Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 88]

Bert Hofman
Beste Toekomst

Om vijf uur wakker. De afnemende maan hangt in een dunne sluier boven het flat. Een merel zingt in onze ceder, vlak bij het raam. Ik luister er een poosje naar. O ja, vandaag een brief aan jou schrijven. De eerste gedachten komen al op. Ik moet opstaan voordat de stroom doorbreekt en het een hele toer zal worden mezelf nog op God te richten. Eén minuut over half zes loop ik mijn studeerkamer binnen. In een hoek kniel ik neer.

Wil je weten wat ik heb gebeden? In het begin heb ik helemaal niet gebeden. Al jarenlang heb ik geen vrijmoedigheid meer om 's morgens gelijk maar met een vragenlijstje bij God aan te komen. Ik probeer woorden te vinden om Hem, ja, ik zal het grote woord maar gebruiken, te prijzen. Ik voel dat het nodig is, ik moet Hem prijzen, helemaal mezelf verliezen in lof en dank aan God. Zonder deze totale inzet kan het niet. En dan nog zal ik het nooit in voldoende mate kunnen. Al zou ik honderd jaar worden, en mijn leven lang daarin vervluchtigen, dan zou ik nog zijn naam nooit genoeg hebben kunnen prijzen. Al zou ik zo oud worden als Methusala en ik loofde God ieder uur van de dag, dan zou ik nog niet kunnen zeggen: ja nu gaat het er een beetje op lijken.

Waarom, vraag je je af? God is zo heerlijk, zo vrij heeft Hij mij zijn liefde geopenbaard. Hij heeft mij uit de diepst mogelijke ellende opgehaald. Ik hoefde alleen nog maar te sterven en dan zou ik in het verderf terecht komen. Hij heeft mij zonder dat ik erom vroeg, maar omdat Hij het wilde, als een brandhout uit het vuur gerukt. Jezus heeft de deur van de gevangenis voor mij opengezet.

Iedere morgen moet ik nog naar woorden zoeken om mijn vreugde uit te drukken. Mijn taal is er te arm voor. Als de Geest mijn taalvermogen activeert, kom ik verder en kan ik even tot grote hoogten van lof stijgen. Vaak kan ik alleen maar nazeggen, hoe mensen in de bijbel of later in liederen God hebben groot gemaakt. Ik zing met Revius, uit alle macht: ‘Zolang als ik op aarde leven zal, / mijn Koning groot ik ere geven zal. / Hij heeft mij uitgetogen uit de val, / geschreven in zijn uitverkoren tal.’

Ik zal pas echt goed kunnen prijzen, als ook mijn lichaam en daarmee mijn mond, mijn stem en mijn verstand weer in volle glorie zijn uitgetild boven de nasleep van de val.

Dit is de grote lijn die ik in mijn gebed aanhoud. Ik probeer me die iedere morgen te binnen te brengen en daaraan ontleen ik moed om de dag in te gaan. Pas dan voel ik me sterk om de dingen op me af te laten komen. En dan durf ik ook nog wel met een vragen-

[p. 89]

lijstje bij God te komen. Daar is niets mis mee, want Hij heeft alle dingen in zijn hand en het gaat in de werkelijkheid van alle dag lang niet altijd even goed. Laat ik het maar zo zeggen: er kan iedere dag van alles misgaan, van kleine tot grote dingen. Ik kan onverwacht oog in oog met de dood komen te staan, en dan moet ik er klaar voor zijn. Hij mag me niet onverwachts overvallen.

Ja, ja vandaag moet ik dus iets gaan schrijven om het jou later wat makkelijker te maken. Ik vind dat krantenverhaal van Ineke Strouken, voorzitter van de stichting ‘Brieven aan de toekomst’, zo vreselijk geseculariseerd. Ze zijn er natuurlijk weer vanuit gegaan, dat er over honderd jaar nog volop historici zijn die zich interesseren voor die kleine dingen van het leven. In de eerstkomende honderd jaar kan Jezus toch terugkomen. En hebben historici dan nog wel oog voor al dat gelilliputter?

Hoewel, je weet het nooit. Twintig eeuwen zijn er al verstreken, sedert Hij het beloofd heeft. Het kan best nog een eeuw duren. Maar dat durf ik vandaag de dag bijna niet hardop te zeggen. De tijd zal het leren en hij is de enige die het leren kan. Het is bijna onmogelijk om de velen die tegenwoordig God vastspijkeren op zijn beloften te laten inzien, dat ze Hem voor de voeten lopen met hun aanwijzingen hoe Hij gehouden is alles uit te voeren wat Hij beloofd schijnt te hebben. Pas als de uiterste verkoopdatum op de verpakking van het voorspelde toekomstgebeuren verstreken is, zal het product geruisloos uit de winkel van de tijd verdwijnen. Ik heb het gevoel dat God toch lekker niet komt, als iedereen denkt Hem in zijn schema voor de wederkomst opgesloten te hebben. Als we dan nog in deze bedeling zijn, wil een toekomstig christelijk historicus misschien eens nagaan, wie er nu gek geweest is, zij of ik.

Er is de afgelopen week heel wat werk op mijn bureau blijven liggen. Ik vis een notitie voor een brief aan N. van der Blom uit het stapeltje. Ik ben nog steeds verwikkeld in een discussie over een nieuwe tekst van het Wilhelmus die ik op grond van een negentiende-eeuws handschrift in mijn boek Nieuw licht op het Wilhelmus en zijn dichters (1996) heb gereconstrueerd en openbaar gemaakt. Ik meen die op 1569 te kunnen dateren. Ad den Besten, in 1983 op het Wilhelmus gepromoveerd, is briesend. Had hij nu net de zaken met betrekking tot Marnix op een rijtje en daar komt onverwachts nog een nieuwe tekst boven water, waarvan hij het bestaan niet op het spoor gekomen was. Die dichter móet wel een knoeier geweest zijn die een hele tijd later ons Wilhelmus verziekt heeft. Ook volgens Bram Maljaars, in 1996 op het Wilhelmus gepromoveerd, is het omgekeerde het geval. Na 1572 hebben een purist en iemand met een slecht geheugen een heel andere vorm aan ons Wilhelmus gegeven. En Bostoen die mijn studie onrijp vond, debiteerde zelf een groen voorstel over de auteur van het handschrift, dat hij inmiddels al weer heeft afgezwakt.

[p. 90]

Van der Blom is mijn Wilhelmusvriend. De afgelopen twee jaar hebben we veertig brieven over ons volkslied gewisseld. Hij is een onvermoeibare onderzoeker die in zijn correspondentie al menig nieuw idee heeft geopperd. We komen nu samen in jaargang 1998 van Spiegel der letteren. De classicus Van der Blom levert een bijdrage met de waardige titel ‘De carmine patri patriae dedicato’. Ik weet zeker dat Ad den Besten weer een woedeaanval krijgt als hij die leest. Zelf schrijf ik een artikel waaruit blijkt dat mijn tekst in ieder geval al in 1572 bestaan heeft en Maljaars' veronderstelde purist van na 1581 dus wel een wat erg schimmige figuur lijkt te zijn. In Transparant komt nog een artikel waarin ik op historische gronden aantoon, dat mijn tekst echt al in 1569 bestaan kan hebben.

Van der Bloms laatste brief beantwoorden lukte me deze week niet. Vandaag kom ik er ook niet toe. Ik zal hem in de loop van de morgen opbellen en hem later op de dag de definitieve versie van die artikelen toesturen. We zijn het erover eens: niemand kan redelijkerwijze nog ontkennen dat het Wilhelmus in 1569 in de vorm van de a-tekst is ontstaan en dat Marnix van St.-Aldegonde die bewerkt heeft tot de tekst zoals wij die nu kennen.

Wil je, als je er tijd voor kunt vinden, eens nagaan wat nu eigenlijk het resultaat van deze discussie geweest is?

Ziezo, nog maar half acht. En mijn ruimte voor Liter al vol. Daar zit ik dan weer achter mijn bureau, heb nu lekker ontbeten, ben netjes geschoren en gekamd, zit gehuld in een wolkje after-shavegeur. Zo vroeg al heb ik me een beetje de onsterfelijkheid ingeschreven, want dat is dan toch, tenminste als je Ineke Strouken geloven mag, wat die 50.000 vaderlanders vandaag willen. Zelf is ze misschien ook al bezig. Heel sportief om mee te doen. Razend druk heeft ze het vandaag. Helemaal geen tijd om eten te koken en... om sex te hebben, schreef ze in die krant. Nou Ineke, je hebt er heel wat voor over. Morgen kun je, als de allergrootste drukte over is, ergens op je agenda misschien wel weer een gaatje vinden om sex te hebben. Maar snel weer aan de slag hoor! Voor de onsterfelijkheid heb ik deze brief overigens niet geschreven, daarin vergis je je. Ik stel me bij later nog wel wat anders voor dan in een geschiedenisboekje te komen, of ergens op een pagina achter in een academisch proefschrift in voetnoot zoveel genoemd te worden.

Beste Toekomst, dat zul je inmiddels van mij begrepen hebben.

See you later!

Dr. Bert Hofman (1931) woont in Gouda, is leraar Nederlands. Poëzie: Voortbestaan (1976), Griffels op de rots (1978). Beschouwend proza: Dichtkunst, literaire kritiek en creativiteit in de gereformeerde gezindte (1976), Literatuur met de Bijbel (1984), Liedekens vol gheestich confoort (1993, dissertatie), Nieuw licht op het Wilhelmus en zijn dichters (1996). Verhalend proza: Dromen in Babel (1991).