuk en de apsis, aan de hand van een gratis vouwblad, dat ritselde van de toverspreuken, narthex, clerestory, rood-loft... Dat laatste woord, dat ‘doksaal’ (op het koorhek) betekent, wat dan weer niets betekent voor de gemiddelde Nederlandstalige, herinnerde me nogmaals aan Larkin. Behoorde ik niet tot die ergerlijke club van kenners, die mompelend tegen het hout tikten en dan iets in een notitieboekje kriebelden, en die thuis het liefst met hun eigen doksaal zouden willen spelen:

[...] one of the crew
That tap and jot and know what rood-lofts were?

Velen bij ons beschouwen Larkin intussen als een middelmatige, conventionele dichter. Maar hij is de enige naoorlogse dichter die van Engeland zijn onderwerp heeft gemaakt; en misschien is zijn toegankelijkheid wel een voordeel. In elk geval staat deze nurkse, rechtse man met zijn poëtica van de kippenvleugels veel dichter bij zijn volk dan sommige linkse Vlaamse hermetici bij het hunne. En nu ik deze bedenking maak, weet ik niet wat ik ervan moet vinden.