Signaleringen
Girard-symposium
Juni 2001 had ik me opgegeven voor een symposium te Tilburg over de denker René Girard: een mooi dagje vrij van mijn werk bij Boekencentrum. De opkomst was matig, de inhoud redelijk, maar de verrassing kwam aan het eind van de dag: de bijdragen zouden gebundeld worden voor het ics-cahier, uitgegeven te Zoetermeer. Pas toen herinnerde ik me dat het nieuwe door mijn collega uitgegeven cahier op de rol stond voor het thema ‘waarheid en leugen in de roman’.
De bundel bevat een inleiding op het denken van Girard, door Weigand samengevat in drie vragen naar de waarheid in een roman: betreffende navolging, geweld en ‘uiteindelijk God’ (20). De derde vraag stelde ik zelf lang als de vraag naar het goede, maar is bij nader inzien mijnerzijds logisch gesproken inbegrepen in de eerste twee (zie de beschouwing in deze Liter-aflevering).
Jaap Goedegebuure (‘Waarom huilden we over Diana?’) behandelt Girards benadering als een onder de vele. De analyse van de verschillen had dan helderder gemogen.
Nancy Hoogsteder levert met ‘Het model als obstakel in Franz Kafka's Die Verwandlung en Das Urteil een van de vele vage analyses in de lijn van Girard. Er zit iets in, maar het klopt niet helemaal. Die Verwandlung is zeker een zondebokverhaal, maar als je op zoek gaat naar degene die het geweld pleegt, maak je er een niet-girardijns whodunnit-spel van. Girard is tegen elke beschuldiging. Hoewel het zusje van de kever zichzelf zonder twijfel als vervolger openbaart. Je hoeft niet te zoeken naar de pleger, als je de handeling maar beoordeelt op geweldsgehalte.
Sonja Pos presenteert nieuwe en oude vondsten (‘Navolging in romans van W.F. Hermans’). Altijd inspirerend, vooral omdat bekend is hoe sterk wijlen de schrijver onder de indruk was van deze manier van kijken naar zijn romans.
Sandor Goodhart tenslotte (‘Zijn we vannacht gestorven?’) presenteert de waarschijnlijk zeer lezenswaardige nieuwe roman For the relief of unbearable urges (1999) van Nathan Englander in een betoog waarin de naam van Girard ook eenmaal valt. Goed om te weten dat Goodhart een kennis van Girard is, die diens ontwikkeling heeft meegemaakt. In de discussie tijdens het symposium riep hij op enig moment uit: word allen joods; u hoeft geen jood te zijn om jood te worden. Dat ging over de kijk op het leven - die volgens hem ethiek is. [GvdH]
Hans Weigand (red.), Na-apers en zondebokken. Over waarheid en leugen in de roman. Uitg. Boekencentrum (ics-cahiers deel 36, jaargang 15 nr. 2), 96 blz., €9,00.
Auteursrechtelijk beschermd