Liter. Jaargang 12

Geloof in verhalen

Verhalen, verhalen, alle wereldgodsdiensten zitten vol verhalen. Wonderlijke verhalen, spannende verhalen, wijze verhalen. Het boek Agastya drinkt de zee leeg wil laten zien dat, hoe verschillend de vijf grote wereldgodsdiensten op sommige punten ook zijn, ze dit met elkaar gemeen hebben: ze geloven in de kracht van het verhaal.

Uit de hindoeïstische, boeddhistische, joodse, christelijke en islamitische traditie worden in deze verhalenbundel voor kinderen vanaf ongeveer negen jaar enkele belangrijke verhalen verteld. Uitgangspunt is de bron, het religieuze geschrift, maar fantasie en inlevingsvermogen hebben de auteurs ook hoog. De verhalen werden immers in eerste instantie mondeling overgeleverd en daarbij zal het inlevingsvermogen van de verteller ongetwijfeld voor verschillende accenten hebben gezorgd.

Vijf auteurs werkten mee aan deze bundel. Vijf vertellers, die ieder hun eigen stem hebben. Nu eens weten ze je mee te nemen, dan weer blijf je toch echt in je eigen stoel en komt de warmte van je eigen Nederlandse verwarming en zeker niet van de zon die brandt boven de weg van Jeruzalem naar Jericho. Het verhaal dat bij mij bekend is geworden als dat van de ‘barmhartige Samaritaan’ is een van de minder geslaagde vertelpogingen. Waarschijnlijk was het ik-perspectief bedoeld om je goed te kunnen inleven in de neergeslagen en tot tweemaal toe genegeerde man, maar het doet ongeloofwaardig aan. Het slachtoffer denkt om de haverklap ‘oef’, ‘o’, en ‘zeg’, en alles is ‘gewoon’. ‘Die priester gaat gewoon weer weg! [...] Hij loopt gewoon met een wijde boog om me heen. Hij kijkt gewoon de andere kant op!’ Dit alles binnen één alinea en het is de enige niet met een hoog gewoon-gehalte. En dan heb ik het over de hoeveelheid uitroeptekens nog niet gehad. Wie me wel raakt is de blinde man die door Jezus wordt genezen. Jennine Staring weet in dat wonderverhaal sfeer op te roepen. Ze laat een hond met een ‘klein hapje uit zijn rechteroor’ vriendschap sluiten met de blinde man. Twee uitgestoten schepselen die elkaar troosten. De blinde man kan niet zien, maar horen, voelen, ruiken kan hij als de beste. Sterk in dit verhaal is dan ook dat Jezus' liefdevolle stem voor hem veelzeggend is.

[p. 74]

Naast de aan mij al tientallen keren vertelde verhalen van joodse en christelijke oorsprong zijn er voor mij onbekende(re) vertellingen over Ganesh met zijn olifantenhoofd, de herdersjongen Krishna die de goden een handje helpt en over Boeddha die eerst Siddharta Gotama heette. En natuurlijk verhalen over Ibrahim die bij ons thuis Abraham heette, en Noeh, die ik kende als Noach en die in het aan mij doorgegeven zondvloedverhaal alledrie zijn zoons in de ark meenam.

In mijn negenjarige wereldje bestond er geen Ibrahim, laat staan Boeddha. Het was Isaäk die gelukkig net niet werd geofferd, niet Ismaël alias Isma'il. Volgens de makers is het ‘in een boek als dit niet nodig [...] om een oordeel uit te spreken over de waarheid en onwaarheid van religieuze voorstellingen. [...] Als je je laat meevoeren naar de wereld van het verhaal, is de vraag wat er wel en niet waar is, even niet meer belangrijk.’ Mij bekruipt bij het lezen hiervan de twijfel. Ben je als negenjarige in staat zo naar verhalen te kijken? In verhalen kan alles, maar waarin kun je écht geloven? Ik weet niet of kinderen dit onderscheid maken, daarvoor heb ik te weinig ‘verstand van’ (of lees ‘ervaring met’) kinderen. Het enige wat ik weet is dat ik zelf met dankbaarheid terugkijk op de duidelijkheid in mijn eigen jeugd. Hoe ik gereageerd had op blootstelling aan een grotere diversiteit in geloof en geloofsverhalen zal ik natuurlijk nooit weten.

Of ik dit boek klakkeloos aan kinderen voor zou lezen, daar ben ik nog niet uit. Om de illustraties zou ik het in ieder geval niet laten. Die zijn cultureel gezien beter verantwoord dan die in de kinderbijbels die ik in mijn jeugd heb gezien. Hulde dus voor illustrator Guida Joseph. Verhalen uit de verschillende godsdiensten beginnen steeds met een vrolijk gekleurde pagina met daarop alvast kleine illustraties uit alle verhalen. Wie vergeten is in welke godsdienst hij beland was, hoeft maar even naast het paginanummer te kijken, waar steeds een symbool staat dat typerend is voor de betreffende godsdienst. Wat misschien nog wel het belangrijkste is: Joseph weet emoties in haar tekeningen te leggen. De zon zet kordaat haar handen (stralen) in de zij om voor zichzelf op te komen, het is volkomen duidelijk dat de blinde man echt niets kan zien en oef, wat kijkt Mozes boos als hij het gouden kalf ziet.

Erik Idema (samenstelling), Agastya drinkt de zee leeg en andere verhalen uit de grote wereldgodsdiensten. Illustraties: Guida Joseph. Kwintessens Uitgevers/Meinema/Pelckmans 2008, 224 blz., €24,95.
Elizabeth Kooman