Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 71]

Niek Bakker
CKV

Als eerste ga ik naar de kippen. Zij zijn het die me enthousiast begroeten, niet slaperig zijn en zin hebben in de nieuwe dag, zoals de haan bij het eerste morgenlicht nadrukkelijk laat horen. Ik heb twee hokken, twee rennen en twee bevolkingsgroepen. ‘Krielkippen kun je niet bij die grote legkippen doen, dat wordt oorlog,’ vertelde een kenner die wist hoe gevoelig de verhoudingen kunnen liggen. Ons inzicht in alles wat leeft is echter beperkt en zelfs iemand die thuis is in gedragsleer en het politieke verkeer in hok en ren, kan zich vergissen. Als voorstander van integratie heb ik op zekere dag dan ook maar het gaas tussen de volken doorgeknipt en de gebeurtenissen verder afgewacht.

De haan was er als eerste bij en maakte een bliksemcarrière. Binnen de kortste keren had hij de zaak onder controle en werd het gezag hersteld. Het is hem als rechtvaardig heerser om het even of zijn onderdanen groot of klein, bruin of zwart of wit zijn. Zolang zijn gezag niet in discussie komt en hij de vruchtbaarheid van de gehele vrouwelijke bevolking in eigen beheer heeft, is wat hem betreft een goed samenleven mogelijk. Kleine ruzies over een torretje, een kortstondig conflict over een worm waaraan door drie hennen tegelijk wordt getrokken, zelfs een gedurfde poging de pikorde te verstoren, brengen hem niet uit zijn evenwicht. Het wordt pas menens wanneer het erop lijkt dat een of andere kip een valse leer heeft verspreid of daar althans van verdacht wordt en het een janboel wordt in het hok. Het verplicht de haan orde en tucht toe te passen, wat hij zeer grondig doet. Ik heb met eigen ogen gezien dat de haan eens zo'n ongeregeld stel het hok injoeg. Een goed middel. Ze kwamen er later vreedzaam en genoeglijk tokkelend weer uit. De haan en zijn harem waren het incident al weer vergeten.

Een perfecte samenleving is een droom. Wie dat niet inziet komt bedrogen uit. De samenleving zoals ik die op deze morgen aantref, is een voorbeeldige, maar er kan zo iets mis gaan. De haan heeft ook zijn beperkingen.

Het tweede hok heb ik niet afgebroken. Het is een rustplaats voor de bejaarde kip die niet meer in tel is, geen ei meer legt en wordt gepest door de jonge hennetjes die alles beter weten. Het oudje mag rusten van haar werk met uitzicht op het volk waaronder ze eens leefde, maar door stevig gaas van hun drukke leven gescheiden.

Het tweede hok is ook een gevangenis voor de kip die zijn naaste schade toebrengt,

[p. 72]

of door verkeerde begeerten gedreven eieren stuk pikt. Levend in afzondering mag zij tot bezinning komen. Het reservehok is een veilig oord om iets nieuws uit te broeden en ongestoord een nieuw gezin groot te brengen zonder daarover door anderen lastig te worden gevallen.

Eerst ga ik dus naar de kippen en aanschouw op vrijdag 15 mei 1998 het wonder dat twee hennetjes stevig tegen elkaar geklemd samen op zes eieren zitten te broeden. Ik til ze een voor een op. Zodra ik ze loslaat vallen ze broedvast als zakken zand op de eieren terug. Wat is dit? Heeft een kip begrip van de tijd waarin ze leeft? Ze hebben er zelf voor gekozen, dat is waar, maar moet je alles zomaar toelaten?

‘Denken jullie echt dat het wat wordt?’

Maar ze denken niet, ze doen maar. Moet ik als hoger gezag optreden en hun duidelijk maken dat iedere hen haar eigen kuikens heeft en haar eigen kinderen heeft op te voeden, of moet ik in deze postmoderne tijd het maar op zijn beloop laten en ervan uitgaan dat het hun eigen keuze is waar ik mij niet mee heb te bemoeien?

Twee vrouwen die samenwonen en samen kinderen willen opvoeden zouden met veel genoegen met eigen ogen bij mij kunnen zien wat het ‘boek der natuur’ nu toch voor bladzijde openslaat: ‘Zie je wel, de natuur gaat ons daarin voor.’

Ik ben het met hen eens, van de natuur valt veel te leren. Verder zou ik hen naast de eigentijdse de bredere blik toewensen opdat zij zien hoe uitzonderlijk het is wat zich op deze morgen in mijn tuin voordoet. Ik zou hun willen vragen ook de volgende bladzijde in hun beschouwingen te betrekken, die handelt over het hok ernaast waar de haan heer en meester is.

Ik geef de kippen water, doe legmeel in de afzonderlijke bakken en haast me naar het volgende onderwerp. Mij is gevraagd of ik naast Engels met ingang van het nieuwe cursusjaar ckv-1 in de tweede fase wil geven. Dat is nogal wat. Engels is een prima vak om te geven, het ligt uitstekend in de markt. Je kunt er wat mee, gebruik van Engels, zelfs in eigen taal, is trend geworden. Leerlingen dragen een shirt met Engelse tekst, zeggen shit en moeten als telejunk eerst afkicken van de vorige avond, voordat die workaholic van een teacher met zijn story kan beginnen.

Maar Culturele en Kunstzinnige Vorming, daar kun je niets mee. Ik kan me geen werkgever voorstellen die tot zijn blijde verrassing hoort dat de sollicitant concerten heeft bijgewoond, toneelvoorstellingen heeft gezien, literaire werken heeft gelezen, op de hoogte is van allerlei vormen van beeldende kunst en musea heeft bezocht. ckv mist de doelmatigheid (of beter efficiency) van het ei dat geproduceerd moet worden en zal daarom wel een hok apart blijven. Laat dat het zijn. Even apart, weg van de pecking order en

[p. 73]

de dagelijkse strijd om het ei dat er moet komen; weg van de druk om de leg, het liefst met de lichten aan en vierentwintig uur lang om er zo mogelijk nog eentje meer uit te halen.

‘Wanneer je zelf enthousiast bent voor je vak, worden leerlingen dat ook.’ Het vak wordt bijna doodgepraat voordat het begint. Ik schrijf hier geen woord op van wat er gezegd is over de leerstof. De lezer zal zich verveeld en misschien geërgerd afkeren van dit verhaal en zich haasten naar een volgend stukje.

Tegen de avond, ga ik naar de schuur en het is of er op hetzelfde moment dertig meter verderop in de minuscuul kleine kippenkopjes een signaaltje wordt afgegeven waardoor een verbinding tot stand wordt gebracht met de schuur. Alle kopjes gaan die richting uit. Allen rennen ze langs het gaas. De haan waardig, de hennen ongeremd, struikelend over voer- en waterbak. Ze krijgen hun strooivoer.

Ze gaan vroeg slapen. Nog lang strijkt het licht vanuit de keuken over hun hok. Later alleen nog het licht van de hemel, waaronder ze veilig slapen.

Niek Bakker (1939) woont in Soest, is leraar Engels en literatuurcriticus bij het Nederlands Dagblad. Romans: Terug naar Fairoglen (1983), Terreur rond Fairoglen (1984), Toekomst voor Fairoglen (1986). Beschouwend werk: You bloody foot, hoe vertaal je dat? (1989), Eiland van heiligen en geleerden, geschiedenis van de Keltische kerk (1991), T.S. Eliot, de ándere Modernist (1992), ‘Geheimen is een dagelijks woord’ (over Engelse literatuur, 1995).