Liter. Jaargang 8

[p. 89]

Signaleringen

Maanreiziger

Bij uitgeverij Monnier in Groningen verscheen Maanreiziger van Bernhard van Loon, een bescheiden bundel van achtentwintig gedichten op pagina's van vijftien bij vijftien centimeter ([e-mail], [050] 318 28 75, isbn 90 806494 5 7, €12,50). Alle verzen staan er twee keer in: op de rechterbladzijden zwart op wit, links in spiegelbeeld en wit op zwart. Een typografisch aardigheidje, ontleend aan het openingsgedicht oud testbeeld: ‘Kijk de koe, uitgevoerd in veel zwart-wit [...]’, misschien ook als illustratie bij de spiegel en de lichtreflecties uit oud genoeg. We zien verder paarden verschijnen, een onduidelijke jij en vooral veel sporen van en in de sneeuw. Daar tussen in enkele poëticale gedichten en het volgende gebed: ‘De ranke vingers als asperges / uitgegroeid boven de platte / keitjes van haar blote voeten // met billen als een gouden ei (eentje maar? mvdh) / in handen en voeten stilgelegd // zo kon godsdienst van heel / dichtbij genomen worden.’ Ja, voor wie het vatten kan, misschien.

Van Loon weet af en toe heus wel treffend te verbeelden, maar qua compositie en verstechniek is het allemaal wat magertjes. Een bovenmaatse haiku bijvoorbeeld, getiteld: verzet, vind ik een typisch voorbeeld van een mislukt vers. De Franse koe daarentegen wordt verrassend neergezet (zeg maar gerust: neergesmeten) in haut vercors: ‘Ik zie van rotsen (sic, mvdh) hoe ze gebeten / en gebarsten tot steen werden / gedrukt. Drie vingerstreken / van zeker opperwezen / bleven haken waar in groepjes / warme stenen lagen. // Koeien, nooit eerder leken ze / zo eenvoudig stapelbaar.’ Gedichten trouwens ook niet. [Mart van der Hiele]

Naam die oplicht in de nacht

Hans Werkman stelde, als bestuurslid van het Publicatiefonds van de Bond tegen het vloeken, voor om een bloemlezing over de naam van God te (doen) maken. Leuk idee. En wie kreeg en aanvaardde de opdracht om die bloemlezing te maken? Hans Werkman.

Op een bloemlezing valt altijd wel wat aan te merken: je vindt dat dìt gedicht er niet in had gemoeten, en dàt gedicht wel. Maar Werkman maakt het wel erg bont met zijn bloemlezing, Naam die oplicht in de nacht. Gedichten en liederen over de naam van God (Mozaïek, 84 blz., €9,50). Het thema is op zichzelf interessant genoeg. Dan kan het natuurlijk niet simpelweg gaan om gedichten met het woord ‘God’ erin of met het woordje ‘naam’. Daar zijn er talloze van. Het gaat hier speciaal om de vraag, hoe dichters de On(be)noembare benoemen.

Heeft Werkman daar wel naar gezocht? Hij schrijft in zijn voorwoord dat hij vooral ge-

[p. 90]

zocht heeft ‘naar gedichten en liederen waarin het trefwoord “naam” voorkomt in verband met God.’ De bloemlezing staat dan ook vol met gedichten en liederen die niet zozeer over de naam van God gaan, maar waarin alleen maar dat woordje ‘naam’ voorkomt. Zo is bijvoorbeeld van Ria Borkent het lied opgenomen ‘Welkom, welkom, Koning Jezus’, over de intocht in Jeruzalem, waarschijnlijk omdat daar driemaal de regel ‘gezegend is Hij die komt in de naam van de Heer’ (cursivering van mij, dz) in voorkomt. Het lied ‘Het eerste licht raakt Jacob aan’ van René van Loenen ontbreekt daarentegen. Voorts ontbreekt ook poëzie waarin dichters nu juist wel zochten naar namen voor God, zoals ‘Gods element’ van Koos Geerds, talloze teksten van Huub Oosterhuis (‘Jij die voor alle namen wijkt’ bijvoorbeeld), en het eerste gedicht van Henk Knols ‘Brevier’, dat prachtig had gepast, temeer daar ook Gerdes' ‘Er ruist langs de wolken’ is opgenomen. En ik kan me niet voorstellen dat er van Vroman, Kopland, Anton Ent en vele, vele anderen niet iets spannends te bloemlezen geweest zou zijn. Maar wellicht zit dáár de crux: dat het ‘spannende’ te allen tijde vermeden moest worden, gezien de grotendeels reformatorische achterban van de Bond tegen het vloeken. Dat zou verklaren waarom deze bloemlezing zo braaf en veilig is. [Dirk Zwart]