Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 96]

Ad den Besten
De grote dag van onze vriend

Vandaag is het de grote dag van onze vriend Tim Overbosch, wiens magnum opus Zo gezegd - Zo gezien vanmiddag zal worden gepresenteerd. Ik heb dus alleen al daarom (en daardoor) een buitengewoon drukke dag voor de boeg en ben dan ook voor mijn doen bepaald vroeg, al om half 8, opgestaan. Echt ontbijten doe ik al in geen jaren meer - dus ook nu niet. Een glas sinaasappelsap is voldoende, onder het genot waarvan ik vluchtig het ochtendblad doorneem.

Dan zet ik gauw nog even thee, vóór Agnes beneden is, en tijg als iedere vrijdag per fiets naar de markt om te foerageren. Het is opnieuw prachtig lenteweer. Aan alle kanten langs mijn pad bloeiende bomen en struiken, tuinen en parkjes die nu op hun voordeligst uitkomen, vol seringen, clematis, diep-blauwe gentianen en wat niet al met dichter aan de grond lief-woekerende lelietjes van dalen.

Waar het me vandaag vooral om gaat, is te voorzien in bloemen en in verse planten voor de vijf plantenbakken rondom het vijvertje in onze achtertuin. De geraniums die daar nu nog in staan - ze hebben voor het raam van mijn studeerkamer de winter overleefd - zien er voor het grootste deel weinig aantrekkelijk uit en zijn ook te oud om nog veel beloften in te houden. Ik slaag er, denk ik, goed in de Agnes dierbare tinten te vinden.

Ik ben ditmaal gauw klaar op de markt, zo denk ik. Tot mij te binnen schiet dat ik ook nog naar gips en een plamuurmesje zou omzien, teneinde in de grote kast op zolder, waar voornamelijk boeken, tijdschriften en cd's zijn opgeslagen, het gat te dichten dat ik daar dezer dagen onder in de muur ontwaarde, met kalk en houtsplinters ernaast: muizen, naar ik vrees.

Alvorens de markt achter me te laten, loop ik nog even naar de dakloze die meestal aan de ingang van Vroom & Dreesmann staat, voor de nieuwe aflevering van z-Magazine, de altijd lezenswaardige Amsterdamse daklozenkrant. Van de twee gulden per verkocht exemplaar mag hij er een voor zichzelf houden. Laatst maakte hij me erop attent dat ik het nummer dat hij te koop aanbood al had. ‘Nee hoor,’ zei ik, maar thuisgekomen moest ik vaststellen dat het wel degelijk zo was. Zó'n man is dat!

Thuis, op Ruischenstein 14, dient nu allereerst het script te worden geïnspecteerd van de toespraak die ik vanmiddag op Tims feest moest houden. Ik schreef mijn verhaal gisteren

[p. 97]

en tikte het 's avonds wat inderhaast uit. Er blijken inderdaad nogal wat foutjes in het tiksel te zitten, die dus met behulp van die gemene Tippex-tinctuur moeten worden geredresseerd. Bovendien zijn mij vannacht nog een tweetal kleine wijzigingen c.q. aanvullingen te binnen geschoten. Dat wordt dus gepruts tussen de regels, maar enfin... Tijd en lust om een van de drie bladzijden over te tikken heb ik nu eenmaal niet. Tja, aan zo'n handige tekstverwerker, waarover tegenwoordig bijna iedere intellectueel beschikt, ben ik nooit toegekomen. Er is iets in mij dat zich daartegen verzet. Ik ben kennelijk een ouderwets mens, ook in die zin dat ik ‘echte’ brieven nog altijd met de hand schrijf.

Er is nog ruim tijd over voor het afdoen van correspondentie. Uitgever De Waal van Boekencentrum heeft mij gevraagd om een concept voor de flap van mijn boek Poëzie om te zingen, dat vroeg in het najaar zal verschijnen. En of hij ook alvast een paar pagina's van mijn inleiding mocht hebben met het oog op de aanbieding aan de boekhandel. Ook dat levert geen problemen op: het fotokopieerapparaat - waarover ik wel beschik! - is geduldig. Vervolgens wijd ik me - nu in de huiskamer, zojuist door onze trouwe hulp, de servische Marenka, met bezemen gekeerd - aan de échte brievenschrijverij, met de hand dus en met het blocnote op de knie.

Allereerst moet ik Jan Verhoef antwoorden, wiens buitengewoon hartelijke brief ter gelegenheid van mijn 75ste verjaardag ik dezer dagen, bijna blozend van schaamte, tussen allerlei paperassen terugvond. Jan was (en is) een van die echt goede dichters uit de na mij komende generatie die ik indertijd in mijn poëziereeks De Windroos, en later ook in Seismogram, heb gepousseerd en die nu volstrekt vergeten zijn. Ik zou, als het mij gegeven is, ter gelegenheid van mijn tachtigste wel eens een bloemlezing willen maken uit alle Windroos- en Seismogram-bundels, ruim 130 in getal, die tussen 1950 en 1985 onder mijn reactie zijn verschenen. Ik denk dat velen ervan op zouden zien.

En dan is daar Frank Daen, alias Frank de Haan, die mij gisteren verraste met een exemplaar van zijn nieuwe dichtbundel Af en Toe en met de daarin geschreven opdracht. Ook al zo'n vergeten dichter uit mijn Windroos- en Seismogram-periode. Alleen al vanwege de christelijke signatuur van zijn poëzie heeft hij als zovelen nooit de waardering gekregen die hem mijns inziens altijd al toekwam. Maar hij dicht (en publiceert) tenminste nog - zelf heb ik het allang opgegeven om gehoor te vragen voor wat mij als dichter altijd heeft bewogen en nog steeds bezighoudt, - ja, er bestaan nauwelijks meer ongepubliceerde gedichten van mijn hand, eigenlijk alleen nog liederen, oorspronkelijke en vertaalde, waarvoor straks hopelijk wel belangstelling zal bestaan. Intussen zou ook Frank met zijn fijn taalgevoel en waakzaam vormbewustzijn, juist hij, heel goede lied-poëzie kunnen schrijven. En op die mogelijkheid maak ik hem dan ook in mijn brief attent.

Tussen de bedrijven door heeft Nelleke Altena me telefonisch gemeld dat de laatste sheets van de literair- en cultuurkritische opstellen van K.H. Miskotte (deel xii van het Verzameld Werk) me pas volgende week zullen bereiken.

[p. 98]

Na een vluchtig genuttigde boterham blijkt er nog enige tijd over te blijven om nog wat goede muziek op te zetten. Wat heb ik lang niets beluisterd van die merkwaardige Fransman uit de vorige eeuw, Charles Alkan, jood van geboorte en - vermoedelijk toch wel om die reden - deerlijk miskend. Ik heb vrijwel alles van hem wat de laatste jaren door Marco Polo op cd op de markt is gebracht. Het meeste wat hij schreef is pianomuziek, maar ik zet vandaag de enige drie kamermuziekwerken op die hij heeft nagelaten. Er is echter geen tijd genoeg om de cd uit te horen.

Ruim voor vieren zijn we in Amsterdam in de Eggertzaal, behorende tot het Nieuwe-Kerkcomplex aan de Dam. Iedereen die zich heeft voorgenomen vandaag Tim Overbosch te komen vieren, is bijna al aanwezig als we binnenkomen. Ik zie vele bekende gezichten, vooral van Amsterdammers als Bert ter Schegget, Pater van Kilsdonk, Paul Aalders, Rudolf Boon, Willem Vogel, Huub Oosterhuis, Lowick Schoch, Sytze de Vries, de ‘jonge’ Miskotte en diverse leden van de vroegere Commissie Groot-Zuid, waarvan Overbosch van 1949 tot 1984 de zeer gewaardeerde voorganger is geweest.

Maar er zijn ook heel wat geest- en zielsverwanten van buiten de hoofdstad aangerukt: in de eerste plaats natuurlijk Willem Barnard en Hans Blankesteijn met diens vrouw Greet, die hier in de jaren tussen 1955 en 1980 samen met Overbosch op zo markante wijze liturgisch de bakens hebben verzet. Verder heb ik onder de aanwezigen ook al Hans Uytenbogaard, Joop Boendermaker, Wim Kist, Rien den Boer en Gertjan Buitink uit Brasschaat opgemerkt en - niet te vergeten - de enige nog levende zoon van de beroemde G. van der Leeuw, de Groningse godsdienstwetenschapper en liturgioloog, met wie Overbosch in zijn grote boek op het hoogste niveau in discussie is.

Na het eerste boek van Overbosch, Opstanding, dat ik in 1953 bij Uitgeversmaatschappij Holland heb gelectoreerd, is het mij nooit meer mogen lukken hem nogmaals tot boekuitgave van een keuze uit zijn meditaties en opstellen van theologische en algemeen-culturele aard te bewegen. Die bleven verstopt in tijdschriften en tijdschriftjes - tot dit moment, nu hij bijna 80 jaar oud is (en desondanks nog buitengewoon fit). Daarover gaat mijn niet al te diep gravend verhaal, waarmee ik in de Eggertzaal aan het woord kom.

Daarna komt Marcel Barnard, verwijderd familielid van Willem Barnard. Hij is Tim enkele jaren geleden opgevolgd als voorzitter van de Prof. Dr G. van der leeuw-Stichting. In het kort doet hij een poging om te verduidelijken dat en waarom hij, weliswaar dankbaar in de voetsporen van zijn voorganger tredend, zorgvuldig naar nieuwe wegen zoekt.

Als laatste treedt de gevierde man van deze dag zelf achter de lessenaar en daarna is het tijd voor de receptie, die om 6 uur wordt afgeblazen. Dan begeven Agnes en ik ons, samen met een beperkt aantal uitverkorenen naar de Epsom-zaal van het Ascot-hotel aan

[p. 99]

het Damrak voor een uiterst gedistingeerd etentje. De voortreffelijkheden op te sommen die ons nu in vijf gangen worden voorgezet, zou in dit verband, lijkt me, te ver gaan, -bovendien heb ik daar geen goed geheugen voor.

Wanneer we uiterst voldaan weer op straat staan, is het daar op het eerste gezicht gezellig druk. Maar al gauw valt het me toch op, hoevelen - mannen én vrouwen - aan de stoeprand of tegen een gevelpui leunend, zich in kennelijk ontregelde toestand bevinden: junkies, veel en veel meer dan toen wij zelf nog in Amsterdam woonden en ik 's avonds uiteraard wel eens in de binnenstad kwam. Wat lijkt dat vreselijk lang geleden!

Op lijn 5 hoeven we gelukkig niet lang te wachten. Ook daarin zitten - behalve een stel montere Engelsen - enkele deerniswekkende, vaag voor zich heen mompelende figuren, en wat we door het raam waarnemen, met name op het Leidseplein, stemt ook al niet tot vrolijkheid.

Het grote licht is nog niet helemaal uit, wanneer we ons huis bereiken. Bijna half 10: nog tijd genoeg om aan dit dagboek verder te schrijven en - zij het niet al te geconcentreerd - Alkan te beluisteren. nrc Handelsblad van vanavond moet maar tot morgen wachten, zoals ook Trouw, waaraan ik vanochtend nauwelijks ben toegekomen. Om maar niet te spreken van wat er vandaag verder zoal aan weekbladen e.d. met de post is meegekomen: Die Zeit, Folia civitatis, Nieuw Israëlitisch Weekblad, Woord en Dienst - soms ben ik aan sommige van die bladen nog niet toegekomen, wanneer de volgende afleveringen alweer bij ons binnenvallen.

Overigens is de muziek van deze Alkan voor mijn besef niet geheel zonder demonische trekken. Zo althans komt de finale van zijn pianotrio op mij over. Alvorens naar bed te gaan - Agnes is dan allang naar boven - zet ik dan ook min of meer ter compensatie of als antidotum nog een vioolconcert van Mozart op, dat in d-dur, Op. 218, gespeeld door Wolfgang Schneiderhan. Wie kent die naam tegenwoordig nog?

Na deze zoveel liefelijker muziek in alle rust over en door mij heen te hebben laten gaan, duik ik onder de douche en, daardoor rozig gestemd, val ik onmiddellijk in slaap.

Dr. Ad den Besten (1923) woont in Amstelveen, is germanist. Poëzie: Dubbel leven (1946), Verleden tijd (1950), Tegen mijn verlies (1957), Loflied voor tegenstem (1965), Een stem boven het water uit (1973), Poëzie om te zingen (1998). Beschouwend proza: Stroomgebied (bloemlezing, 1953), Ik uw dichter (1968), Dichten als daad (1973), Wilhelmus van Nassouwe (dissertatie, 1983). Vertaling: Friedrich Hölderlin, Gedichten (1988).