Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 100]

Willem Barnard
De dikte van een scheurkalenderblad

Bij de brievenbus had ik al zien staan: brieven aan de toekomst. En vaag had ik in het achterhoofd (vrij ver naar achteren) dat ik Hans W. iets had beloofd over een bladzij uit mijn dagboek. Het een schijnt met het ander te maken te hebben, maar allerlei acties en ondernemingen laat ik het liefst buiten mij om gebeuren, zodat ik niet weet wat de bedoeling is. Er zijn zoveel bedoelingen en ik heb het meeste op met de mijne.

Er dient geschreven te worden, dat is wat via de posterijen en Hans W. tot mij doordringt. Het strookt met mijn bedoeling, misschien wel met de bedoeling die mijn hele bestaan gekregen heeft, meegekregen of gaandeweg verworven, dat staat te bezien, maar dat is zo'n soort vraag die ik rangschik bij de onoplosbare.

Schrijven. Een brief. Eigenlijk doe ik niets liever. Een brief aan een lief medemens, een brief om uiteen te zetten waarin en waarom ik gelijk heb, een brief ter verolijking van een alledaags levensdagje van een vriend(in), een brief aan een sympathisant. Mijzelf bijvoorbeeld en dan heet het dagboek.

Vandaag is het 14 mei en ik ben maar vast begonnen, want het is een omineuze datum, die in een brief aan de toekomst thuishoort omdat hij een vurig teken uit het verleden is. Op 14 mei, nu 58 jaar geleden, staken ze mijn vaderstad en dus mijn kindertijd in brand. Ze, d.w.z. het geboefte dat glorieert in de oorlog en de vernieling. Het zou met de mantel der vergeving bedekt mogen worden, als het voorbij was. Maar het is nooit voorbij. De wil tot leven te vuur en te zwaard is virulent, komt overal voor, breekt telkens weer uit. Dat is een sombere gedachte, die zou kunnen leiden tot sombere uitweidingen over de toekomst. Maar het moet niet over de toekomst gaan, ik moet niet schrijven als futuroloog, evenmin als over het verleden. Ook de historicus in mij moet zwijgen. Het zal moeten gaan over het heden dat over een paar uur aanbreekt, als het volgens de kalender 15 mei is. Toch laat ik die 14-meigedachten staan, want naar oud en wijs inzicht begint de dag niet als de zon opgaat, maar als de vorige zon ondergaat, op de vooravond dus. Ook wat ik vannacht droom zou ik op moeten schrijven... Ik krijg er slaap van. Morgen brengen.

Het is er niet van gekomen, de hele dag niet.

Eerst was er het ontbijt dat aandacht vergde, want ik had een gast en die pleegt koffie

[p. 101]

[p. 102]

te drinken, terwijl ik aan thee gewend ben. Het theeritueel heb ik onder de knie, dat helpt mij wakker te worden, maar koffiezetten vereist juist waakzaamheid. Het ochtendblad had ik al gauw uit, het doet mij meestal denken aan de zeer korte dialoog die ik eens hield met mijn vriend Marcel Weemans, als volgt:

ik: eigenlijk is de mensheid niets dan een stel uit de bomen gevallen apen!

hij: ja, maar hoe krijg je ze d'r weer in?

Mijn gast evenwel denkt milder over dat mensdom, minder korzelig en nors en heeft mij wel eens onderhouden over das Prinzip Hoffnung, hij woont trouwens in Zwitserland en daar is men minder dichtbevolkt dan hier, al die bergen bieden enige beschutting, enfin, hij leest zo'n krant met iets meer aandacht.

Toen ging de bel en meldde zich een journalist en weldra ook een fotograaf en ik ging in op de taak snedige antwoorden te verzinnen ter zake van lang niet domme vragen naar de mij bekende weg. Iedereen die wel eens een interview heeft ondergaan weet hoe uitputtend zoiets is. Bovendien bleek de koffie op (zie boven) en moest er toch lafenis worden geïmproviseerd. Ik heb alles, van jenever af tot leidingwater toe, sloeg ik voor, maar men vroeg om ‘frisdrank’, gelukkig had ik nog wat sinaasappels.

Het werd geanimeerd, ik werd geanimeerd, en enig middageten schoot erop in, want de vriend uit Zwitserland wou liever nog wat praten dan weer eten (hij blijft zo mooi op zijn gewicht), vertrok vervolgens per taxi en ik moest naar Amsterdam voor de aanbieding van een boek, waarbij ik per se geen verstek wou laten gaan, want het betrof een oude makker en zijn (werkelijk!) magnum opus. Amsterdam was zoals het altijd is en op een hete premature zomerdag was het dat in de ergste graad, ik zal er niet over uitweiden, maar ik houd er niet van.

Menigeen was er verzameld, daar in dat zaaltje boven het café waar die bedaarde feestelijkheid plaatsvond, dierbare kennissen (kennissen zijn soms dierbaarder dan familie of vrienden), maar ook vrienden en zelfs familie. Mensen die je niet terug in die bomen wenst. En er werd gepraat en ik werd te openhartig en ik maakte een afspraak die vervolgens weer niet doorging.

Teruglopend naar het station kwam ik toen langs van oudsher Allert de lange, de boekverkoper die zich daar op het Damrak nog handhaaft tussen de horeca en erger. De trein ging vrijwel op slag toen ik mij neergelaten had op een spoorwegenstoel (eerste klasse, die luxe gun ik mij uit behoefte aan rust, hoewel ik wat schamel afsteek bij de zakenlieden met hun aanstellerige koffertjes). In die boekhandel had ik een bundel van Rutger Kopland gekocht, ik bladerde erin, maar ging toen over op het fraai uitgegeven en ‘vormgegeven’ boek van de oude makker dat ik prijzend streelde met ogen en vingers, en voor ik het wist was daar Utrecht.

Toen stond ik weer thuis, het was na zevenen en sinds dat ontbijt had ik twee koekjes

[p. 103]

gegeten (bij de koffie in dat zaaltje). Ik ben toen maar weer op stap gegaan, naar een aangenaam eethuis, waarde waardin mij verwelkomt alsof ze blij is met het weerzien en vraagt hoe het met mij gaat, goed, en met de schrijverij? Ook goed.

En terwijl ik wacht op het eenvoudige en voedzame, denk ik aan de toezegging om wat te schrijven op/over 15 mei. En schrijf op een papiertje dat uit voorzorg altijd wel in een zak zit, zoals het eindje touw in een jongenskiel:

Ik zal wel oppervlakkig zijn:
geen diepe wijsheid vervult mij
en geen verheven sentimenten
zwepen mij op,

de dikte van
een scheurkalenderblad,
daar blijft het bij

maar dat is dan ook
genoeg voor vandaag

mits het een blad van vandaag is,
vers afgescheurd.

Postscriptum: het boek waarmee ik thuiskwam, twee gebonden delen in een cassette, getiteld respectievelijk Zo gezegd en Zo gezien, gul geïllustreerd, is van de hand van W.G. Overbosch en ik raad het iedereen die theologisch enigszins onderlegd is en van (vooral beeldende) kunst houdt hartelijk aan.

Dr. Willem Barnard / Guillaume van der Graft (1920) woont in Utrecht. Na zijn Verzamelde Gedichten (1985) verschenen nog de dichtbundels Over dichters (1985), Ter gedachtenis (1987), Niettegenstaande de tijd (1990), De hondewacht (1993), Wat heeft Cecilia gezien? (1994), De kiezels van Klein Duimpje (1995), Onbereikbaar nabij (1997), Mythologisch. Gedichten, oud, nieuw en herzien (1997). Andere publicaties: Verzamelde Liederen (1986), Verzameld Vertoog (1989), Stille Omgang (1992).