Liter. Jaargang 6

[p. 80]

Maba C.K. Jennings
Feest in Kongo

Voor Robin Zola Kudivwila

1482. Het was maandagochtend toen de eerste hoorn toeterde. In alle streken van Kongo, in ieder district, hebben ze getoeterd en getrommeld. Vanaf die ochtend hadden alle zwarte mensen van dat land gedanst en gezongen. Sommigen van hen die sterk genoeg waren voor een lange voettocht, trokken naar de hoofdstad.

Het was een groot feest waarvoor alle bewoners van het land waren uitgenodigd. De koning had bezoek van een paar blanke mensen uit een ver land. Het heette Portugal. De koning was blij er een grote gebeurtenis van te kunnen maken. Hij had zijn onderdanen uitgenodigd om de witte mensen te komen bekijken.

Het was aan de kust van Nzadi waar de blanken waren geland voor de eerste keer. Nzadi betekent: een grote rivier. Vanaf de oever van Nzadi had de baas van de blanken zichzelf uitgenodigd bij de Kongo-koning. De blanken zeiden dat ze per se naar Kongo wilden om een relatie met de koning aan te knopen. De hoofdstad waar de koning zetelde, heette Mbanza.

Nsona had zichzelf beloofd naar de hoofdstad te gaan om blanken te zien. Hij woonde ver van Mbanza en moest 500 kilometer lopen.

De blanken gingen richting Mbanza waar de koning hen verwachtte en ze werden begeleid door een stoet van zwarte mensen. Iedereen wilde de blanken zien want blanken hadden brillen op. Ze hadden schoenen aan. Ze hadden petten op. Blanken hadden grote tassen bij zich. In de tassen zaten nog spullen van het blanke land. Blanken hadden kleding, zout en suiker.

Die dingen waren vast allemaal cadeaus voor de koning van Kongo, die Nzinga Nkuvu heette. De koning wilde die blanken als eerste aanraken om de geschiedenis in te gaan als de eerste mu-Kongo (burger van Kongo) die blanken aangeraakt had.

De blanken liepen langzaam en voorzichtig naar voren, richting de koningsstoel. Het was moeilijk voor de blanken om in de koning van de Bakongo een mens te zien. De Mani zat op een stoel gemaakt van een apenboom. Hij was de enige die

[p. 81]

een dergelijke stoel had, omdat hij de koning was. Hij droeg de huid van een leeuw en de kop van de leeuw op zijn hoofd. De koning lachte stiekem de blanken uit omdat de huid van de blanken zo vreemd wit was.

De Mani gaf opdracht dat alle mensen moesten buigen terwijl hij een paar passen naar de blanken toedeed en hen aanraakte. Daarna begon men te klappen en te dansen. Er waren zoveel zwarte mensen dat de blanken niet terug konden naar hun boot.

De koning wees hen een hut aan. Ze gingen er binnen, maar buiten bleven de mensen zingen en dansen. De blanken gingen slapen, ondanks al die herrie voor de ingang van de hut. Om twee uur 's ochtends moest een van de blanken opstaan omdat hij wilde gaan poepen. Het was voor hem onmogelijk door de mensenmassa heen te komen naar de rand van de jungle. In de hut heeft hij een gaatje gemaakt en daar heeft hij gepoept.

De baas van de blanken was als eerste op en hij moest plassen in het bos. Voor hem week de massa achteruit, waarna alle mensen hem volgden en naar hem gingen staan kijken.

De blanken bleven in Mbanza. Zij wilden de bevolking vele verhalen vertellen maar 's nachts hadden ze angst. De blanke mensen werden verblind door de zwartheid van de nacht tussen grote bomen. Vanuit de jungle konden blanken tegen de avond de vogels horen tjilpen en 's nachts de roofdieren horen brullen. Moeizaam leerden ze de taal en langzaam nam de belangstelling van de zwarte mensen voor hen af. Soms gingen ze terug naar hun boot.

Na een paar maanden waren de bewoners van Kongo vergeten dat de blanken er waren.

De blanken begonnen verhalen te vertellen over een dode man die er nog steeds was en Jezus heette. Hij kon over water lopen en deelde voedsel uit. Als je ziek was, maakte hij je beter en hij kon boze geesten verdrijven. De blanken bouwden een grote stenen hut die ze kerk noemden en waar ze heen gingen om geesten te bezweren.

De tovenaar van de koning zag dat er ook zwarte mensen heengingen. Hij begon de blanken te haten en waarschuwde de koning voor hen. Hij wilde het onmiddellijk vertrek van de indringers. Maar de koning dacht als die witte mensen zo'n machtige dode man kunnen oproepen dan benoem ik die Jezus in mijn stamraad en word ik nog machtiger. De Mani luisterde niet naar de tovenaar. Hij bleef de blanken vertrouwen en nodigde ze uit voor een nieuw feest.

Het feestje was deze keer anders. Vanuit het hutje van de blanke gasten naar de hut van de Mani lag een tapijt van een luipaard. De blanken moesten daarover lopen naar de koning toe. Toen zij bij de koning arriveerden kregen ze palmwijn aangeboden.

[p. 82]

De Mani kreeg kleding, schoenen, petten, zout en kralen. De koning was er heel blij mee. Het hele koninkrijk was blij om hun koning die kleding te zien dragen. De blanken vertelden nu, tot diep in de avond, aan de koning hun verhalen over Jezus en ook dat een vriend van Jezus woonde in een land ver weg, over het water heen. Het land heette Italië en de plaats heette Rome. De koning nam zich voor met de boot van de blanken erheen te gaan.

De Mani en zijn kinderen kregen alvast Portugese namen van de witte mensen. De koning die ook Kuwu heette, kreeg de naam Alfonso de eerste, alias Lufonsi. De broertjes van de koning kregen ook christelijke namen: Don Jao, alias Ndozuao, Don Peter, alias Ndopetelo, Don Manuel alias Ndomanuela.

Het was weer wat maanden later toen Nsona na zijn voettocht van 500 kilometer door de jungle in Mbanza arriveerde. Zijn droom was om de witte mensen te zien en er nadien over in zijn dorp te kunnen vertellen.

De blanken hadden inmiddels bescherming van de koning gekregen. Nsona kon hen slechts van ver zien en bekijken. Toch was dat voor hem genoeg. Hij zag de vreemde kleuren van de haren van de blanken. Hoe ze onbeholpen op de schoenen rond liepen. Dat ze niet hurkten maar op bomen gingen zitten. En dat ze bedekt waren met allemaal rare kledingstukken.

Van de zwarte mensen in Mbanza hoorde hij alle verhalen over de dode man die toch levend was. Die zo kon toveren dat hij van één dier er twaalf kon maken om op te eten. Nsona ging terug naar zijn dorp Ntandu met een grote bewondering voor blanken en veel vreemde verhalen.

Nsona werd in zijn dorp als held gezien. Hij kon precies vertellen hoe blanken er uitzagen en 's avonds, voordat de kinderen gingen slapen, wilden ze eerst naar de hut van Nsona gaan. Ze maakten daar een groot vuur en Nsona zat in hun midden en vertelde.

‘Blanken hebben nauwelijks lippen om hun monden, blanken kunnen niet dansen. Ze hebben lelijke haren die lijken op een kippetje dat in het water duikt. Ze praten een taal die onbegrijpelijk is. Ze kunnen wel Kongolees praten. Ze geloven niet in Mpungu, onze God, maar hebben ceremonies om Jezus te laten komen. Dat is een dode man die van alles kan.’

Iedereen lachte zich een ongeluk en rolde van het lachen over de grond. Nsona vertelde verder.

‘Blanken poepen nooit. Ik heb ze nooit zien poepen maar ze plassen wel. Blanken lopen met schoenen aan.’ Maar niemand begreep wat een schoen was. Hij moest uitleggen wat een schoen was. Hij had het woord zelf pas in Mbanza geleerd. ‘Een schoen is een soort bootje maar dan heel klein. Het is gemaakt van rare stoffen, zoals sterke apenboomhuid.’

[p. 83]

Mensen uit de andere dorpen waren ook geïnteresseerd in de verhalen van Nsona. Hij werd beroemd. Zijn dorp werd beroemd. Nsona ging later van dorp naar dorp verhalen over blanken vertellen. Zijn droom werd nog één keer naar Mbanza te gaan om de taal van de blanken te leren.

De zoon van de Mani is na vele jaren met de blanken en zijn stamraad op hun boot naar Italië gegaan. De ontmoeting met de vriend van Jezus, de paus, was geregeld nadat er duizenden stukken ivoor naar Rome waren gezonden. Men stuurde gewijd water en rozenkransen terug.

De uiteindelijke ontvangst was in een mooie en chique ruimte met vele stoelen en tapijten. Eten was op de tafel gezet met bestek erbij. Na het eten zouden ze in een andere zaal de paus ontmoeten. De uitgenodigde autoriteiten van de Italiaanse kant en de kardinalen gingen daar als eerste op stoelen zitten want zij namen het bezoek niet serieus. Ondanks dat hij een koningszoon was, zag men hem als een primitieve en ongemanierde neger.

De delegatie van Kongo kwam binnen en zag iedereen al op stoelen zitten. Men stond niet op, Iedereen probeerde langs de koningszoon en zijn gevolg heen te kijken. En niemand gaf hem een zitplaats. De blanken zaten, de paus ging zitten en de Kongolese delegatie bleef maar staan. De zoon van de koning van Kongo was beledigd. Toen boog een van de delegatieleden van Kongo op zijn handen en knieën naar de grond en de zoon van de Mani kon op zijn rug gaan zitten.

Tijdens de lange afwezigheid van de koningszoon had de tovenaar alle macht naar zich toegetrokken en de mensen wijsgemaakt dat de hele koningsfamilie heulde met de witte mensen en dat het daardoor heel slecht met hen zou gaan. De zoon kwam terug en er werd niet meer voor hem gebogen. Er kwamen conflicten tussen de stammen en de koning kon het niet oplossen omdat hij zijn gezag kwijt was.

Ook in andere kleine koninkrijken in Kongo brak opstand uit. Ze wilden niet onder de macht van een Mani zijn want, zo dacht men, Mani's verkopen het land aan de blanken. Ze zeiden dat de Mani's het land niet goed hadden beschermd. Stammen vochten met elkaar. Het begin van eeuwen van ellende.

De Mani probeerde nog de blanken uit het land weg te jagen maar dat lukte niet, want de blanken gingen versterking kopen bij andere stammen in de buurt van Kongo. De blanken hadden de Jakastam gekozen om tegen de Mani van Kongo te vechten. De koning had nog om hulp gevraagd aan de blanken die als eersten met de boot in Kongo arriveerden, maar zij deden alsof zij geen Kongolees meer verstonden.

De oorlogen waren groot, fel en wreed. Met behulp van de Jakamensen hadden de blanken uiteindelijk alles veroverd. De koningen hadden hun macht verloren aan de witte mensen.

[p. 84]

De wijze oude mannen in het binnenland van Kongo zagen de toekomst van het land in gevaar, want de blanken leken veel slimmer dan de mensen van Kongo. Immers, wit vocht tegen zwart, maar zwart vocht ook tegen zwart. En het leek alsof de blanken nooit met elkaar vochten.

Nog later werden blanken directeuren van scholen. Ze werden eigenaren van grote winkels. Ze woonden in stenen huizen. De zwarten moesten voor hen werken en zwarte mensen wilden liever naar verhalen over Europa luisteren en vergaten hun eigen waardevolle Kongolese tradities die voor hen het fundament waren van hun samenleving.