Liter. Jaargang 5

[p. 41]

De arrestatie

Ze hadden met z'n tweeën ontbeten, de vader en Harrie. Het maal was gebruikt en Harrie stond klaar om naar school te gaan, toen er gebeld werd.

Zonder kwaad te vermoeden deed de jongen open. Op het bordes, in de zon, stonden twee rechercheurs. Een korte, gezette man, met doordringend kijkende ogen, die ieder het vertrouwen onthielden, en een lange, goediger.

‘Is je vader thuis?’

‘Ja meneer, wilt u even wachten?’

Maar toen hij zag dat de dikke man bedaard de gang doorstapte, op de kamerdeur af, ijlde hij gezwind voor hem langs en posteerde zich voor de deur.

‘U kunt daar op hem wachten, meneer, op de mat,’ hakkelde hij nerveus. Zijn schraal gezicht leek spitser dan gewoonlijk.

Een ogenblik stond de korte man beduusd. Zijn onverzettelijkheid liep vast voor de argeloze jongen die breed voor de kamerdeur post hield. Toen zei hij: ‘Ik ben rechercheur van politie.’

Maar de jongen, halsstarrig, dwars ertegenin: ‘Als u vader spreken wilt, kunt u daar op de mat op hem wachten.’

Hij hoorde zelf dat z'n stem gek hoog klonk. Maar van zijn plaats ging hij toch niet. Hij wist vaag: men hoefde niemand van de politie binnen te laten voordat er een penning getoond was. En achter de deur hoorde hij schuiven van kleren, alsof iemand luisterde. Vader.

Omslachtig legde de lange uit: ‘Wij zijn rechercheurs, we hebben een speciale lastgeving hier bij ons.’

Toen wierp hij 't over een andere boeg, alsof hij zich voor z'n collega schaamde. ‘We komen je geen kwaad doen hier. We komen wat overleggen met je vader. Als je denkt dat je die een dienst doet... Je begrijpt toch...’

Maar de jongen had alleen oor voor de geluiden achter de deur. Er roerde een hand aan de knop van de kamerdeur. Verschoof de knop? Wat betekende het dat z'n vader veertien dagen geleden onverwacht van kantoor ontslagen was? Vader. Bij instinct had de jongen geweten dat er wat haperde. Waren de boeken niet in orde? Vol gevaar was plotseling de dag die zo rustig begon. Achter de deur stond z'n vader. Hij zag het onzekere doen van z'n vader, zijn gejaagdheid, z'n bleke, vertobde gezicht, de gebluste ogen. En in een plotseling oplaaiende woede sloeg hij de opdringende

[p. 42]

rechercheur, die het geduld ten slotte verloor, de magere pezige jongensvuist in het rode gezicht.

Achter de deur stond de man.

Hij hoorde het praten van zijn enige jongen en het overredende spreken van de agenten. Hij wist dat hij schuldig was, dat ze hem gingen vatten nu. Het was uit. Het geklungel met kasgeld en gestolen goed dat hier in de commode verborgen lag. Voorbij, de dagen van berouw voor God aan de ene kant en de vrees voor schande en armoede aan de andere zijde.

Hij stond klaar om de deur open te doen en hij aarzelde omdat iets in de stem van de jongen hem tegenhield. Het was iets weeks, een trilling die hem goed deed. Het was een stem waar hij z'n leven lang op gewacht had. Een toon van praten die hij nooit hier in huis gehoord had. Van z'n vrouw niet, en voordien van Harrie ook niet. Wat was het? Het deed hem goed. Hij vergat de rechercheurs, hij vergat de deur te openen. Hij dronk de zorg in, de nijpende angst van de jongen om zijn vader. Zijn jongen, de hbs'er.

Had de jongen het begrepen? Zijn vrouw had het begrepen en was er vandoor gegaan naar familie. En Harrie. Hij wist hoe verlegen de jongen was; en hoe stond hij hier voor de deur. Het hart neep hem in de keel.

Toen klonk de scherpe kreet van de jongen in de gang, en tumult. Open ging de deur. De vader zag in de gang de barse ronde rechercheur die de jongen bij de polsen hield. De nek van de man was rood en gezwollen.

Beiden stonden stil en keken naar de man in de deur. De agent, nieuwsgierig, ondanks zichzelf, en de jongen vol spanning, zijn gezicht één dwingende vraag: ‘Je hebt 't niet gedaan, vader. Zeg dat je 't niet gedaan hebt. Dat je onschuldig bent.’

‘Komt u binnen,’ zei de vader rustig nu. De drie volgden. De mannen maakten een excuus en begonnen aan hun werk. Ze namen vlug de kamer op. Ze begonnen aan de secretaire, de ander liep bedaard naar de commode. Daar lag alles wat hij zocht.

Maar de vader lette op de jongen. Hij keek naar het doen van de mannen; alleen nu en dan dwaalden z'n ogen schichtig naar het gezicht van de jongen. De neusvleugels stonden met scherpe, nerveuze schulpjes in het tengere gezicht. En hij keek niet naar de mannen.

De lange rechercheur zag de jongen bleek en nerveus in de hoek staan.

‘Het was misschien beter als de jongen naar school ging,’ opperde hij.

Maar de vader schudde het hoofd. ‘Blijf,’ zei hij. En in een onverdraaglijke spanning volgde hij de gang van de dingen. In de commode, in de lade links, lagen de bewijsstukken van zijn misdaad.

Hij had eigenlijk altijd een beetje opgezien tegen de jongen. De keurig geklede

[p. 43]

hbs'er die met de zoon van de ontvanger als gelijke omging. Wat zocht zo'n jongen in hem. Wat had z'n vrouw in hem gezocht. Och, gezocht, gezocht, z'n vrouw was niet iemand die iets in een ander zocht. Maar gezien in hem had ze nooit meer dan een amper gezond klerkje met een slechte maag.

De sleutel van de commode? Alstublieft. Zal hij eerst naar de lade links of naar de trommel kijken? Hij neemt de trommel.

Op het gezicht van de jongen komt geen ontspanning. Weet hij dat zijn vader een verloren man is?

Er zoemt een bij in de kamer. Hoe komt er nu een bij in deze kamer? Eén voor één bekijkt hij de papieren in de trommel, de dikke. Als hij het niet vond... Dan is deze jongensziel, dan is al deze toewijding voor de vader behouden.

Maar hij wil niet. Hij hoopt dat ze het zien, het stapeltje coupons dat zijn schuld bewijst. Waarom? Opdat deze jongen hem zien zal in zijn schamelheid. Opdat hij eindelijk met zijn loodzware schuldenlast voor God zal kunnen komen.

Hij wordt onrustig, de jongen. Blijf, vragen de ogen van de vader. Zie je dat pakje? Heel het wezen van de vader fleemt om het lichte ademen van de jongen bij het raam. Hij staat roerloos, de witte handen slap naast het lijf.

Nee, dit is niet meer uit te houden. De rechercheur staat met het pakje in de hand. Ziet hij niet dat het de nummers zijn die hij zoekt? Die de hele stad zoekt? En die hij, de dief, in zijn lafheid niet voor de ogen van God en de mensen heeft kunnen leggen, niet vóór deze dag, niet vóór dit ene helle uur van zijn leven?

Daar heeft de rechercheur de nummers herkend. Hij waarschuwt zijn ambtgenoot.

Het is doodstil in de kamer. Het schuiven van een mannenborst in de kleren is te horen, zeker. Langzaam, met opengespalkte ogen waar de onrust de tranen doet branden, zoekt de vader de ogen van z'n jongen.

Iemand belt. Nu is alles uit. Daar komt een schoolvriend van Harrie. Bas van de ontvanger. Zijn voeten op de gangloper. Bas in de kamerdeur.

Vreemd, nu wordt het heel koel in de vader. Hij weet dat hij zal gaan boeten. Het is zijn schande dat hij niet vrijwillig naar de strafplaats ging. Wat hem bindt aan de maatschappij, dat is het oordeel van de jongen. Aan dit onbeproefde jongenshart en aan het woord dat het spreken zal, hangen geluk en leven van de vader. Hoe vaak is niet in een mensenleven het oordeel van de een als het ‘voldaan’ van God zelf op de rekening van een ander leven. Wij willen vaak de absolutie van God vernemen van de naaste.

In de zak van de agent rinkelde ijzer. De boeien, stalen banden om de polsen. Maar nu sprak het bloed van de zoon. Over de hels diepe kloof van schande en verachting

[p. 44]

heeft hij de stem gehoord in het wezen van de vader. Hij antwoordde met een schreeuw. Verblind en bevend wierp Harrie zich op de geboeide handen van zijn vader. Zo, met het hoofd tegen diens kleren, kuste hij lang en wild de dikgeaderde handen, het tartende ijzer. Het was een doorbraak van een lang verhuld één-weten met de vader; er heerste evenveel van dood als van leven in.

Langzaam, diep ademend, als dronk hij het vluchtige wezen van de jongen in, zonk het hoofd van de vader naar dat van de jongen.

Hij wist dat God hem de terugweg naar het land der levenden niet had afgesneden.

Rustig volgde hij de mannen naar de cel.

Uit: De Spiegel, Christelijke Illustratie, jg. 23 nr. 8, 24 november 1928. Ook opgenomen in Zondagsblad van De Rotterdammer, 21 juli 1934.