Liter. Jaargang 12

Dagboek van een zelfverklaarde drenkeling

Dichter-essayist Willem Barnard is een eigenzinnig mens. Als hij moet revalideren, doet hij dat op zijn eigen manier: door dagelijks een blocnoteblaadje vol te schrijven. Zo bracht hij zijn in een ziekenhuisbed vrijwel onleesbaar geworden handschrift weer in conditie. Dat moest, want Barnard kan niet leven zonder geschrijf.

Bij elkaar werden die handgeschreven blaadjes een reeks columns die hadden kunnen verschijnen in een krant. Maar de krant die Barnard zou willen lezen bestaat niet. En daarom zijn al die blocnotevelletjes toch maar weer een boek geworden. Het heet Orthodox of niks en er staan notities en overpeinzingen in als deze op bladzijde 172:

Het sneeuwt. Waarom sneeuwt het? Daar is een reden voor. Alles heeft een reden. Nee, zegt het hoofd. Je moet schrijven ‘oorzaak’. Alles heeft een oorzaak, een oerzaak. Een reden is er niet. Dat dachten wij vroeger. Dat dacht mijn moeder nog. Het was vóór Sartre en Sartre werd ‘veroorzaakt’ door de oorlogen van de twintigste eeuw. De eeuw waarin ik geboren ben. Ik weet mijn oorzaak, mijn ouders. Maar ik weet niet mijn reden.
Daarom ben ik orthodox geworden. Wie bij de oorzaak blijft staan komt tot ‘niks’, wie het niks verafschuwt moet orthodox worden. Die gaat rituelen betrachten en zingen en

[p. 69]

bidden. [...] Ik wil geen drenkeling zijn. Ik wil niet levenslang drenkeling zijn. Ik wil aan wal gaan.

Wat moet je, na zijn Stille omgang en Anno Domini, nog zeggen over weer een nieuw dagboek van Barnard?

Dit misschien: bij de opnamen die Philip Gröning maakte voor zijn Into Great Silence, die adembenemende ‘stomme’ film over het leven in een Frans kartuizerklooster, is een scène waarin de monniken tijdens een zomerwandeling met elkaar in gesprek raken over de aanhoudende dreiging dat de oude christelijke symbolen uit de tijd zouden kunnen raken. Een van hen vergelijkt dat, rustig maar beslist, met het afbreken van de muren van het huis waarin je woont.

Barnard heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij het moderne bestaan ervaart als leven-zonder-reden in een bouwval en hij heeft zich daartegen levenslang schrijvend verzet. Boek na boek koppig bezig om de oude stenen van symboliek en rituelen terug te leggen op hun plek in de vrijwel afgebroken muren waarbinnen we leven. Niemand kan hem verwijten dat hij in dit nieuwe dagboek zijn in 2004 verschenen Anno Domini nog eens dunnetjes overdoet. Het is een nieuw - en wat mij betreft: nog beter - dagboek; hij schreef het om warm te worden en schrijvend roeide hij zich weer een stukje verder in de richting van de oever die hij vermoedt. Warm aanbevolen voor elke drenkeling die ook wel aan wal wil gaan.

Willem Barnard, Orthodox of niks. Meinema, Zoetermeer 2008, 232 blz., €19,90.
Henk Knol