Liter. Jaargang 1

Christelijk literair tijdschrift

[p. 52]

A.F. Troost
Terug naar Utrecht

Terug naar Utrecht, vandaag. Geen gewone dag dus. Geen voorbereiding op de diensten van zondag aanstaande, maar twee interviews. En dat allemaal vanwege het proefschrift dat ik vorige week in Utrecht verdedigde: Dichter bij het Geheim, over leven en werk van Willem Barnard / Guillaume van der Graft. Een mooie dag! Een Senaatszaal vol goede bekenden, familieleden, vrienden, Willem Barnard, Ad den Besten, Willem Vogel... de nog levende broeders die het Liedboek voor de kerken vijfentwintig jaar geleden hebben gemaakt tot een schat aan orthodoxie: taal en toon van de ‘rechte lofprijzing’.

Terug naar Utrecht. Een journaliste van het Reformatorisch Dagblad vroeg om een dubbel-interview. Samen met Willem Barnard moet ik op de prent, letterlijk en figuurlijk.

Volgende week wordt de tekst gefaxt en kan ik nog wijzigingen aanbrengen. En dan maar hopen dat alles zo wordt overgenomen dat je jezelf zwart op wit herkent...

Terug naar Utrecht. De Dom. Daar begon het, mijn studie. Aan het Domplein. Nog geen achttien was ik. Een puber. Halverwege mijn studietijd verhuisden we, naar De Uithof, buiten de ringweg en hoog boven de stad. Ergens tussen hemel en aarde liepen we college. Mooie tijd. Discussies. Preekoefeningen in de oude stadskerken. Kandidaatsexamen. Kerkelijk examen. Het seminarie der Nederlandse Hervormde Kerk. Een beroep.

Predikant voor het jeugdwerk in de Classis Heusden in Noord-Brabant. Een tijdje was ik de jongste van alle Verbi Divini Ministers: 23 jaar. Hoe durf je!

Terug naar Utrecht. Een kwart eeuw later. Na jarenlang ‘stille omgang’ met Willem Barnard: een boek over hem, die ik beschouw als de grootste dichter van het kerklied in Nederland en Vlaanderen in de twintigste eeuw. Briljant van taal, volstrekt poëtisch in zijn bijbeluitleg, nergens dogmatisch, altijd lofzingend, waarachtig orthodox, een brug tussen de meest uiteenlopende kerken. Maar dat is de hymne dan ook: een brug over kloven van leerstellig misverstand, een loopplank naar de Ark, de ‘kark’, de ware kerk des Heren. Sterker nog: het loflied ís de kerk. In het lied schuilt het dogma, huist de aanbidding, huilt de klacht, huivert de twijfel, ruist de Adem van Godswege en fluistert de liefde die van Boven is.

[p. 53]

Terug naar Utrecht. Van files vandaag geen sprake. Dat wil zeggen: ik rijd via Hilversum, om de file-gevoelige kortste weg van Amsterdam naar Utrecht te vermijden. Naar Amsterdam toe staat een huiveringwekkende rij auto's stil op de weg, zeker een kilometer of tien. Heel Almere en half het Gooi lijkt vandaag naar Mokum te willen. Is dat nu niet precies waar Barnard bang voor was en is: een op-hol-geslagen samenleving, een cultuur die alleen maar driftig progressief wil zijn, vooruitstrevend, vooruit-rijdend? Gevolg? Filevorming. Stress. Agressie. Mijn zoon weet er alles van. Is ingenieur. Afgestudeerd ‘op filevorming’. Hij houdt zich bezig met rotondes, planning van wegen in de Randstad en elders in het land. De een z'n nood is de ander z'n brood...

Terug naar Utrecht. Ik ga óók via Hilversum omdat ik bij de ncrv moet zijn, in verband met de rubriek ‘Woord op zondag’, die ik in juni en juli verzorgen zal. Zes uitzendingen, studiodiensten voor mensen thuis en onderweg. Over de apostelen zal het gaan. Telkens wil ik er twee naast elkaar zetten, vergelijkenderwijs: mensen als wij, met duizend-en-één gebreken, in vallen en opstaan, mensen van de dood en mensen van Pasen. Met moeite kom ik waar ik wezen moet. Wegomleggingen. Stoplichten. Waarom blijft een mens niet gewoon thuis en zwijgt op zondag niet het hele uitzend-wezen? Wat een aandacht voor elkaar zou dat opleveren! Wat een wandelaars op 's hemels wegen en in 's Heren velden! Maar nee, wij moeten zo nodig communiceren, geluidjes fabriceren, toontjes door de ether zenden. Ik zal het doen, het zal vast wel ergens goed voor zijn - maar zou het niet nog veel beter zijn wanneer we elkaar alleen eens stilte lieten horen? In elk geval stond ik dan in Hilversum op een vrijdagmorgen niet eindeloos voor een stoplicht te wachten...

Terug naar Utrecht. Vanmiddag nog een interview - maar dan thuis, in de pastorie, in Amsterdam / Zunderdorp, waar ik woon. Een gesprek met iemand van het weekblad Hervormd Nederland. Aardig toch, die belangstelling uit zulke verschillende hoeken. Dat is natuurlijk niet zozeer vanwege de auteur van het proefschrift. Dat is vanwege Barnard. Het zij zo. Hij heeft het verdiend. Waarom is er nog nergens in Nederland een straat naar hem genoemd, een ‘dreef’ bij voorkeur? Of ben ik niet goed op de hoogte en is er wel degelijk ergens in ons land een dorp of stad waarvan het gemeentebestuur de betekenis van de liedboekdichters in ere houdt? Waarom overal een Nelson Mandelalaan en een Albert Schweitzerweg en nergens een Willem Barnarddreef en een Ad den Bestenstraat? Vele duizenden zingen zondag aan zondag hun psalmberijmingen en eigen liederen! Waar is in ons land het respect voor deze cultuur-bij-uitstek toch gebleven?

Terug naar Utrecht. De Domtoren weer in zicht, de stad waar ik theologie studeerde. Of moet ik zeggen: mij voorbereidde om dienaar van het Woord te zijn? Eerlijk gezegd ver-

[p. 54]

schaft de theologie mij geen spoortje vreugde. Ik heb een diep respect voor alle knappe mannen en vrouwen die in de Domstad en in andere steden van ons binnen- en buitenland de godgeleerdheid beoefenen. Maar mijn vreugde vind ik elders. In gedachten verheug ik mij al op de dienst van aanstaande zondagmorgen. Ik heb beloofd gastpredikant te zijn in IJmuiden. Aan het water naar de zee mag ik voorgaan in de eredienst, het gezicht naar de rokende Hoogovens aan de overzij van het brede kanaal. Daar zullen we bidden, dichtbij de reusachtige ovens die met vurige tongen de macht bezingen van ijzer en staal. We zullen aanbidden de kracht van het Zaad, de kiemkracht van de Messias, de Man van Pasen. We zullen bidden - zondag Rogate! - om de Geest, die met andere tongen oplaait als een vreugdevuur. En ik verheug me ook op de zondagavond, wanneer ik weer in de oase van het Begijnhof in Amsterdam mag zijn, om in de English Reformed Church het evangelie te verkondigen, in rond Hollands, aan mensen die in Mokum tussen de wereldwal en het kerkeschip zijn geraakt. Aan die, elke zondag terugkerende momenten, ontleen ik mijn vreugde: samen te zijn met de gemeente van Hem die Jezus heet, Jesjoea, Bevrijder, Ruimtemaker. Over Hem zal het gaan, als het zondag is, over zijn belofte: ‘Ik ga heen om u plaats te bereiden.’

Terug naar Utrecht. Het is alsof ik terugblik, op een halve eeuw zoeken en tasten, klagen en vragen naar de goede weg. En tegelijkertijd begin ik opnieuw, zelf ook dichter bij het Geheim gekomen. De Domtoren wenkt. En ik denk aan het lied dat Barnards vriend Jan Willem Schulte Nordholt schreef:

Looft God, zijn vinger wijst ons aan,
een toren in de tijd,
dat het ten hemel toe moet gaan,
en gaat in eeuwigheid.

Dr. A.F. Troost (1948), woont in Zunderdorp en is predikant. Hij publiceerde vele bundels met meditatieve teksten, gedichten en liederen. De laatste werden gebundeld in Verzamelde liederen (1995). Dissertatie: Dichter bij het geheim, leven en werk van Willem Barnard/Guillaume van der Graft (1998).