Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 89]

[2] Zonder streven naar gewin

Voor de veertigdagentijd, de tijd van voorbereiding op het Paasfeest, verzamelde René van Loenen 34 van zijn gedichten onder de titel De steen voorbij. Het zijn gedichten die zowel in diverse liturgische verbanden als thuis dienst kunnen doen; een boeketje gebruikspoëzie, waarbij kerkliederen staan naast natuurverzen. De bundel beweegt zich tussen uittocht en opstanding en telt vier afdelingen: Uittocht, Keerzijde, Een klein begin, De steen voorbij.

Het steenmotief is bij René van Loenen op verschillende wijzen verbonden met het thema van onthechting, zoals in de regels:

Dat wij versteende zekerheden
verlaten om op weg te gaan. (‘Onderkomen’, 10)

en op de bladzij ernaast:

wie niet opnieuw gaat de onbegaanbare weg
en opnieuw, zich aan het asfalt niet overgeeft,
zich aan de straatstenen niet warmt,
zal het land niet binnengaan. (‘Straatliefdegras’, 11)

Uiteindelijk klinkt de paasroep:

Nee, niet hier is Jezus,
zoek niet hier, bij de doden.
Ga voorbij de grote steen,
ga om deze aanstoot heen,
ga de weg die Hij al ging,
maak met Hem een nieuw begin. (‘Pascha’, 47).

Centraal in de bundel staat het gedicht ‘Ik ben’ (29), geschreven bij Genesis 28:17, Jacobs droom te Betel. Een steen die als rustplaats diende, wordt ter gedachtenis

[p. 90]

rechtop gezet, een monument van Gods tegenwoordigheid, een teken van Pasen: ‘Zelfs in een steen weerklinkt zijn Naam,/de kracht die mensen opdoet staan:/Ik ben.’ Het gedicht, met een eigentijdse melodie van Janine Mehrtens, is als kerklied gepubliceerd in Zingend Geloven, deel 5, en behoorde tot de prijswinnaars van de Leuvense kerkmuziek dagen.

Minder sterk vind ik ‘Abram en Lot’ op de bladzij ernaast (28), aangezien het beeld nogal stereotiep is: de onbaatzuchtige Abram redt de op ‘schittering van de dingen’ gestelde Lot. Aangaande de laatste heet het: ‘al zijn have ging eraan,/heel de zin van zijn bestaan.’ In dit lied valt Lot, ‘die slechts leefde bij de dag’, volledig samen met zijn bezit. Hij ‘was’ alles wat hij ‘had’. Zou de dichter zich hier niet meer moeite moeten geven enige nuance aan te brengen? De bijbelse noties over Lot zijn minder eenduidig, hij heeft engelen gehuisvest en wordt geteld onder weinig rechtvaardigen.

Het gedicht ‘Pilatus’ (een lied? - de bundel geeft geen melodieverwijzingen) kan mij vanwege de wat slappe tekst niet zo bekoren. De eerste strofe luidt (45): ‘Pilatus heeft het recht/het laatste woord te spreken./ Hij kan door wat hij zegt/een leven maken, breken./ Hij heeft geen slechte naam/als stadhouder ter plaatse,/want hij is zeer bekwaam/en niet een van de kwaadsten.’

Een mooi vers met spankracht is ‘Gij, ons manna’ (12), geschreven bij Exodus 16. Dit gedicht met strofen van vier regels heeft een keervers van drie regels:

Gij ons manna, Gij ons brood,
leer ons leven als bevrijden,
uitgeleiden uit de dood.

De werking van het keervers zal vooral sterk zijn als het gedicht gezongen wordt, als woorden over en weer toonhoogte vinden, tot klank en weerklank worden.

Een aantal verzen (bijv. ‘Oorlogskind’, 21) valt op door veel herhalingen; als voorleesgedicht is een dergelijk vers wellicht goed bruikbaar.

Ria Borkent

René van Loenen, De steen voorbij. Gedichten voor de veertigdagentijd, Kok Kampen, 48 blz., f14,90.
Ria Borkent (1950) woont in Apeldoorn en schrijft gedichten en kerkliederen. Poëzie: Gaatjes in mijn oren (1994), Christen ben ik uitgemis - 40 Bachkoralen herdicht (1995), Een schaal met water - 40 Bachkoralen herdicht (1997), Het Lam dat ons doet leven (CD 1998, muziek Dirk Zwart, liedteksten Ria Borkent).