Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 61]

Antoine Bodar
In een oud huis in Toscane

Terwijl ik dit dagboek schrijf, zit ik in mijn cel in een oud huis nabij Borgo San Lorenzo in Italië dat ik deel met Jessica en Johannes, studenten met wie ik tijdens de Leidse excursie naar Florence nu een jaar geleden bevriend ben geraakt.

Het huis telt twee verdiepingen. Beneden een woonvertrek met grote haard en een nagebouwde ruimte met uitzicht over de vallei, naar boven een rechte trap zoals in menig Toscaans buitenhuis van de vijftiende eeuw, boven het slaapverblijf en voor mij een kleine kamer. Want hoewel we gezamenlijk telkens terugkeren naar het nabij gelegen Florence en de geboorte van onze vriendschap aan de hand van beelden van de stad in herinnering terugroepen, wil ik ook werken. Maar werk ik niet, dan praten we van de ochtend tot de avond. In de auto, op weg naar Arezzo of Urbino, aan de maaltijd thuis of buiten.

Jessica en Johannes zijn in de aanvang van levensbloei overeenkomstig dit jaargetijde. - Zal Jessica weldra trouwen met haar vriend die nu in Engeland studeert? Zal Johannes weldra het ouderlijk huis verlaten en stage lopen in New York? Ik evenwel bevind mij in de volheid van leven en sta evengoed ook op een keerpunt. Ik maak mij op terug te keren in de boeken en de studie, al beoog ik uit die studieboeken boeken te laten voortkomen. Kent het leven niet opnieuw en opnieuw terugkeer naar het niets van de naaktheid om dichter te naderen tot hetgeen bestemming blijkt? Gedrieën delen wij dus in onderscheid verlangen naar toekomst. Toekomst die droefheid geeft om hetgeen nu is. Vreugde om nu. Met de kinderen weet ik mij zonder onderscheid kind, maar voor de kinderen gevoel ik mij tevens vader en moeder, hoewel de beiden mij meer beschermen dan ik de beiden.

Gisteravond heeft kosteres Rita het aan Stephanus toegewijde kerkje ontsloten en de klok geluid. Met haar en twee andere vrouwen uit de omgeving hebben we eucharistie gevierd. Ingetogen. Verlegen van mijn kant. Jessica doet de eerste lezing en blijft ontvankelijk voor het mysterie van de Heilige Mis. Haar heb ik zelf in het afgelopen jaar gedoopt. Zo is gestalte gegeven aan haar gekoesterde verlangen. Johannes buigt tijdens de viering het hoofd zo ver naar voren dat zijn deelname onkenbaar is. In strenge tongval van protestant christendom grootgebracht, hanteert hij de Bijbel sneller dan ik, maar deelt niet het geheim van de eucharistie zoals Jessica.

[p. 62]

Zijn wij alleen ernstig? Ernst van viering keert terug in ernst van gesprek. Maar vooral delen we blijheid en dartelheid met elkaar tijdens dit verblijf in het Toscaanse onderkomen. Terwijl Johannes Florentijnse antiquaren langsgaat om zijn slag te slaan door het onvermoede boek te kopen, bereidt Jessica examen in edelstenen voor en leert ons omtrent families van stenen en wijzen van slijpen.

Ik zelf probeer vooral studies op te zetten en slenterend door huis en hof spoedig in verborgenheid te schrijven studies voor te bereiden. Maar mijn meeste arbeidstijd gaat heen met het pak in de afgelopen jaren her en der in het licht gegeven materiaal waarvan ik hier en nu een boek wil samenstellen. Alvorens de aanstaande studieweg in te slaan, moet ik eerst schikken en in opruiming loskomen van gewezen zaken.

Anderhalfhonderd teksten, vooral kolomschrijfsels, poog ik te schiften en te schikken naar onderwerp en stemming, naar blijvendheid en vluchtigheid, teksten om niet te vergeten en teksten om te vergeten. Vergetelheid blijft niettemin betrekkelijk, zoals ook onttrekking aan vergetelheid betrekkelijk blijft. Dit betreft slechts tijd en leeftijd. Ik vergewis mij van Augustinus' les aan Petrarca. Een boek met gedachten lijkt duurzaam maar is het net zo min als een grafsteen. Een nu geplante boom geeft eerst schaduw aan kleinkinderen. Zal de door mij in de afgelopen dagen aangebrachte schifting en schikking een te lezen boek opleveren? Ook bijgedachten zijn gedachten. Ook terloops opgevangen berichten en terzijde gehouden overwegingen en toevallig opgetekende gebeurtenissen bepalen het leven en tekenen de levensloop.

We zitten rond de haard en maaltijden. Johannes heeft het vuur gestookt en Jessica de schotel bereid. Ik heb afgewassen en lees voor uit het althans nu nog voorlopige boek. In de met het hart geschreven teksten herkennen zij zich meer dan in de met het gemoed gevoerde strijd die hun nagenoeg onbekend is. Het een heeft met het ander van doen, verklaar ik nader. Maar ik luister ook en hang mijn oordeel naar hun oor als de huik naar de wind.

We nemen afscheid voor de nacht. Ik kus hen en maak het kruisteken op hun voorhoofd. Terug in mijn cel ontsteek ik de kaars en luister naar nachtelijke muziek op de radio. In blijheid mengt zich weemoed die het hart vult. Slapen en de weg gaan die ik ga.

Dr. Antoine Bodar (1945) woont in Amsterdam, is priester en doceert kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Leiden. Enkele publicaties: De schoonheidsleer van André Jolles (dissertatie, 1987), Gezellin van de stilte (1992), Eeuwigh gaat voor Oogenblick (interviews, 1992), Wandelen met de Heer (1994), Geheim van het geloof (1997).