Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 82]

Mance ter Andere
De dingen die het doen

Zo'n opdracht bepaalt je gedrag. Het zijn de dingen die het doen. Eigenlijk had ik vandaag eindelijk eens aan de badkamer moeten beginnen, maar met boenen en witten kom je nooit tot poëtische contemplatie. De wastafel zit los en de closetpot moet een goeie beurt. Hoeveel mensen doen trouwens, net als ik, vandaag iets anders dan ze hadden moeten doen? Wie opschrijft wat hem bezighoudt vertoont alleen al daardoor afwijkend gedrag. Schrijvers zijn dan ook per definitie een beetje geschift, en je bent een rund als je ze serieus neemt.

Ik heb mijn nieuwe fiets gepakt. Zeven versnellingen, lichtmetaal. Heb ik met het schrijven van columns bijeen gespaard. Een tastbaar product uit louter fictie. En daarmee ontvlucht je dan weer je werkelijkheid.

Ik ben door het Binnenveld op Rhenen aan gefietst. Ik ken dit land en ik weet hoe zijn verhaal gaat. Over de karakteristieke boerderijen op de dekzanden en de aangestoven paraboolduinen rond De Kraats en Nergena. Over het ontstaan van de kromme weggetjes daar. Over de turfstekers en de slootgravers in het gigantische veen verder naar het westen. Over het gekift tussen de Geldersen en de Stichtenaren, hun sluiproutes en hun versterkingen. Macho-gedrag dat pas in een zo belegen staat dom en potsierlijk wordt.

In de hooilanden is al volop gemaaid. Er zwermen ontredderde grutto's rond. Die zijn hun legsels kwijt. Er zijn kieviten die nog maar eens opnieuw beginnen.

Ik kom langs Achterberg en Heimerstein en ik ga bij de Blaauwe Kamer de rivier over. Ik heb de gammele pont en dus ook de pontbaas voor me alleen. Het gaat over het weer en dan over dit heen en weer. De pendel zou met nog eens zo'n liberaal paars kabinet wel 'ns kunnen worden stilgezet. Schiphol moet immers worden uitgebreid - geluidsarm deze keer, da's de truc. En er moeten van die supersonische treinen gaan rijden. Niks gaat goed als het niet groter wordt en niet hard gaat. Zo'n pont is maar een traag en onrendabel ding. Verderop staat de late gothiek van de Cuneratoren achter de zakelijke boog van de brug. Intussen gaat de Rijn al tienduizend jaar dezelfde kant op.

De meidoorn is uitgebloeid, de beurt is aan de vlier. Overal het pluis van paardebloem, het geel van dotter, lis en boterbloem. Het fluitenkruid is al over zijn hoogtepunt heen. De tijd volgt de bewegingen van onze planeet. De ellips rond de zon, een eindeloze hemelvaart. Kerst, pasen en pinksteren als schijnbaar onbetekenende satellieten. Maar na de bloei zet zich de vrucht. De dingen komen op Gods tijd tot hun bestemming.

[p. 83]

Kesteren heeft de naam een zwaar dorp te zijn. De oude Rijnbandijk ligt hoog dwars door het dorp, en op de dijk wandelt een jonge Marokkaanse met haar dochtertje. Schitterende vrouw, ingetogen in een grijs habijt. Ze geeft alleen haar lieve gezicht bloot. Alleen de vriendelijke glans van haar ogen als ik haar hoffelijk groet. Minimale, maar volstrekt toereikende communicatie. Het kind heeft dezelfde ogen, maar ook krullen en een lach, en een vrije wuivende hand. Gezegend zo'n orthodox dorp.

Pas bij de Nieuwe Waai, tussen Lienden en Ingen, stap ik af. In de bocht van de dijk staat daar een bank. Voor me riet, els en wilg. Daarachter de watermolen van de Marslanden. In de berm om me heen grote ratelaar, nogal zeldzaam, maar hier niet dus. Boven me ruisen populieren. Daar zingt een zwartkop doorheen. Een tjiftjaf slaat een voor alle spontane zangers onmogelijke maat. Een rationalist tussen de romantici. De hemel is nog nooit zo blauw geweest, mijn droom nooit zo reëel.

Ik verzamel elementen uit alle windstreken. Ik associeer en transponeer. Ik verneem de geluiden van een Scandinavische waterval, ontwaar de branding op het basalt van de dijk bij Delfzijl, hoor verre vogels op het Groninger Wad. Ik formeer op deze zesde dag, de vijftiende mei, een nieuwe aarde.

Dan zet ik eigenmachtig de tijd stil. Rust. Ik noem de dingen bij hun authentieke namen. Ik laat twee paarden draven in mijn wei. Ik wijs kleine karekiet en rietgors hun plaats. De nijlgans krijgt hier ook een legitieme plek. Ik laat bruine kikkers kwaken. Ik wijs een gifkikker van een meerkoet terecht. ‘Hou toch verdorie eens op met dat stomme gekef,’ zeg ik, en, waarachtig, hij houdt zich verder gedeisd. Ik eet een appel in mijn paradijs en geniet van het eindelijk bereikte sjalom.

Maar dan fietsen er twee vreemde snuiters door mijn sabbat heen. Een man en een vrouw. Ontnuchterd kijk ik ze na. Zijn hand op haar naakte schouderblad. Eva, intussen heel wat rijper en grotendeels aangekleed. Een kalende Adam met een bermuda aan. Saamhorigheid, ook tegen de wind in. Ze hebben niks om over te schrijven, niks dat hen drijft. Geen geschifte fantast die hen van hun werkelijkheid vervreemdt. Hun hemel is identiek aan hun aarde.

Is mijn eigen realiteit intussen niet vervluchtigd tot verhaal? Ik ontdek bijvoorbeeld dat mijn bank eigenlijk veel te breed is voor een mens alleen. En ik merk dat de dag buiten me om gewoon verder is gegaan. Zelfs mijn eigen horloge spreekt me tegen. Ik zal nog aardig moeten doortrappen wil ik voor het eten thuis zijn. Er moet heel wat tijd worden ingehaald. Er moet bovendien nog heel wat worden gedáán.

Mance ter Andere (ps. van Mans Velvis, 1934) woont in Ede. Verhalend proza: Het teken van de galg (1986), Een zendeling in Ederveen (1990), Als een pleister van de rauwe huid (1993), De rand van het heelal (1995), Zacht geblaat om ons heen (1994), De zonen van Cham (1998).