Liter. Jaargang 13

[p. 61]

Benno Barnard
Mijn gedichtenschrift [6]
Over ‘A Dedication to my Wife’ van T.S. Eliot

A dedication to my wife

To whom I owe the leaping delight
That quickens my senses in our wakingtime
And the rhythm that governs the repose of our sleepingtime,

The breathing in unison

Of lovers whose bodies smell of each other
Who think the same thoughts without need of speech
And babble the same speech without need of meaning.

No peevish winter wind shall chill
No sullen tropic sun shall wither
The roses in the rose-garden which is ours and ours only

But this dedication is for others to read:
These are private words addressed to you in public.

T.S. Eliot
Uit: Occasional Verses

Een opdracht aan mijn vrouw

Haar dank ik voor de plotselinge vreugde
Die mijn zintuigen verkwikt in onze waaktijd
En het ritme dat heerst over de rust van onze slaaptijd,

Het eensgezind ademen

Van minnaars die ruiken naar elkaars lichaam
Die dezelfde gedachten denken zonder behoefte aan taal
En dezelfde taal babbelen zonder behoefte aan betekenis.

[p. 62]

 

Geen norse winterwind verkilt

 

Geen trieste tropenzon verdort

 

De rozen in de rozentuin die van ons is en van ons alleen

 

 

 

Maar deze opdracht mogen anderen lezen:

 

Dit zijn intieme woorden in het openbaar tot jou gericht.

Vertaling: Benno Barnard

*

Is het werk van T.S. Eliot autobiografisch?

De grote oren, de samengeperste lippen, de angst die dat gelaat probeert niet uit te drukken - ze domineren iedere foto, maar ze zijn natuurlijk bijkomstig.

Zijn ze dat?

Je zou ook kunnen redeneren dat iedere scheiding tussen zijn kop, zijn leven en zijn werk een academische vergissing is. De mens is een geheel. Zelfs de modernist, die het credo verkondigt dat de poëzie over het onpersoonlijke dient te gaan, maakt nog een verwrongen zelfportret.

De belangrijkste modernist van de Engelse taal werd beroemd met het grote gedicht The Waste Land, een uit brokstukken gecomponeerd ondergangslied over de westerse beschaving - het dateert van 1922, mijn vader was twee, en onze civilisatie was al behoorlijk dicht haar ontknoping genaderd.

Eliot was Amerikaan, maar koesterde het begrijpelijke verlangen Engelsman te worden, wat hem nog lukte ook - al had hij de neiging tot een zekere anglofiele overdrijving: zijn vrienden waren verbijsterd toen hij zich tot het anglicanisme bekeerde en lid werd van de Church of England; en in zijn eeuwige zoektocht naar de balans tussen moderniteit en traditie raakte zijn taal sterk beïnvloed door het Engels van The Book of Common Prayer (1662).

Hoe irritant, zo'n Eliot die in het holst van de twintigste eeuw, zelfs pal onder de blitz van Londen nog, een beetje in God ging zitten geloven! Maar voor mij is die dichter heel nabij; mijn eigen vader heeft namelijk min of meer dezelfde ontwikkeling doorgemaakt.

Toen ik vijftien was, gaf mijn vader mij de gedichten van het monument. Vijftien is een goede leeftijd om aartsmoeilijke poëzie te begrijpen. En in deze Eliot vloeide alles samen wat de twintigste eeuw behekste, mijn vader obsedeerde - het ineenstorten van onze beschaving, Friedrich Nietzsche als amoreel criterium, de verduistering van het goddelijke - en wat uiteindelijk mijn opvoeding, nee, niet structureerde, maar wel schraagde, als je tenminste iets ook in negatieve zin kunt schragen.

[p. 63]

Waar Eliot is, is de twintigste eeuw.

Het raadsel geheten Thomas Stearns Eliot leefde van 1888 tot 1965; hij was dus een jaar ouder dan Adolf. Een Amerikaan die naar het Engeland van zijn voorouders terugkeerde, als een trekvogel die een paar eeuwen onderweg was geweest, omdat hij nu eenmaal tegen de klok in leefde. De barbaren stonden voor de poort en hij begreep wat het ware conservatisme toen betekende en ook nu nog betekent: redden wat er te redden valt, de taal om te beginnen.

Dit specifieke modernisme heeft mij sterk beïnvloed; ik heb er mijn eigen poëzie en denken mede door laten bepalen. Dichters die je bewondert nemen hun intrek in je hoofd. Eliot is een van mijn meest vooraanstaande bewoners.

Ook voor zijn uiterlijk verkoos hij traditionele vormen, die hun nut hadden bewezen en op hun eigen manier met de wereld communiceerden. Zoals het Gallië van Julius Caesar is hij op iedere foto in de partes tres van zijn pak verdeeld. Geen wonder dat hij zo lang ongelukkig bleef: hij was erop gekleed.

De arme Tom - in wie preutsheid en seks een burgeroorlog voerden - was eerst getrouwd met een hysterica, die jaren in een gekkenhuis zat opgesloten. Pas in 1957, tien jaar na haar dood, hertrouwde hij met zijn veel jongere secretaresse, die hem uiteindelijk gelukkig schijnt te hebben gekregen. Veel meer dan ‘A Dedication to my Wife’ heeft hij toen ook niet geschreven: zijn enige openlijk autobiografische vers.

Ik vraag me af of hij zich in zijn public words niet ook tot een you probeerde te richten. Eliot was onhandig, verlegen, om niet te zeggen ‘hermetisch’. Zijn poëzie - zo ontoegankelijk als een bijenkorf - gonst van de citaten; het lijkt wel alsof hij zelf niet goed het woord durft te nemen. Maar ik denk dat hij, omringd door dode cultuurdragers, heimelijk een vrouw zocht om tegen te babbelen.