Liter. Jaargang 10

[p. 12]

Eve Hilderman
Flauto dolce

Zoals ze daar ook liggen op die vochtige veranda, elk op zijn eigen zeiltje en badhanddoek: net rimpelige, uitgelopen aardappels. Tussen acht en tien hebben ze nog weinig last van hitte of muskieten en daar genieten ze blijkbaar van.

‘Ik heb er nu zes,’ zegt Geertje, die uit een klein dorp in de Achterhoek gekomen is om ze te verzorgen. ‘Of eigenlijk zeuv'n, met Jimmy erbij, maar die is al bij de Heer.’

Eerst is er een verboden scharrel, een verkrachte tiener of een zwervende vrouw die zich misrekend heeft. Daarna een kruidendrankje, een vage bezwering en een hete steen. Ten slotte: schaamte, wanhoop en onbenul, want als het mis gaat en het kind wordt levend geboren, dan kan het niet zomaar dood.

‘Ik zal het je laat'n zien.’ Ze bladert in een fleurige Bijbel en houdt haar een aangestreepte passage voor: Uit de mond van kinderen en zuigelingen heb Ik Mij lof bereid.

Twaalf jaar later kwam Ids de aantekeningen die ze toen gemaakt had weer tegen. Het was half februari, licht bewolkt en bijna tien graden. De eerste muggen verschenen voor het bovenraam. Hoog tijd voor de grote schoonmaak en bij haar gaat de bezem dan het eerst door de papierwinkel. Ieder jaar een tikkeltje rigoureuzer.

Ze las:

‘De aankomst, na bijna een dag in het vliegtuig, is overweldigend. De warmte ligt als een klamme dweil in mijn nek. Het licht slaat me bijna letterlijk tegen de grond. Geen geuren, hoegenaamd, wel een onbeschrijflijke herrie. Geertje is me zelf komen ophalen; terwijl we in haar hoestende pick-up naar de stad rijden, zingt ze zachtjes voor zich heen en dat kalmeert me.’

‘Op de markt liggen onafzienbare hoeveelheden fruit, groente, knollen en kruiden, kip, vis, pepers en afrodisiaca. Bami, roti, pom en pindasoep.

Een vruchtbaar land, Suriname - je steekt ergens een wandelstok in de grond en voor je het weet, staat hij te bloeien en zit hij vol beesten.

Ik heb het vaak horen zeggen, maar nu ik het meemaak, mag het van mij allemaal wel wat minder.

[p. 13]

En dan die gieren: ze stappen heen en weer op de modderbank, roesten op een dode tak, trekken cirkels op grote hoogte. Ze geven geen kik maar ze zijn er altijd en ze zijn met velen. Nog steeds worden er gieren vergiftigd of door een bonoeman lamgelegd, jammerlijk omgebracht en met gespreide vleugels tegen een stam gespijkerd.’

‘De ambtenaar van Vreemdelingenzaken (zilvergalon, epauletten, pet op het toetsenbord) wist het meteen. “Hé, Crijnssen,” zei hij. “Fort Zeelandia is gesloten, hoor.”

“Het spijt me”, fluisterde ik.

“Check a boeroefrouw. Komt onze vervallen plantage zien. A no kan, jere...”

Hij schudde het hoofd en zette langzaam een stempel.’

‘Wat een geluk dat Geertje beter is in koloniaal verplegen dan in vaderlandse geschiedenis. Ik heb de tekst, die ik op het kritieke moment toch niet uit mijn strot kon krijgen, duizend keer gerepeteerd: “Ja, vroeger kwamen we aanzetten met spiegeltjes en kraaltjes, tegenwoordig met een blokfluit. Ik ben geen haar beter dan mijn vroede voorvaderen die hier hebben huisgehouden.”

Ze sloeg dus een arm om me heen en zei: “Trek het je niet aan, het is niet persoonlijk bedoeld. Stiekem zijn ze blij dat je gekomen bent.”’

Abraham Crijnssen, Middelburg 1661. Commandeur van de admiraliteit in de West, namens de hoogmogende heren van de Compagnie. De medewerker van het Provinciaal Archief was enthousiast geweest en had haar een aantal originele stukken laten zien. Dagen had ze er doorgebracht.

Hij was zelfs zo bereidwillig om zijn hand op haar knie te leggen.

In de week van haar afstuderen had ze de droom gekregen waarop deze krankzinnige onderneming gebouwd was. Aan de waterkant stond een creoolse vrouw in vol ornaat en het leek of ze het land wiegde. Ze neuriede en het vreemde was dat de blokfluitklanken die uit haar neusgaten kwamen, toch verstaanbaar waren:

‘De slavernij is afgeschaft,
wat moet er wiedergutgemacht?
Vlucht naar de man die je verkracht.’

Ze slaagde met glans. Vooral haar interpretatie van Doen Daphne d'over-schoone maeght van de zeventiende-eeuwer Van Eyck maakte indruk. De wondermooie nimf kon op het nippertje aan de geile vingers van Apollo ontsnappen door te ver-

[p. 14]

anderen in een laurierboom. Een lastig stuk met aan het eind een bijna onneembare passage.

Ze speelde al haar solowerken op een barokblokfluit van tropisch hardhout.

‘Het kanon van Ids’, zoals de fluitist bij wie ze een tijdlang masterclasses gevolgd had, hem noemde. Het instrument bracht inderdaad een vérdragend en nogal doordringend geluid voort, totaal anders dan de klank van zo'n perenhouten fluit waar je als kind je tanden in zet.

In de periode na haar afstuderen gaf ze er nog een serie concerten op die redelijk succesvol verliepen.

Daarna kwam de klad erin en ze wist niet waarom. Ze ging lesgeven en werkte mee aan een kritische uitgave van Van Eycks muziek. Af en toe speelde ze zelfs op straat. Ze genoot van de kinderen die tussen winkelende volwassenen opdoken en geheimzinnig een munt in haar koffertje lieten vallen.

Op een schrale, maar zonnige dag tussen winter en voorjaar in wist ze het wel en belde ze Geertjes zus in Almelo.

Tegen siëstatijd begint ze dan maar te spelen: O slaep, o zoete slaep. Drie variaties op een simpel thema. Ze kan niet zien of de kinderen ervan schrikken, maar Geertje is meteen enthousiast. In de namiddag speelt ze Doen Daphne. Speciaal voor Claudia, een albinomeisje dat zo complex meervoudig gehandicapt is dat je alleen maar kunt zeggen: het leeft.

Weet, schone maagd, dat je gezien bent en door mij dag in, dag uit bezongen wordt. Op een kanon maar liefst.

Geertje is plaatsvervangend blij en Ids besluit om de volle drie maanden te blijven.

‘Sinds vanavond weet ik, waarom het hier Huize Sion heet.

Rond zevenen, toen de nacht begon te vallen (die uitdrukking moet in de tropen ontstaan zijn, want zo gaat het echt), vroeg Geertje me of ik haar wilde begeleiden. Ze ging een psalm zingen die veel voor haar betekende en ze was ervan overtuigd, dat de kinderen het begrepen. Vleermuizen joegen om de kankantrie en op een stroomdraad langs de weg waren nog net de silhouetten van een rij roerloze gieren te zien.

Op speciaal verzoek van zuster Geertje dus: Psalm 87. Ze zong met vaste, ijle stem uit een ringband vol beschimmelde bladen:

De Filistijn, de Tyriër, de Moren
zijn binnen u, o Godsstad, voortgebracht;

[p. 15]

 

van Sion zal het blijde nageslacht

 

haast zeggen: ‘Deez' en die is daar geboren.’

 

 

 

God zal ze zelf bevestigen en schragen,

 

en op zijn rol, waar Hij de volken schrijft,

 

hen tellen, als in Isrel ingelijfd,

 

en doen de naam van Sions kind'ren dragen.

Om Geertje adem te laten scheppen, liet ik wat eenvoudige variaties op de melodie horen en moduleerde naar een stralender toonsoort voor het laatste couplet:

Dan wordt mijn naam met lofgejuich geprezen;
dan zullen daar de blijde zangers staan,
de speelliên op de harp en cimbel slaan,
en binnen u al mijn fonteinen wezen.’

Het krantenbericht (nederlandse verpleegster slachtoffer van roofmoord) kon ze niet meer terugvinden. Het drama had zich een half jaar na haar vertrek voltrokken, in de grote regentijd. Alle sporen wezen in de richting van een verslaafde ex-militair. Een vage foto toonde een dankbaar lachende Geertje. Haar verminkte lichaam was aangetroffen op de veranda.

Tijdens de herdenkingsdienst in Almelo werd wel gezongen, maar geen fluit gespeeld. Die was in Sion gebleven: Ids had hem in een opwelling achtergelaten toen ze afscheid nam, een cadeau voor Claudia.