Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 55]

Hans Ester
Overstappen in Duivendrecht

De vertraging van deze ochtend valt niet meer in te halen. De reizigers uit Roermond kunnen tevreden zijn dat hun aansluitende trein richting Arnhem en Utrecht op hen heeft gewacht, maar mij kost het de overstap in Duivendrecht waar ik de trein van 9.46 naar Zuid / wtc had willen nemen. Toch waren er ook nu weer de hoogtepunten van een inmiddels vertrouwde route.

De Waalbrug bij Nijmegen overspant een brede, drukbevaren en daardoor fascinerende rivier die in het oosten, achter de brug voor het ordinaire autoverkeer, een bocht maakt, om daarna nog vele bochten door een landschap te trekken dat op z'n fraaist in de Verkade-albums van de onovertroffen verteller Jac. P. Thijsse is vastgelegd: Onze groote rivieren bijvoorbeeld. Een foto kan de bekoring niet zo goed weergegeven als de aquarellen van Voerman en vader en zoon Rol dat sinds het begin van deze avontuurlijke eeuw hebben gedaan.

Het vanuit de zich rap voortstuwende trein vervagende zicht op Nijmegen stemt mij altijd wat treurig. De toren van de Sint Stevenskerk is uitgesproken indrukwekkend, maar ik zou zo graag in plaats van de toren, de kerk en de strakke nieuwbouw aan de Waalkade een overweldigend aantal torens willen zien. Voor mijn part allemaal imitaties van vroegere stijlen, uit de Barok of uit de Neogotiek. Geen Efteling, dat nu ook weer niet. Nu blijft het panorama aan de armetierige kant. De gruwelijke graffiti op de bastions van de spoorbrug verpesten de rest van het plezier.

Zou de Valkhofburcht herbouwd worden of wint de linkse mafia van deze stad met haar verzet het pleit? Was Nijmegen maar een Nederlands Praag geworden. Kon je maar door het centrum van deze stad wandelen zonder hoofdpijn te krijgen. Hoe kon de gemeenteraad destijds de tram afschaffen? Wat is een stad zonder tram? En toch ben ik mij sinds 1975 gaan hechten aan deze merkwaardige stad, maar niet omdat zij een geest van katholicisme, gecombineerd met radicaal socialisme ademt. Ja, Nijmegen is mijn stad geworden. Je kunt de Randstad cadeau krijgen.

Voordat de intercity de Rijn bij Arnhem passeert, worden de golvende heuvels richting Oosterbeek en verder Rhenenwaarts zichtbaar. Hiervan had Nederland meer moeten hebben, liefst ook nog een paar honderd meter hoger. Heel soms kun je je in de illusie inkijken dat de wolken aan de horizon bergen zijn, dat Zwitserland heel dichtbij is. Het blijft

[p. 56]

behelpen, vooral op zondag, wanneer blijkt hoe overbevolkt dit land is. Laten we de heuvels van de Nederrijn heilig verklaren en vrijwaren van menselijke handtastelijkheden.

Het mooiste moment van de treinreis naar Utrecht breekt aan wanneer het spoor bij Maarn en Maarsbergen enkele kilometers lang parallel loopt aan de autosnelweg. De stoptrein uit Rhenen moet dan uiteraard geen roet in het eten gooien door pal voor de intercity te gaan rijden. Loopt alles gesmeerd, dan wint de trein het met zijn 120 kilometer (of nog meer?) per uur glansrijk van de auto's. De neiging tot triomfantelijk zwaaien naar die vertroetelde vehikels is dan groot. Sneu en amusant tegelijk wordt het wanneer de auto's in een file blijken stil te staan. Wanneer voert Nederland een vergunningenstelsel voor auto's in? Gelooft de norse socioloog J.A.A. van Doorn nog steeds dat de trein bij het volgzame socialistische voetvolk en de auto bij de mobiele, initiatiefrijke, creatieve liberaal behoort? Is die man van lotje getikt? De trein is het mooiste vervoermiddel dat er bestaat. Het geeft de reiziger een enorme vrijheid om te doen wat zij / hij wil. In een auto verkeer je voortdurend in levensgevaar. Of je wordt misselijk.

Jammer dat christenen zo weinig om de aarde geven en hun bezit stellen boven de ijsvogel. De volstrekt immoreel geworden opdracht om de aarde te bevolken en te cultiveren is binnen de christenheid helaas nog steeds springlevend. Wanneer breekt eindelijk het besef door dat dieren evenveel recht op leven hebben als mensen? Was Adam niet aangesteld als beheerder van een volmaakt natuurpark?

Station Duivendrecht is een mierenhoop met al die mensen die op de trein van 10.06 richting Schiphol staan te wachten. Het sjouwen met koffers is door de ingenieuze wieltjes en de uitklapbare trekstang aan de koffers verleden tijd geworden. Wat bejaarde Japanners begonnen, is door iedereen overgenomen. Alleen het oor wordt nu sterker belast.

Mij is de trein van 10.06 te onzeker. Ik neem de roltrap naar het perron waar de aardige rood-wit-blauwe trammetjes stoppen. Deze in Spanje gefabriceerde trams rijden van Amsterdam Zuid-Oost naar Sloterdijk. Ik had ze al eens op station Zuid / wtc zien staan. Dit blijkt een goede gedachte. Weliswaar ontbreekt in mijn wagon een stempelautomaat, maar de rit is onvergetelijk. Spoedig na Duivendrecht gaat de Spaanse tram de hoogte in en laat de sporen van de Metro richting Amstel onder zich liggen. Dit is mooier dan de Nijmeegse kermis. Het woord spectaculair is niet overdreven. En dat moeten al die domme automobilisten missen!

Op Zuid / wtc is de vriendelijke bloemenverkoper bezig met het samenstellen van boeketten. Ik informeer ook deze keer hoe het met zijn yorkshire terriër gaat. De man is altijd

[p. 57]

goed gehumeurd. Hij weet zo langzamerhand dat mijn voorkeur uitgaat naar een boeket alstroemeria's. Witte dit keer. Die blijven heel lang mooi, is het vaste commentaar. Een zekere rituele invulling van de conversatie zet zich voort, wanneer ik vijf minuten daarna via de Minervalaan bij de Stadionkade arriveer en bij mijn oude vriendin aanbel. Zij bevestigt dat de alstroemeria's zeker twee weken zullen staan en verontschuldigt zich eveneens volgens vertrouwd patroon voor het feit dat ze de bloemen niet uitpakt maar met papier en al zolang in een parkeervaas zet.

Een van de mooiste boeken die ik bezit is de uitgave van haar Versamelde Gedigte met een opdracht die voor mij ook echt de waarde van een opdracht heeft. Gek genoeg praten we nooit over haar gedichten. Het gaat altijd over alledaagse dingen zoals de heerlijke dadelkoek die we bij de koffie soldaat maken of over de krokussen in de Minervalaan die dit jaar zo prachtig hadden gebloeid. We praten wel veel over Zuid-Afrika, ook dit keer is dat het geval. Ik moet immers eind juni van Johannesburg naar Potchefstroom. Is dat ver? Is zij niet opgegroeid in de buurt van Potchefstroom of ligt Schweizer-Reneke daar ver vandaan? Als de klok kwart over elf slaat, moet ik afscheid nemen, een afscheid met de belofte om na terugkomst in Nederland gauw verslag te komen uitbrengen.

Met de studenten van het college Zuid-Afrikaans bespreek ik op deze warme vijftiende mei het verschijnsel ‘grens’ in de Afrikaanstalige letterkunde, van de afgrenzing van de ‘plaas’, de boerderij, tot en met de oorlog in Namibië en Angola en de psychische implicaties van grens en ontgrenzing. De zogenaamde grensoorlog van iets minder dan tien jaar geleden is nog lang niet verwerkt. Verhalen kunnen misschien tot een proces van genezing bijdragen. Zou hetzelfde voor de verhalen tijdens de zittingen van de Waarheids- en Verzoeningscommissie gelden? Kenners van Zuid-Afrika zeggen dat de commissie helend heeft gewerkt.

Bij Maarsbergen en Maarn staat opnieuw een joekel van een file. Een verheven gevoel neemt bezit van mij. Bij het verlaten van de trein in Nijmegen sprokkel ik de kranten van die dag bij elkaar. Reizigers naar Nijmegen hebben helaas een voorkeur voor De Volkskrant.

Dr. Hans Ester (1946) woont in Nijmegen. Hij studeerde Duits, Zuid-Afrikaans en theologie en doceert Algemene literatuurwetenschap aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij is voorzitter van het Suid-Afrikaanse Instituut in Amsterdam. Hij publiceert voornamelijk over Duitse en Zuid-Afrikaanse literatuur, zoals Liber Amicorum Elisabeth Eybers (1990), Brandenburg-Preussen und die Niederlände (1993) en Land onder die Suidersterre (1993).