Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 68]

Kees Hermis
Een steen op de weg

‘En?’ vraag ik.

Met zijn kwast gebaart hij mij te gaan zitten op het mij vertrouwde bankje in zijn atelier. Ik zie waar hij in opperste concentratie naar kijkt. Terwijl hij door zijn wimpers tuurt, het palet met kraplakachtige roden in zijn knoestige hand, zijn aartsvaderlijke en vitale kop een beetje opzij, ademt hij zijn antwoord uit in fragmenten: ‘Het werk - zoekt - naar zijn eindvorm - ik denk - dat het vandaag - afkomt.’

Op het doek is een ruimte opengeschilderd met wazige verten en mysterieuze Keltische en Kandinsky-achtige motieven. Het kan een zee zijn, een onbekende vlakte in een zinderende gloed, een schemerlandschap waar zich een weg doorheen slingert waarop de vage omtrekken van een brok steen.

Als een magneet houdt het schilderij mijn blik vast. Na enkele minuten stilte zegt hij: ‘Wat zie je?’

Hij legt zijn kwast weg en veegt zijn handen zorgvuldig af aan een punt van zijn schort.

Ik zeg: ‘Ik zie in de schemer een steen op een weg.’

Hij kijkt me verrast aan en zegt: ‘De Andrade! Het is een van de mooiste gedichten die ik ken. Ken je het niet?

Midden op de weg lag een steen
lag een steen - midden op de weg
lag een steen
midden op de weg lag een steen...

Enzovoort. Toen ik dit gedicht enige jaren geleden ‘ontmoette’, kon ik niets zeggen; de uitgestoken hand van woorden kon ik niet grijpen, ik was verlamd.’

Wanneer ik 's middags thuis na enig zoeken het steen-gedicht van de Braziliaanse dichter voor me heb, begint langzaam tot me door te dringen wat mijn vriend eraan moet hebben beleefd.

[p. 69]

Ik zet de radio aan. Het nieuws meldt plunderingen en brandstichting op grote schaal in de Indonesische hoofdstad Jakarta. De dagen van Soeharto lijken geteld. Maar meer nog houdt mij bezig de steen op de weg van Carlos Drummond de Andrade. Ik lees nog eens de mantra-achtige opening en laat me er enige tijd op meedrijven: ‘Midden op de weg lag een steen...’

Ik denk: een steen op de weg is oponthoud in tijd en ruimte, gelegenheid tot overdenking, terugzien, vooruitzien. Wat dat betreft ben je bij een steen in goed gezelschap, want, zegt het gedicht, stenen sterven langzaam. De steen biedt in wezen uitzicht op toekomst. Door de gang over de weg te onderbreken wordt de mogelijkheid tot voort-gang geopend. De steen als oriëntatiepunt om bovenop te gaan staan en te zien waar je vandaan komt, waar je bent, waar je naartoe gaat, rustpunt ook om te recreëren.

Het navrante van deze tijd doet mij overigens hierbij aantekenen, dat veel van mijn tijdgenoten pas tot bezinning (schijnen te) komen als de steen op hun levensweg een grafsteen blijkt te zijn. Mijn religieuze achtergrond leert mij intussen dat dié steen ooit werd weggerold. Ik mag het hopen.

Vooravond. Ik probeer een reflectie op De Andrade.

Een steen. Met wat daarin verdicht?
Stilte of spraakverwarring?
Oorlog, Utopia?

Wie maakt wat is versteend
weer vloeibaar, open, warm?
Wie geeft een steen een mond,
venster dat spiegelt wat
in zijn geheugen stolde?

Een steen die weet, bewaakt,
is slechts zichzelf schatplichtig.
Puur onuitsprekelijk geduld
kan een steen spraakzaam maken.

Het late journaal van vandaag laat weten dat ‘The Voice’ voorgoed zal zwijgen. Sinatra is dood. Ik zie de koppen van het ochtendblad straks al weer voor me en realiseer me hoe

[p. 70]

werkelijkheid voortdurend door werkelijkheid wordt ingehaald; hoe betrekkelijk feiten zijn, een krant en de feiten van een krant.

Hoe leg je wat vervluchtigt vast? Voor wie, waartoe, voor later? Hoe selectief ga je om met die onmetelijke stroom van feiten, toestanden en gebeurtenissen?

Middernacht. Ik denk mij terug naar het atelier van vanmorgen, zoek de steen op om een adempauze lang tegenaan te zitten, tijd te nemen om te schrijven over tijd die wellicht wordt vertraagd door mijn schrijven.

Gelukkig dat er stenen zijn, vormen van leven.

Kees Hermis (pseudoniem van C.H.H. Wisse, 1941) woont in Oisterwijk en maakt houtsculpturen en poëzie. Poëzie: Vrijgesproken (1977), De gebroken albatros (1979), Stroomafwaarts (1981), Frontlijn (1982), Een vorm van leven (1984), Van aardse zijde (1984), Het schot voorbij (1987), Zonder omzien (1991), De dood weersproken (1995). Poëtisch proza: Weerbarstig landschap (1992)